Сирия өкмөтү Орусия, Иран жана Түркиянын сунушу менен түзүлө турган коопсуз аймактар боюнча негизги талабын жарыялады. Өлкөнүн башкы дипломаты Валид ал-Муаллем бийлик коопсуз аймактарга орустардан башка чет элдик күчтөрдү киргизгиси келбегенин 8-майда Дамасктагы маалымат жыйынында айтты.
Өткөн аптадагы Астана сүйлөшүүлөрүндө макулдашылгандай, 4-июнга карата Сириянын борбордук, түндүк, түштүк бөлүктөрү баштаган төрт аймагында коопсуз зоналар түзүлөт. Бул аймактарда ок атышуу токтотулуп, алардын үстүнөн учууга тыюу салынат жана гуманитардык жардам жеткирүүгө жана качкындарга жол ачылышы зарыл.
Астана сүйлөшүүсүнө катышкан орус дипломаты Александр Лаврентьев мындай аймактар АКШнын учактары үчүн да жабык болоорун ишара кылган. Анын сөзүн улай Сириянын тышкы иштер министри ал-Муаллем да чет элдик күчтөргө каршылыгын билдирип олтурат:
- Бириккен Улуттар Уюмунун көзөмөлү астындагы эч бир эл аралык күчтөр болбойт. Орусия келишимди кепилдеген тарап катары ал жерлерге аскердик полиция күчтөрү жөнөтүлөөрүн, чалгындоо борборлору ачылаарын билдирген. Андыктан бул аймактарда БУУнун же эл аралык күчтөрдүн ролу жок.
Президент Башар Асаддын тышкы иштер министри өкмөт коопсуз зоналарды түзүүгө макул экенин, бирок көтөрүлүшчүлөр келишимдин эрежесин бузса катуу жооп кайтараарын кошумчалады.
Сириядагы оппозиция лидерлери Астана сүйлөшүүлөрүндө бул макулдашууга камтамачылык билдиришкен. Алар ок атышпоо келишимине кепилдик берген өлкөлөрдүн арасына Ирандын кошулганына өзгөчө каршы болушкан.
Жети жылга аяк баскан согушта Сириянын президенти Асадды колдоп келген Орусия менен Иран жана көтөрүлүшчүлөрдү жактаган Түркия коопсуздук аймактарга өз күчтөрүн жөнөтөөрүн кыйытышкан. Бул аракет ишке ашса, үч регионалдык державанын ортосунда буга чейин болуп көрбөгөн аскердик кызматташтык түзүлмөкчү.
Орусия БУУнун Коопсуздук кеңешин коопсуз зоналарды түзүү боюнча резолюцияны колдоого чакырды. Кеңештин мүчөлөрү учурда резолюциянын текстин карап жатканы белгилүү болду.
АКШ өкмөтү деэскалация келишимине кошулган эмес. Американын коргоо министри Жеймс Мэттис бул планды тыкыр текшерип жатышканын, бир катар суроолорго жооп жок экенин 8-майда айтты:
- Маселе дайыма деталдарда жатат, туурабы? Андыктан биз деталдарын карап чыгышыбыз керек. Алар эффективдүү иштеп кетеби, планды аткара алабызбы деген суроого жооп издейбиз. Башкача айтканда пландоо жана аны ишке ашыруу маселесинде бир канча өлкөлөр көп чечимдерди кабыл алышы керек.
Коопсуз зоналар түзүлө турган аймактарда ок атышууну токтотуу келишими дем алыштан тарта иштей баштады. Кармаш жалпысынан азайганы менен өзгөчө борбордук Сирияда майда атышуулар катталып жатат.
Соңку план АКШнын мамлекеттик катчысы Рекс Тиллерсон менен орус тышкы иштер министри Сергей Лавровдун 10-майда Вашингтондогу жолугушуусунда талкууланганы жатат.
Сириянын тышкы иштер министри Валид ал-Муаллем макулдашуу көтөрүлүшчүлөр менен экстремисттердин ортосундагы чекти аныктайт деп үмүттөнөөрүн айтты.
Сирияда 2011-жылдан бери уланып жаткан согуш 400 миңдей кишинин өмүрүн алды. Беш миллиондой адам качкынга айланды. Соңку макулдашуу бул согушка чейит коёт деп азырынча эч бир тарап так айта албай турат.
