با ادامه تسلط دوباره طالبان بر افغانستان٬ در جریان دوسال در ولایت های شمال کابل، شمار زیادی از جوانان میگویند از خواندن درس و روآورن به ادامه تحصیل ناامید شده اند .
آنها میگویند که در این وضعیت بد اقتصادی و آینده نا معلوم نمی توانند به تحصیل ادامه دهند و با گذشت هر روز نسبت به گذشته اوضاع بدتر میشود.
شاداب خان ۲۱ ساله دوسال پیش از لیسه تتمدره از ساحات مرکزی ولایت پروان فارغ شد.
او درمورد این میگوید که برگشت طالبان به قدرت بر زندگی اش چه تأثیر گذاشت:
"وقتی از مکتب فارغ شدم بنابر وقت کمی که بود تا که آماده گی گرفتیم به کانکور، نظام جمهوریت سقوط کرد،این تحولات باعث شد که ما نتوانیم درست درس بخوانیم تا به کانکور امتحان بدهیم،بعد از تحولات ما شاهد این بودیم که تمام استعداد های وطن،جوانان دانش آموز که هر کدام شان قوت به پیکر این وطن استند آهسته آهسته وطن را ترک کردند،چون زمینه کار برای شان مساعد نشد،و همین باعث شد که تصمیم بگیرم ادامه تحصیل ندهم،و اگر ادامه تحصیل هم بدهم آینده من هم مثل همین جوانان است که تحصیل کرده اند اما بجای نه رسیدند."
این جوان حالا بیکار است و اوقاتش را بدون سرگرمی میگذراند . شاداب دراین مورد بیشتر میگوید :
"جای فعلاً در نظام کنونی افغانستان به کدر ها نیست،قسمی که ما می بینیم که تمام کدر ها فعلاًبیکار و بی سرنوشت استند،که آهسته آهسته پای به فرار گذاشتند،ما استعداد ها را می بینیم که به بلند ترین نمرات از پوهنتون ها فارغ شدند ولی کراچی دارند میوه فروشی می کنند،و یا تکسی رانی می کنند،هرکدام اش را که بپرسی مدرک لیسانس و ماستری دارند،اگر وضعیت همین قسم باشد و از جوانان استفاده نشود در نظام،کسانی که کدر استند در نظام سهم برای شان داده نشود و زمینه کار ایجاد نشود،شاید من هم به یک کشور دیگر بروم »
تنها شاداب نیست که با چنین وضعیتی روبه روشده است . مبارز ۲۱ ساله٬ جوان دیگری است که از لیسه ولسوالی حصه اول کوهستان ولایت کاپیسا فارغ شد . اما به تحصیلات عالی اقدام نکرد . وی میگوید:
"بسیار به مشکلات مکتب را تمام کردم،گاهی قلم بود و کتابچه نبود و گاهی کتابچه می بود اما قلم نی،مشکلات رفت و آمد هم داشتم ، به امید روزی که از مکتب فارغ شویم و کانکور امتحان بدهیم و در آینده هدف ام این بود که داکتر شوم و مصدر خدمت به جامعه شوم،دیدن کسانی که درس خواندند و کانکور امتحان دادند،پوهنتون را تمام کردند به نمرات عالی اما فعلا بیکار استند و حتی مجبور به ترک کشور شدند همین و ضعیت و شرایط اقتصادی مرا مجبور ساخت تا امتحان کانکور را ندهم و ترک تحصیل کنم."
یوسف قاسمی ۲۰ ساله باشنده شهر چاریکار ولایت پروان یکی دیگر از جوانانی است که پس از امتحان کانکور موفق شد،تا به رشته دلخواه خود یعنی کمپیوتر ساینس در پوهنتون پروان راه پیدا کند،او تا به سمستر سوم به درس خود ادامه داد، اما بنابر مشکلات اقتصادی از ادامه تحصیل باز ماند.
او در صحبت با رادیو آزادی دلیل ادامه ندادن تحصیل خود را اینگونه بیان می کند:
"فروپاشی نظام سابق و تحولات که در کشور به وجود آمد،تعداد از استادان ترک تدریس کردند،دیگر برای ما انگیزه درس خواندن نبود،دیگر حاضر به ادامه تحصیل نشدم،چرا که نظام فعلی که در کشور حاکم است بر محصلین هیچ توجه نمی کنند،فکر نمی کنم افغانستان جای برای محصلین باشد،به صدا ها جوان ما که مدرک شان لیسانس و ماستری است ولی باز هم دست فروشی و میوه فروشی می کنند،اگر در افغانستان تحصیل هم کنم نتیجه اش بیکاری است."
به اساس معلومات شماری ازنهاد های تحصیلات عالی درولایت های شمال کابل، در دوره جمهوریت مخلوع هزاران تن از جوانان که چهل در صد آن را دختران تشکیل میداد در ولایت های شمال کابل ٬ پروان ، کاپیسا و پنجشیر » از لیسه ها فارغ میشدند و پس از سپری کردن امتحان کانکور شمار زیادی از آنها به پوهنتون ها راه پیدا میکردند .
اما بگفته برخی از این نهاد های تحصیلی خصوصی حالا حضور جوانان برای تحصیل خیلی اندک است و صنف های محصلین خالی به نظر میرسند.
رامین منصوری مدیر محصلان یکی از انستیتوت های خصوصی است که در مورد کاهش ثبت نام محصیلین در صحبت با رادیو آزادی چنین می گوید:
"در نظام جمهوریت در سمسترخزانی ما بیش از صد الی یک صدو پنجاه نفر محصل می داشتیم که در پنج بخش ثبت نام می کردند،باز تقسیم بندی میشد،هر کس که در هر رشته کامیاب میشد، برای شان تشکیل صنف میدادیم،اما حالا که دوره امارت است و سال دوم این دوره سپری شده ، در سمستر خزانی قرار است ما محصل جذب کنیم،پانزده الی بیست روز به پروسه امتحان کانکور باقی مانده،ما از سی الی چهل نفر محصل نداریم در پنج بخش."
محمد مبین هاشمی استاد علوم اجتماعی در پوهنتون دولتی ولایت پروان در مورد کم علاقه گی جوانان بخاطر ادامه تحصیل با رادیو آزادی صحبت میکرد:
"بیشتر این ها برمیگردد به مشکلات اقتصادی،بیساری مردم و جوانان ما مشکلات اقتصادی دارند،به همین دلیل آنها نمی توانند به نهاد های خصوصی درس بخوانند و عوامل دیگر این است که بعضی رشته ها بازار اش کم رنگ شده است مثلا ًدر گذشته حقوق بازار خوب داشت اما حالا علاقه ندارند."
با این حال برخی از آگاهان مسایل تحصیلات عالی به این باور اند که ناامیدی جوانان به آینده، عامل دل سردی شان به تحصیل است .
مریم سعیدی یکی از این آگاهان است که در صحبت با رادیو آزادی میگوید.
"انگیزه و اشتیاق از مهم ترین مولفه های اساسی بر پیش برد آموزش و تحصیل در هر کشور به حساب می رود،در چنین وضعیتی که در افغانستان مواجه استیم،از یک طرف جوانان تحصیل کرده ما در بخش های مختلف بیکار استند، و از سوی دیگر نیمی از پیکر جامعه از مهم ترین حقوق اساسی شان محروم استند،این امر منجر شده که سایر دانشجویان در مکاتب و دانشگاه ها از ادامه تحصیل و آموزش با کیفیت و موثر دل سرد شوند."
او همچنان پیامد این وضعیت را نگران کننده میداند:
"اگر چنین وضعیت در افغانستان ادامه پیدا کند،پیامد های بسیار مخرب و خطرناک بر آینده افغانستان خواهد داشت،ما از یک سو با فرار مغزها و کدر های علمی در افغانستان مواجه خواهیم شد،که مجبور می شوند در کشور های همسایه کار های غیر مسلکی و شاقه را انجام بدهند،ما در آینده نه چندان دور با کمبود متخصصین،کدر ها و کارشناسان در ابعاد حوزه های مختلف مواجه خواهیم شد،و از سوی دیگر افغانستان میرود به سمت یک جامعه ی که در آن جا فقر،ناامیدی،امراض و احتلالات روانی و عقب مانده گی بیشتر خواهد شد."
حکومت سرپرست طالبان هرچند میگوید که زمینۀ تحصیل برای پسران فراهم است، اما ارقام ارائه شده از سوی پوهنتونها نشان میدهد که شمار محصلین به طور روز افزون در حال کاهش است.
