امکان دارد که پانزده صد تن از قرغیزهای منطقۀ پامیر که زندگی دشواری دارند، به قرغیزستان منتقل شوند.
سادیر ژاپاروف رئیس جمهور قرغیزستان می‌خواهد که همۀ این قرغیزها را به آن کشور انتقال دهد.
انتقال قرغیرهای پامیری بدون شک با مشکلات قانونی، سیاسی و لوژستیکی همراه است.
اما رئیس جمهور ژاپاروف مصمم است که آنها را از چراگاه‌های کوهستانی پامیر به قرغیزستان ببرد.
این عشایر چندین دهه در انزوا به سر برده و از جنجال‌های جنگ و نزاع در افغانستان دور مانده اند.
اما زندگی در پامیر دشوار است.
مردم بر سفرۀ خود اکثر اوقات میوه و ترکاری ندارند و خدمات صحی نیز توسط داکتران سیار ارائه می‌شود.
میزان مرگ و میر میان قرغیزهای پامیری بلند است و آنها از جمله کسانی در جهان اند که عمر‌شان بسیار کوتاه است.
زمستان گذشته خیلی وحشتناک بود.
برخی از مریضان توسط هلیکوپترها انتقال داده شدند و اکمالات طبی به درۀ واخان پامیر فرستاده شد، ولی ده‌ها نفر از عشایر قرغیز این منطقه به علت امراض و سوء تغذیه جان دادند.
رئیس جمهور ژاپاروف وعده کرده که در ولسوالی کوهستانی چونگ آلای در منطقۀ اوش در جنوب قرغیزستان برای همۀ آنها خانه می‌سازد.
او اوایل ماه گذشته گفت که به علت دشواری زندگی، قرغیزهای پامیر همیشه احساس ناراحتی می‌کنند.
آقای ژاپاروف گفت که از مدت‌ها نیت و آرزو داشته که این قرغیزها در وطن تاریخی خود مسکن گزین شوند و اکنون وقت آن فرار رسیده که این آرزو تحقق یابد.
محمد حنیف اتمر وزیر خارجۀ افغانستان چند روز قبل از این اظهارات رئیس جمهور قرغیزستان با شماری از خانواده‌های قرغیز که از سال ۲۰۱۷ به این‌سو به قرغیزستان رفته اند، در بیشکک ملاقات کرد.
آنها خواستند که به زودی برای شان تابعیت قرغیزستان داده شود تا به خارج سفر کنند و از مزایای اجتماعی قرغیزستان برخوردار شوند.
بیشکک چند روز پیش به ۴۴ نفر از قرغیزهای پامیری که در قریۀ ساری مغل ولسوالی آلای اسکان داده شده اند، تذکرۀ تابعیت داد.
ولی دیگران گفتند که آنها هنوز هم در انتقال حق ملکیت زمین مشکل دارند.
بیشکک تاکنون مصارف انتقال ۳۳ تن از قرغیزهای منطقه پامیر را پرداخته و برای آنها مسکن تهیه کرده است.
مقامات افغان در بارۀ انتقال این قرغیزها از ابراز نظر خودداری کردند، اما منابع در حکومت افغانستان در صحبت‌های خصوصی به رادیو آزادی گفتند که این یک موضوع حساس و زیر بررسی است.
تاریخ شناسان آسیای میانه به این باور اند که دره‌های پامیر در ولایت بدخشان از چندین قرن به این‌سو شاهد مهاجرت‌های موسمی عشایر مالدار قرغیز بوده است.
آنها در نیمۀ دوم قرن نزده هنگامی که امپراتوری روسیه در مرزهای پامیر در ترکستان در حال گسترش بود، مواشی خود را در آنجا می‌چراندند.
بعد از قیام سال ۱۹۱۶ علیه روسیه در آسیای میانه، قرغیزها برای نجات خود به غرب چین و دهلیز واخان پناه بردند.
امروز قرغیزهای پامیری در دهلیز واخان بازماندگان عشایر مالداری اند که در سال ۱۹۱۶ در آنجا پناه گرفته بودند.
تید کالاهان، میان سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ برای پانزده ماه با قرغیزهای پامیری زندگی کرده است.
او می‌گوید که توسعۀ اتحاد جماهیر شوروی بعد از انقلاب بلشویک سال ۱۹۱۷ در روسیه زندگی عشایر مالدار را بسیار تغییر داد: "آنها پیش از ترسیم سرحدات منطقه از دریای پنج از تاجیکستان کنونی آزادانه به سوی افغانستان عبور می‌کردند. ولی نیروهای روسی برای پاسداری از سرحدات فرستاده شدند و با کنترل سرحدات پامیر بزرگ تقسیم شد."
آقای کالاهان می‌افزاید که رفت و آمد موسمی برای قرغیزهای پامیری دشوار شد.
آنها معمولاً در تابستان به مناطق مرتفع می‌رفتند و در زمستان به دره‌های پایین‌تر در قلمرو چین یا امپراتوری روسیه بر می‌گشتند.
رویداد سال ۱۹۵۸ و سرنگونی حکومت داود خان در افغانستان باعث تغییر دیگری در پامیر شد.
حاجی رحمان قل یک تن از بزرگان عشایر قرغیز حدود ۱۵۰۰ تن از اهالی منطقه را قبل از مداخلۀ اتحاد شوروی با خود به پاکستان برد.
آقای کالاهان کارشناس حوزۀ انسان شناسی می‌گوید که میان قرغیزهای پامیری و نیروهای شوروی خصومت دیرینه وجود داشت.
اما ترکیه در سال ۱۹۸۲ پذیرفت که حاجی رحمن قل و ۱۲۰۰ تن از قرغیزها را که با وی در پاکستان بودند، پناه دهد.
آنها در منطقۀ کردنشین در جنوبشرق ترکیه در نزدیکی بحیرۀ وان اسکان داده شدند.
اکنون قریۀ اولو پامیر در ترکیه بیش از ۲۵۰۰ نفر جمعیت دارد و نمونۀ موفق اسکان مجدد پنداشته می‌شود.
در این اواخر چندین نفر از جوانان قرغیز در پامیر به رادیو آزادی گفته اند که می‌خواهند به قرغیزستان بروند و زندگی جدیدی را در آنجا آغاز کنند.
اما برخی از مو سفیدان شاید راضی نباشند که بروند.
رحمان قل ۲۸ ساله محصل انستیتوت علوم صحی در فیض آباد به رادیو آزادی گفت: "ما کدام نگرانی خاص در بارۀ رفتن به قرغیزستان نداریم. اگر آنجا رفتیم فقط همین قدر شود که مردم با مشکلات اقتصادی رو به رو نشوند، از لحاظ اقتصادی حمایت کند تا وقتی که مردم درس می‌خوانند و جا به جا می‌شوند و خانه و مسکن برای شان ساخته می‌شود."
حبیب‌الله محمد اولو که دو سال قبل با زن و فرزند خود به قرغیزستان رفته در منطقۀ نارین زندگی می‌کند.
او می‌گوید پامیر سرزمین خدا و جای خوب است، ولی تامین وسایل معیشت در آنجا دشوار و هوا خیلی سرد است.
او می‌افزاید که عادت کردن به زندگی جدید در قرغیزستان برای او و خانواده‌اش مشکل نبوده.
اما تفاوت‌های در لهجۀ زبان وجود دارد.
خانوادۀ وی برخی از کلمه‌های دری را استفاده می‌کند، ولی اکثریت مردم از کلمه‌های مختلف روسی استفاده می‌کنند.
او می‌گوید که در پامیر بیشتر گوشت گوسفند می‌خوردند، چیزی که در قرغیزستان بسیار میسر نیست و در عوض سیب، پیاز و کچالو زیاد دارند.
محمد اولو اکنون مواشی دهقانان قرغیز را می‌چراند.
او می‌گوید که به خاطر آموزش اطفال خود در قرغیزستان باقی مانده است.
ولی همه کسانی که چون او به قرغیزستان رفته اند مانند او از زندگی خود در آنجا راضی نیستند.
هجده نفر از جمله ۵۰ نفری که در سال ۲۰۱۸ به منطقه نارین قرغیزستان رفته بودند، به افغانستان برگشته اند.
همه گفته بودند که به قرغیزستان بر می‌گردند، ولی صرف یک نفر برگشت.
