اتاق تجارت ایران می‌گوید که سنگ‌های قیمتی استخراج شدهٔ افغانستان از راه‌های غیررسمی در بازارهای ایران معامله می‌شود.
قدیر قیافه، معاون اتاق تجارت ایران در گفت‌وگو با یک خبرگزاری این کشور به نام "ایلنا" با تأکید بر سرمایه‌گذاری ایران در معادن افغانستان گفته که استخراج این سنگ‌ها می‌تواند محل همکاری این دو کشور باشد.
در همین حال برخی آگاهان امور معادن، استخراج خودسرانه و سنتی سنگ‌های قیمتی افغانستان را از علت‌های اصلی قاچاق این سنگ‌ها به ایران و دیگر کشورها می‌دانند.
قدیر قیافه، معاون اتاق تجارت ایران در گفت‌وگو با این خبرگزاری گفته است که سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران ایران روی معادن افغانستان می‌تواند برای آن‌ها زیاد سودآور باشد.
مسئولان اتاق تجارت ایران گفته‌اند، چند شرکت معدن ایران برای راه‌یابی در بخش معادن افغانستان دست به دست هم داده اند و یک شرکت بزرگ فولاد ایران هم می‌خواهد وارد بازار معادن افغانستان شود.
در همین حال عبدالقدیر مطفی، سخنگوی پیشین وزارت معادن و پترولیم افغانستان در نظام جمهوری مخلوع و از آگاهان بخش معادن علت قاچاق سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی افغانستان به کشورهای همسایه را استخراج سنتی و خودسرانهٔ آن‌ها عنوان می‌کند.
"سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی به شکل سنتی استخراج می‌شود و دخیل بودن افراد سرشناس در روستا و استخراج فردی از دیگر علت‌ها است که زمینهٔ قاچاق آن فراهم می‌شود، در کنار از دست دادن منابع، به منابع دیگر نیز ضرر می‌رسد و همچنان سال‌ها جنگ سبب شده که منابع معدنی یا به ایران یا به پاکستان قاچاق شوند."
تلاش کردیم تا دیدگاه وزارت معادن و پترولیم حکومت طالبان و اتاق معادن و صنایع افغانستان را در این باره داشته باشیم، اما مسئولان این اداره‌ها به پرسش‌های رادیو آزادی پاسخ ندادند.
اما خان‌جان الکوزی، عضو هیئت مدیرۀ اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری افغانستان به رادیو آزادی می‌گوید، اسناد یا شواهدی در دست ندارند که ادعا ایران مبنی بر ورود سنگ‌های قیمتی افغانستان از مجراهای غیررسمی به این کشور را تأیید کند.
"سنگ‌های قیمتی در افغانستان به شرکت‌های واحد داده می‌شود، خصوصاً در پنجشیر، بدخشان ولایت‌های مشرقی بازار برای آن ساخته شده، فکر می‌کنم که زیاد آن به طرف پاکستان می‌رود و این که ایران این ادعا را مطرح کرده ما چنین اسناد نداریم که قاچاق شده باشد."
این درحالیست که یک گزارش ملل متحد در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که استخراج غیرقانونی معادن در زیر حاکمیت طالبان افزایش یافته است.
در گزارش آمده است که سنگ‌های قیمتی و فلزات نیمه‌قیمتی به آسیای مرکزی، اروپا و خلیج فارس قاچاق می‌شود.
گزارش‌های بین‌المللی ارزش ذخایر معدنی و دیگر مواد خام افغانستان را بین ۱ تا ۳ تریلیون دالر تخمین می‌کنند، اما انتقادها بر این است که این ذخایر و معادن به گونۀ قانونی و رسمی استخراج و در بازارهای بین‌المللی معامله نمی‌شود و در بیشتر موردها سنگ‌های قیمتی به گونۀ خودسر و غیرحرفه‌ای استخراج می‌شوند.
همچنان در بخشی از گزارش تازه مفصل انستیتوت جورج دبلیو بوش آمده است که طالبان در حال حاضر بر استخراج و صادرات ثروت معدنی افغانستان نفوذ تقریباً کنترل نشده دارند.
