آسیب های ذهنی و روانی در جریان استعمال مواد مخدر در درازمدت و کوتاه مدت متفاوت است، اما در دراز مدت در کنار اثرات دیگر، باعث انزوای فرد معتاد در جامعه میشود که با ترک خانواده آغاز شده و بعداً در جامعه نیز منزوی میشود.
روانشناسان میگویند، مصرف مواد مخدر رفتار انسان را به تدریج با محیط و ماحولش تغییر میدهد و سبب میشود تا رابطۀ وی با اجتماع و خانواده قطع شود.
محمد وامق شریفی، روانشناس در یکی از مراکز تداوی معتادان، علت انزوای فرد معتاد را به وجود آمدن تغییرات در ذهن و روان شخص معتاد میداند:
"زمانی که افراد از سوی خانواده حمایت نمیشوند و کسی ندارند تا با آنان روابط صمیمی برقرار کند، از اینرو آنان بخاطر برآورده ساختن نیازهای روانی شان میروند دنبال کسانیکه قبلاً با آنان یکجا نشئه میکردند و با آنان رابطه داشتند. چون آنان در یک مرحلۀ استند که احساس دل تنگی و تنهایی میکنند و فکر میکنند که هیچ کس آنان را درک کرده نمیتواند، تنها افرادی که آنها را درک میکنند، رفقای معتاد شان اند، پس اینها رو میآورند به رفیقهای معتاد شان."
روانشناسان ذهنیت منفی نزد معتادان را علت کم علاقه گی آنان برای برقرار کردن تماس با خانواده، دوستان و دیگر افراد جامعه میدانند و به این نظر اند که دوام انزوای معتاد پس از تداوی هم سبب میشود تا فرد معتاد حتی پس از تداوی نیز کمتر به برگشت به محیط اولی علاقمند باشد.
سید، یک تان از معتادان مواد مخدر میگوید، آغاز نشئه برایش لذت بخش بود، اما اکنون نشئه برایش آن لذت اولی را ندارد.
وی میگوید، مصرف مواد مخدر باعث شد تا او از خانواده و جامعه دور و نسبت به آنان کم علاقه شود:
"فعلاً نمیتوانم مثل اول با دوستان خود مثلاً فامیل و اقارب خود رفت و آمد کنم و در مجالس عروسی و دیگر مجالس بنشینم، چون احساس کردم که من گوشه نشین شدیم و متوجه دوستان خود میشدم که طرفم می آمدند، اما علاقمندی من نسبت به آنها کم شده بود و از میان آنان فرار میکردم. دوست داشتم در جای باشم که کسی مرا نبیند."
روانشناسان میگویند، رفتارهای منفی معتادان مانند دزدی و کار و بار مواد مخدر هم بر جایگاه اجتماعی معتادین تأثیر منفی بجا میگذارد و مردم با آنان تماس نمیگیرند، اما خانواده احمدشاه که دو پسرش معتاد به مواد مخدر است، این آزمون را به خوبی سپری کرده است:
"من به گونه منظم ولی با زحمات زیاد آنان را تداوی میکنم. من تا حال حرف را به اینجا نه کشانیدم که همسایه و دیگران به پسران من پودری بگویند، اما مردم از اعتیاد آنان خبر استند. مردم دیدهاند که آنان عمل دارند."
تعداد زیاد معتادان در کوچه و بازار به فکر پیدا کردن پول مصرف مواد مخدر اند و از خانواده های شان جدا در محلات تجمع معتادان به سر میبرند، اما این وضعیت برای خانواده ها، مانند زمان الدین آزار دهنده است. وی میگوید:
"سال گذشته که مامایم از ایران به خانۀ آمد به شب حنا و عروسی برادرم نیامد. واقعیت بسیار رنج میبردیم که چرا نیامد، ماما است و باید در خوشی و غم اشتراک کند."
از نظر روانشناسان اوایل نشئه لذت بخش است و یک معتاد میتواند تا مدت شش ماه زندگی را مدیریت کند، اما به مرور زمان و پيشرفته شدن اعتیاد با انزوای اجتماعی روبرو میشود.
روان شناسان همچنان میگویند، دوام استفاده مواد مخدر دایره اجتماعی بر معتاد را تنگ تر میسازد و همه به دلیل نشه از شخص معتاد دوری میکنند.
