23-мартта чыккан маалыматта айтылгандай, Ташкенттеги “Таштүрмө” жана Каракалпакстандагы “Жаслык” түрмөсү аёосуз кыйноолор колдонулган абактар деп табылды. Эл аралык укук коргоочулар кыйноолорду азайтуу жаатында өзбек бийлигине бир канча жылдан бери сунуштарды айтып келет, бирок абал өзгөрүүсүз кала берүүдө.
Amnesty International уюму жарыялаган баяндамада ишкер жана кинопродюсер Мирсобир Хамидкараевдин тагдыры сүрөттөлөт. Аны 2014-жылдын 9-июнунда Москвада белгисиз кишилер уурдап кетишкен:
- Ал таксиде аялын күтүп отурган эле. Жубайы ооруп жаткан уулуна дары алуу үчүн дарыканага кирип кеткен. Ошол учурда такси менен эки киши келип, аны машинеден күч менен түшүрүшкөн жана белгисиз жакка алып кетишкен. Москвадагы жертөлөлөрдүн биринде Мирсобирдин башына мүшөк кийгизип, сабашкан. Андан соң аэропортко алып барышып, Өзбекстандын күч органында иштегендерге өткөрүп беришкен,- деп айтылат баяндамада.
Эл аралык уюмдун маалыматына караганда, Мирсобир Хамидкараевдин жакындары анын дайынын таппай, эки жума убара тартышкан. Жарым айдан соң Өзбекстандын Ички иштер министрлиги Мирсобирдин апасына кабар берип, ал убактылуу кармоочу жайда экенин маалымдашкан. Анда деле жөн эмес, үйүн тинтүүгө алганы келген кезде кабарлашкан. Хамидкараевдин Москвадагы адвокаты коргоп жаткан кишиси Ташкентте камакта жатканы тууралуу бир айдан ашуун убакыт билген эмес.
Өзбекстандын баш калаасындагы эң эски абактардын бири саналган “Таштүрмөдө” Мирсобир Хамидкараев эки ай бою кыйноого кабылган. Маалыматтарга караганда, аны тергөө бөлмөсүндөгү темир торго байлашып, зомбулук менен суракка алышкан. Бул аралыкта аны бир канча тиши жана кабыргасы сынган. Жакындары алып келген тамак-аш жана буюмдарды ага беришкен эмес. Москвадан келген адвокаты менен сот залында гана көрүшкөн.
- Абактын кызматкерлеринин максаты анык болчу – алар кандай жол менен болбосун, ага коюлуп жаткан күнөөлөрдү моюнуна алдырууну көздөшкөн, - деп жазылат эл аралык Amnesty International уюму тараткан билдирүүдө.
Мирсобирди уурдап, түрмөгө тыгышкандан бери эки жыл өттү. Азыр ал Навои шаарындагы колонияда жатат. Сот аны 2014-жылы сегиз жылга эркинен ажыраткан. Ден соолугу начарлап, тиштери сынгандыктан, тамак-аш жегенде кыйналат. Маалыматтарга караганда, ага улам-улам туздуу суудан башка эч нерсе жеп-ичкенге уруксат бербеген кыйноону да колдонушат.
Мирсобир Хамидкараев 2010-жылы мамлекеттеги адилетсиздиктерге чыдабай, Ташкенттин саясатын сындап, Орусияга көчүп кеткен эле.
Мирсобир менен тагдырлаш кишилер Өзбекстанда ондоп саналат. Эл аралык уюмдардын адам укуктарын сактоо боюнча бийликке айтып келаткан сунуштарынан майнап чыга элек.
Amnesty International уюму жүргүзгөн изилдөөгө ылайык, Өзбекстанда эң көп жана адам чыдагыс кыйноолор колдонулуп келаткан жабык жайлардын сап башында “Таштүрмө” жана Улуттук коопсуздук кызматынын Каракалпакстанда жайгашкан “Жаслык” түрмөлөрү турат.
Кыйноолорду токтотуу максатында Amnesty International уюму активисттерге жана уюм менен тилектеш башка бирикмелерге “Биз билебиз, бул жерде кыйноо колдонулуп жатат. Аны токтоткула!” деген кайрылуу жолдошту.
- Өзбекстан жабык мамлекет болгону менен, эл аралык уюмдар бул мамлекеттин түрмөлөрүндөгү абалдан кабардар экенин, кандай өкүмзордуктар орун алып жатканын билишет,- деп белгиленет билдирүүдө.
Уюм “Таштүрмө” менен “Жаслык” жабык жайларынын спутниктен тартылган сүрөтү түшүрүлгөн катты өзбек бийлигине жолдоп, анда адам укуктарын сактоого чакырык жасалганы кабарланды.
Өзбекстанда адвокаттардын жана эл аралык укук коргоочулардын ишмердиги чектелген. Кыйноолор жана башка адилетсиздиктерге байланыштуу билдирүү менен чыккандар саясий куугунтуктоолорго туш болушат.
