«بعضی از مردمان ما که ببینند سگی بیرون از خانه، کنار سرک و یا دیواری به خواب رفته، فوراً آن را با سنگ می زنند، وقتی بپرسی چرا با سنگ می زنی، جواب شان اینست که ترا چی؟ از تو خو نیست. این جواب منفی آنهاست، جوابی دیگر ندارند، حیوان بیچاره را آرام نمی گذارند. نمی دانم که چرا این کار می شود؟»
اکبر باشندۀ ولایت ننگرهار در سخنان خود، سوال مهمی را مطرح می کند که چرا اینگونه برخورد خشونت آمیز با حیوانات در افغانستان صورت می گیرد و این رویۀ خشن در کجا ریشه دارد؟
داکتر نعیم اکلیل متخصص بیماری های روانی به این نکته، اشاره می کند و میگوید:
«اول اینکه اطفال از سگ و پشک می ترسند، دوم اینکه کودکان از بزرگسالان یاد می گیرند، متاسفانه که در جامعۀ افغانی دیده می شود که کلان سالان بسوی سگ و پشک سنگ، پرتاب می کنند».
چرا این ترس از حیوانات وجود دارد؟
متخصصان میگویند که بزرگترها، بدون اینکه خودشان متوجه باشند، با بیان جملاتی مانند "شوخی نکن که به سگ میگویم تو را بخورد"، "پشک را لمس نکن که پرت میکند"، یا "به خر نزدیک نشو که لگد میزند"، از همان دوران کودکی بذر پیامهای منفی در مورد نحوه برخورد با حیوانات را در ذهن کودکانشان میکارند.
به گفته متخصصان در نتیجه، کودکان نیز نه تنها از حیوانات دوری میکنند، بلکه با نگاهی همراه با ترس به آنها مینگرند و با گذشت زمان این دیدگاه به ترس و حتی خشونت ناخودآگاه در برابر حیوانات خانگی و حیات وحش تبدیل میشود
از داکتر صفا حسنی متخصص بیماری های روانی می شنویم
در برخی خانواده ها گفته می شود که حیوانات نجس هستند و از خود دور کنید و حتی اگر به آنها دست بزنید، نجس می شوید، به همین دلیل فامیل ها نیز در شیوۀ برخورد کودکان با حیوانات رول عمده دارند
اما داکتر حسنی می گوید که کودکانی هم هستند که از آزار واذیت حیونات لذت می برند و باید با آنها کمک شود:
«اطفالی که هایپر جنیتیک هستند یا ای. دی. اچ. دی سندروم دارند، شوخ می باشند و به گفت نیستند. این کودکان از آزار و اذیت حیوانات لذت می برند و این کار برای آنها بازی معلوم می شود. اینگونه کودکان معمولاً پرخاشگر بوده، معمولاً خشونت را دوست دارند».
ای. دی. اچ. دی سندروم یکی از شایع ترین اختلالات رشد عصبی دوران کودکی است و اطفال مبتلا به آن، اکثر در زمینۀ اعتنا و تمرکز و فعال بودن بیش از حد لازم، مشکل دارند.
داکتر نعیم اکلیل متخصص بیماری های روانی عدم آگاهی عامه را یکی از دلایلی دیگر از خشونت در برابر حیوانات می داند:
«تعلیمات کودکان و فهماندن آنها نقش عمده دارد، به اطفال باید فهمانده شود که حیوانات هم حق زندگی و حقوق خود را دارند و نباید از خشونت در برابر آنها کار گرفته شود».
اما در قریه های افغانستان که کودکان بیشتر در تماس نزدیک با حیوانات خانگی مانند سگ، پشک، خر و گاو بزرگ می شوند، خشونت در برابر حیوانات، بیشتر دلایلی دیگر دارد که به استفاده از آنها در حمل و نقل، قلبه و یا تخریب حاصلات توسط حیوانات اهلی و یا حیات وحش، ارتباط می گیرد.
در این مورد سلیمان باشندۀ ولسوالی بگرام در شمال کابل میگوید:
«در هر جا می بینیم که حیوانات لت و کوب می شوند، چه برسد به اینکه گوسفند و یا گاوی کسی داخل باغ شخص دیگر شود، سبزی کاری ها و یا تاک انگور اورا بخورد، پایش را می شکنند و این گپ ها، باعث درگیری های شدید زیاد بین مردم شده است».
مصور باشندۀ ولایت پروان هم از خشونت در برابر حیوانات بارکش و قلبه کش میگوید:
«یکی از هم قریه های ما بسیار ظالم است، با گاوهایش بسیار با خشونت برخورد می کند و طوری آنها را چوب کاری می کند که برای انسان لازم نیست تا این طور برخورد کند. بسیار جگرخون می شوم ولی چیزی از توان ما پوره نیست، حتی یکبار مداخله کردم که نکنید، نکنید، گفتند ترا چی، خودم را زدند و لت خوردم».
یکی از دلایلی دیگر که باعث ترس و در نهایت خشونت در برابر حیوانات در افغانستان می شود، بی تفاوتی و کم توجهی حکومت ها در زمینۀ کنترل حیوانات ولگرد ماند سگ و پشک به خصوص در شهر هاست.
در این اواخر از موارد ازدیاد بیش از حد سگ های ولگرد در شماری از ولایت افغانستان به شمول شهر کابل پایتخت افغانستان، گزارش های متعدد داده شده که یک تهدید جدی به صحت و حتی حیات باشندگان آن محسوب می شود.
لطف الله امرخیل باشندۀ ناحیۀ دوازدهم شهر کابل می گوید:
« در هر کوچه بیش از سی، چهل، پنجاه سگ ولگرد زندگی می کنند. خانه ما پیشروی پارک است و در این جا بسیار زیاد استند و مردم را زیاد اذیت می کنند، بعضاً پشت اطفال می دوند».
مرسل باشندۀ شهر کابل که توسط یک سگ ولگرد مورد حمله قرار گرفته بود، در مورد میگوید:
«مرا سگ گزید و هفته ها درد داشتم، حتی حالا که محل زخم را می بینم، باعث اذیت من می شود، روزانه معمولاً چندین سگ ولگرد از کنار ما عبور می کنند»
داکتر فرید الله عمری متخصص امراض انتانی(ساری) می گوید که مرسل خیلی خوش چانس بوده، زیرا تصادفاً سگی که او را گزیده بود، ملوث با ویروس سگ دیوانه نبوده، ورنه اکثر سگ های ولگرد، با این ویروس خطرناک آلوده هستند.
سگ های ولگرد زمانی که انسان ها را می گزند، اگر اطفال باشند یا بزرگان، زن باشد و یا مرد ، می توانند آنها را به بیماری سگ دیوانه یا به اصطلاح طبی آن رییس مبتلا بسازند.
داکتر فرید الله عمری تاکید می کند که در صورت گزیده شدن توسط سگ، باید فوراً به نزدیکترین کلینیک صحی مراجعه کرد، زیرا بسیاری سگ های دیوانه و بسیار خطرناک بوده و می تواند باعث مرگ انسان شود، زیرا ویروس رابیس سیستم عصبی انسان ها را مورد هدف قرار میدهد و اگر به موقع تداوی نشود، میتواند بسیار خطرناک و کشنده باشد.
علاوه بر دلایلی که ذکر شد، کم کاری و سهل انگاری حکومت های افغانستان، در زمینۀ تطبیق قوانین موجود در مورد خشونت در برابر حیوانات، باعث آن شده تا فرهنگ معافیت در برابر مجازات عمیق تر شود و مردم به آزار و اذیت حیوانات خانگی و شکار بی رویۀ حیات وحش در افغانستان ادامه بدهند.
با آنکه برخورد قانونی در برابر خشونت ها و جرایم علیۀ حیوانات در نظام حقوقی افغانستان بیش از ۱۰۰ سال سابقه دارد و در قوانین و فرامین زمامداران وقت انعکاس یافته، ولی هنوز هم تغییر محسوس در شیوۀ برخورد مردم با حیوانات خانگی و حیات وحش دیده نمی شود.
جرایم در برابر حیوانات در افغانستان در قوانین جزایی، قانون حفظ محیط زیست و فرامین متعدد انعکاس یافته، چنانچه حتی در دور شاه امان الله، در مورد قربانی حیوانات نیز فرمانی را صادر گردید که به احترام هندباوران افغان، قربانی گاو ها ممنوع اعلام شد.
داکتر نصرالله ستانکزی سابق استاد پوهنزی حقوق و علوم سیاسی پوهنتون کابل می گوید که در قانون جزای سال ۱۳۵۵ شمسی که در زمان محمد داوود خان نافذ شد، حتی در مورد سوء استفاده از حیواناتی که برای حمل و نقل استفاده می شود، ۱۰ هزار افغانی جریمه تا ده روز حبس پیش بینی شده بود:
«در کود جزای افغانستان در ضمن مواد ۸۹۸ آن، شخصی که حتی حیوانی را بطور خطا در ملکیت غیر بکشد ۵ هزار افغانی جریمه می شود، برای تعذیب و مثله کردن حیوانات ۵ تا ۱۰ افغانی جریمه تعیین شده، همچنان در صورتی که بیش از توان حیوانات بالای آن بار شده و آنها زخمی شوند، نیز مجازات تعیین شده است».
اکبر باشندۀ ولایت ننگرهار به یک شکل مهم دیگری از خشونت در برابر حیوانات اشاره می کند:
« در برخی ولایت افغانستان، سگ های را نگه میدارند و میدان های هم دارند که در آن این سگ ها را به جنگ می اندازند، این صحنه های غم انگیز و رقتبار را به چشم خود می بینیم. از مردم خود خواهشمند هستیم که این سگ ها و سایر حیوانات را به جنگ نیندازند که از انسانیت دور است».
داکتر نصرالله ستانکزی نیز می گوید که جنگاندن حیوانات و پرندگان در قوانین افغانستان ممنوع قرار داده شده است:
مادۀ ۹۰۰ کود جزای افغانستان که در سال ۱۳۹۳ شمسی نافذ شده، به صراحت جنگاندن حیوانات و پرندگان را منع می کند و در صورت ارتکاب، ۱۰ هزار افغانی جریمۀ نقدی تعیین شده، قانون محیط زیست افغانستان هم شکار حیوانات نایاب و فروش آن ها را منع کرده است. مسئلۀ دیگر که در ارتباط با حیوانات مطرح است، تجاوز جنسی بر آنهاست که تحت عنوان جماع با حیوانات مطرح بحث قرار گرفته و قوانین جزایی افغانستان برای آن مجازات پیش بینی کرده، است».
ناظران به این باورند که آزار و اذیت حیوانات چه خانگی و چه وحشی یک امر ناپسند، مغایر با قوانین افغانستان و در تضاد با کنوانسیون های بین المللی است که افغانستان عضویت آن را دارد و همچو اعمال را جرم می پندارد.
استاد استانکزی در این مورد بیشتر می گوید:
"با درنظر داشت این نکات، آزار و اذیت حیوانات شامل یکی موارد ذکر شده می شود و قوانین افغانستان به این ارتباط صراحت بسیار واضح دارد، جدا از این شریعت اسلامی هم در این ارتباط نصوص معینی دارد که قابل دقت است."
نسخه صوتی گزارش را اینجا بشنوید:
