بسیاری ها در چهار کشور، افغانستان، پاکستان، تاجیکستان و قیرغزستان به پروژه «کاسا ۱۰۰۰» چشم امید دوخته اند، اما روشن نیست، این پروژه چه زمان تکمیل خواهد شد.
هدف این پروژه انتقال برق از قیرغزستان و تاجیکستان به افغانستان و پاکستان است.
حفیظ الله، باشنده ولایت بادغیس یکی از میلیون ها شهروند افغانستان است که سال های سال بخاطر نداشتن دسترسی لازم به انرژی برق دشواری های زیادی را تجربه کرده است:
« پروژه «کاسا ۱۰۰۰» یک پروژه بنیادی و توسعه ای برای افغانستان است. ما بسیار خوشبین استیم که این پروژه تطبیق شود و مردم ما از غم و غصه رهایی یابند.»
او به رادیو آزادی گفت که امیدوارست حاکمان فعلی افغانستان برای به سر رسیدن این پروژه تلاش کنند:
«ما در افغانستان دشواری های زیادی را دیده ایم، بخصوص از ناحیه برق. انشالله که حاکمان و دولت ما مسئولیت خود را در قبال «کاسا ۱۰۰۰» انجام دهند.»
اهمیت پروژه «کاسا ۱۰۰۰»
طرح پروژه «کاسا ۱۰۰۰» در سال ۲۰۰۵ در کنفرانس همکاری های اقتصادی منطقه ای، ریکا مطرح شد.
بورد بانک جهانی در مارچ سال ۲۰۱۴ این پروژه را با تامین مالی از سوی انجمن توسعه بین المللی تصویب کرد.
مقامات تاجیکستان، قیرغزستان، افغانستان و پاکستان در دوازدهم ماه می سال ۲۰۱۶ در شهر دوشنبه این پروژه یک میلیارد و دوصد میلیون دالری را افتتاح کردند.
بر اساس این طرح، خط ۱۲۲۲ کیلومتری انتقال حدود ۱۳۰۰ میگاوات برق از دستگاه های برق آبی قیرغزستان و تاجیکستان به افغانستان و پاکستان ساخته می شود.
اگر این پروژه به سر برسد، افغانستان حدود ۳۰۰ میگاوات برق و پاکستان حدود ۱۰۰۰ میگاوات برق دریافت خواهند کرد.
آذرخش حافظی، عضو هیئت مدیرۀ اتاق تجارت و سرمایه گذاری افغانستان است.
او در صحبت با رادیو آزادی این پروژه را برای افغانستان بسیار با اهمیت توصیف کرد:
«نخست افغانستان سالانه ۳۸ اعشاریه ۵ میلیون دالر عاید مستقیم به عنوان حق ترانزیت دارد. دوم، چون که بخش عمده این پروژه در داخل افغانستان ساخته می شود، یک مقدار برق به خود افغانستان هم در نظر گرفته شده است که به صورت ضمنی داده شود. به این معنی که ما نیاز به تمدید لاین جداگانه و ساختن پایه های اضافی نداریم که این کار میلیون ها دالر خرچ دارد. تمدید این لاین جای کار ایجاد می کند و بعد از این که تکمیل شد، حفظ و مراقبتش و تامین امنیتش نیز سبب ایجاد اشتغال می شود.»
آقای حافظی می افزاید که اگر این پروژه تطبیق شود، اعتبار جغرافیای اقتصادی و سیاسی افغانستان نیز بالا می رود:
« اهمیت جغرافیای افغانستان را در منطقه طوری که بالقوه است به بالفعل تبدیل می کند. پرستیژ منطقه ای افغانستان بالا می رود. پروژه ی که به حمایت بانک جهانی به گونه موفقانه تطبیق شود سبب می شود که پروژه های کلان تر را تمویل کنند. این سبب می شود که از فقر کاسته شود. موجودیت پروژه های منطقوی سبب ثبات و امنیت هم می شود.»
سيد قنديل عباس، استاد پوهنتون قائد اعظم در اسلام آباد، پایتخت پاکستان باور دارد که پروژه «کاسا ۱۰۰۰» سبب رشد اقتصادی آسیای جنوبی و آسیای مرکزی می شود.
او به رادیو آزادی گفت که این پروژه می تواند منافع زیاد برای اقتصاد پاکستان داشته باشد:
«با توجه به این که پاکستان به شدت دچار بحران انرژی است و گاهی این بحران به بی ثباتی اقتصادی و اجتماعی انجامیده است و برق محدودی که پاکستان دارد، با قیمت بسیار بالا تاثیرات بسیار منفی بر اقتصاد پاکستان می گذارد. به نظرم در صورت تکمیل شدن پروژه «کاسا ۱۰۰۰» پاکستان می تواند برق ارزان و کافی به دست بیآورد و از این طریق اقتصادش را بهبود بخشد.»
قرار بود پروژه «کاسا ۱۰۰۰» در سال ۲۰۱۸ تکمیل شود. اما سپس ۲۰۲۰ تاریخ تازه برای تکمیل پروژه تعیین شد.
قندیل عباس می گوید که این پروژه عمدتاً به دلیل ناامنی در منطقه به تاخیر افتاده است.
پس از حاکمیت دوباره طالبان بر افغانستان در پانزدهم آگست ۲۰۲۱ کار این پروژه به حالت تعلیق در آمد و تطبیق تمامی فعالیت هایش متوقف شد.
به گزارش بانک جهانی، پیش از آن که این پروژه به تعلیق در آید، ۱۸ درصد برج های بخش افغانستان خط انتقال برق «کاسا ۱۰۰۰» تاسیس و حدود ۹۵ درصد مواد و تجهیزاتی که برای تکمیل شدن پروژه در افغانستان نیاز بود، تامین شده بود.
بانک جهانی گفته است که فعالیت های ساختمانی در قیرغزستان، تاجیکستان و پاکستان تقریباً تکمیل شده است و آن ها روند پرداخت قرضه های شان به بانک جهانی و دیگر تمویل کنندگان را آغاز کرده اند.
بانک جهانی در ماه فبروری امسال اعلام کرد که تحت رویکرد جدید حدود ۳۰۰ میلیون دالر را برای حمایت از مردم افغانستان دور از دسترس طالبان اختصاص داده و به این اساس کار پروژه «کاسا ۱۰۰۰» از سر گرفته می شود.
این بانک گفته است که کار پروژه به شکلی از سر گرفته خواهد شد که تمام پرداخت های ساختمانی از بیرون افغانستان مدیریت شده و شامل سیستم زیر کنترل حکومت طالبان نشود.
د افغانستان برشنا شرکت تحت کنترل حکومت طالبان گفته است که کار این پروژه در ماه ثور ۱۴۰۳ آغاز و تا پایان سال ۱۴۰۴ تکمیل خواهد شد.
موانع کلان در برابر تطبیق پروژه «کاسا ۱۰۰۰» چیست؟
اما کارشناسان از موانع و چالش ها در برابر این پروژه سخن می زنند. قندیل عباس باور دارد که امکان تکمیل «کاسا ۱۰۰۰» بسیار ضعیف است.
او می گوید، سه مانع عمده در برابر این پروژه وجود دارند.
اول، به گفته اش وضعیت موجود در افغانستان است و تا زمانی که امنیت کامل در افغانستان برقرار نشود، انتقال برق از طریق افغانستان به پاکستان دشوار است:
«دوم این که، بی ثباتی در پاکستان هم باعث شده است که پاکستان نتواند برای تکمیل این پروژه ها طرح های خود را به صورت حتمی انجام دهد. سوم این که وضعیت غیرقابل پیش بینی در سیاست های کشور های آسیای مرکزی هم سبب شده است که این چنین پروژه ها تکمیل نشود. تا زمانی که چنین موانع وجود داشته باشد، «کاسا ۱۰۰۰» فقط روی کاغذ خواهد ماند.»
آذرخش حافظی باور دارد که تا هنوز برای تکمیل این پروژه «بستر سیاسی» وجود ندارد:
«شما می دانید که پروژه های کلان منطقه ای به بستر مناسب سیاسی و قانونیت ضرروت دارد. باید حقوق بین دول مد نظر باشد. به این اساس مشکلات فراوان است. اما گفته می شود که با توجه به ضرورت مبرم که پاکستان به برق دارد و ضرورتی که کشور های تولید کننده به فروش آن دارند، بر بانک جهانی و بانک انکشاف آسیاسی فشار زیاد است تا آن را تمویل کنند. اما هنوز بستر حقوقی و سیاسی مناسب برایش وجود ندارد.»
نزدیک سه سال است که حکومت سرپرست طالبان از سوی جامعه جهانی به رسمیت شناخته نشده است.
به باور طارق فرهادی، مشاور ارشد پیشین بانک جهانی، عدم به رسمیت شناسی حکومت طالبان نیز یک مانع است:
«کشور های آسیای مرکزی اقتصاد شکننده دارند و به صادارات انرژی برای آوردن ارز ضرورت دارند و پاکستان به انرژی نیاز دارد. پس افغانستان در راه ترانزیتی واقع شده است و اگر حکومتی به رسمیت شناخته شده می داشت، مسئله حل بود چون که حالا امنیت بهتر است. باید یک راه حلی پیدا شود که پول از حکومت افغانستان نگذرد و پروژه تکمیل شود.»
ارشاد سلیمانی، خبرنگار بخش تاجیکستان رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی در شهر دوشنبه می گوید که در تاجیکستان نیز نمی دانند که این پروژه کی تکمیل خواهد شد.
« به همان اندازه که خود این طرح بزرگ است، سرنوشتش نیز با چالش های بزرگ رو به رو شده است. تاجیکستان گفته است که تمامی مسئولیت هایش و زیرساخت های لازم را برای «کاسا ۱۰۰۰» تکمیل کرده است. در حال حاضر زمان دقیق برای تکمیل شدن این پروژه وجود ندارد.»
افزون بر پروژه «کاسا ۱۰۰۰» تا هنوز آینده چند پروژه بزرگ دیگر مثل خط انتقال برق ولتاژ بالای ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان، تاپ و انتقال گاز ترکمنستان به پاکستان و هند از طریق افغانستان، تاپی نیز روشن نیست.
کارشناسان باور دارند که در صورت تکمیل نشدن پروژه های کلان، منطقه همچنان با چالش های اقتصادی، اجتماعی و به ویژه بحران انرژی رو به رو خواهد بود.
