شماری از قرغیزهای افغان در نزدیکی مرز با تاجکستان با فرستادن یک نوار ویدیویی به رادیو آزادی، خواهان کمک حکومت قرغیزستان برای انتقال‌شان به آن کشور شده اند.
آنان می‌گویند، پس از آن که طالبان دروازه‌های مراکز آموزشی و تحصیلی را به روی دختران بستند، فرزندان‌شان بی‌سرنوشت مانده و می‌خواهند تا برای تعین سرنوشت‌شان به قرغیزستان برگردند.
ماژیرایم عبدالجلیل اولو، یکی از این قرغیزهای افغانستان در این باره به بخش قرغزی رادیو آزادی گفت، نه تنها دخترانش بلکه دو پسرش نیز از آموزش باز مانده اند.
"من مسئولیت تحصیل فرزندانم را بر عهده دارم، بنا بر این مایل استم به قرغیزستان نقل مکان کنم، می‌خواهم دخترم تحصیل کند، پس لطفا ما را از اینجا ببرید اگر من اینجا بمیرم فرزندانم بی‌سواد خواهند ماند."
محمد الژپر اولو، یکی دیگر از این قرغیزهای افغان هم چنین می‌گوید:
"ما تمام وسایل و مواشی خود را فروختیم و به این جا نقل مکان کردیم، ما نمی‌توانیم دیگر به پامیر بر گردیم به این امید در این منطقه زندگی می‌کنند که هموطنان قرغیزی‌شان آنان را از این جا انتقال بدهند."
این خانواده‌های قرغیزی می‌گویند، اکنون در خانه‌های کرایی در نزدیک مرز تاجیکستان در ولسوالی اشکاشم در شمال شرق بدخشان اقامت دارند و منتظرهستند تا بیشکک در قسمت انتقال‌شان به قرغیزستان کمک کند.
در همین حال برخی از مقام‌های قرغیزستان می‌گویند، نزدیک به ۹۰ قرغیزی افغان منتظر انتقال به قرغیزستان هستند، اما فقدان پاسپورت و سایر موانع لوژستیکی روند انتقال‌شان را دشوار کرده است.
چلپون سلطان بایکووا، معاون پارلمان قرغیزستان به بخش قرغزی رادیو آزادی گفت، به تعداد ۸۸ قرغیزی در فیض آباد، مرکز بدخشان هستند که نمی‌توانند برای آمدن به قرغیزستان پاسپورت بگیرند.
"به محض دریافت درخواست از هموطنان قرغیزستانی خود با سازمان‌های دولتی مربوط قرغیزستان در این مورد تماس گرفتیم و ما همچنین برای کمک به قرغیزیهای قومی آنجا درخواست کمک مالی کردیم و منتظر تصمیم دولت هستیم."
این درحالیست که از ماه اکتوبر ۲۰۲۲ به این سو حکومت طالبان به دلیل آنچه که مشکلات فنی عنوان کرده، روند توزیع پاسپورت را در افغانستان متوقف کرده است.
وزارت خارجۀ قرغیزستان هنوز به گونۀ عملی در بارۀ اقدامات‌اش برای کمک به قرقیزهای افغانستان اظهار نظر نکرده است.
در این حال حکومت طالبان می‌گوید برای رفع تمام نیازمندی‌های قرغیزی‌ها در افغانستان تلاش‌های زیاد صورت گرفته است.
ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی حکومت طالبان در مورد به رادیو آزادی گفت: "در آنجا اصلاً به نام مکتب چیزی وجود نداشت، این‌که گفته شده آن‌ها بخاطر تحصیل دختران از آنجا می‌روند، کاملاً نادرست است، اصلاً تحصیل آنجا از سالیان سال وجود نداشت، حالا امارت اسلامی برای‌شان مکتب، مدرسه، مسجد و کلینیک ساخته است، در نظر است که به همه نیازمندی‌های شان رسیدگی صورت گیرد."
دولت قرغیزستان ۵۰ قرغیزی افغان را در سال ۲۰۱۷ و ۵۰ تن دیگرشان را در سال ۲۰۱۹ برای اسکان دائمی به قرقیزستان انتقال داده است.
پس از بازگشت دوبارۀ طالبان به قدرت درافغانستان، صدیر جپاروف، رئیس جمهور قرقیزستان در سپتامبر ۲۰۲۱ از ساخت یک منطقه مسکونی برای جابجایی قرغیزهای افغان در ولایت اوش این کشور خبر داد.
آقای جپاروف گفته است که می‌خواهد همه قرقیزها را از افغانستان به خانه اجدادی خودشان بازگرداند.
در ماه جولای ۲۰۲۲ دولت قرغیزستان اعلام کرد که نزدیک به سه میلیون دالر را برای بازگرداندن و اسکان مجدد قرغیزیهای پامیر افغانستان در دوسال آینده اختصاص می‌دهد.
مورخین گفته اند که قرغیزیهای قومی در قرن ۱۵ و ۱۶ در هلیز واخان زندگی می‌کردند و به گفتۀ آنان، مالداران قرغیزی از این منطقه برای چراندن رمه های خود در فصل‌های گرمتر استفاده می‌کردند.
