16-декабрь - Казакстандын эгемендик күнү. Төбөлсүздүктүн 24 жылдыгы өлкөдө чоң шаң-салтанат менен белгиленбесе да, бул күнгө арналган расмий жыйындар, майрамдык оюн-зооктор менен коштолду. Жарандык активисттер болсо 1986-жылдагы Желтоксон жана 2011-жылдагы Жаңы-Өзөн окуяларын, анда курман болгондорду эскеришти.
Казакстандын мурдагы борбору Алматы шаарында төбөлсүздүк күнүндө шаар бийлиги борбордук аянттагы Көз карандысыздык монументине гүлчамбарларды коюп, салтанаттуу жүрүш өттү. Расмий иш-чаралардан кийин коомдук активисттер да ушул эле эстеликке гүл коюу менен 1986 жана 2011-жылдын ушул күндөрүндөгү кандуу окуяларды эске салды.
Ак матага кызыл боек менен “Желтоксон - Жаңы-Өзөн” деп жазып, моюндарына илип алган бир топ активист өткөн кылымдын сексенинчи жылдарынын этегиндеги таанымал советтик рок-ырчы Виктор Цойдун "Өзгөрүү күтөбүз" деген ырын гитаранын коштоосунда ырдап турушту. Алар ага улай эле “Менин Казакстаным” деген ырды ырдашты.
Коомдук активисттердин бири Асхат Берсалиев бул күндү кайгылуу күн катары карарын айтат. “1986-жылдын 16-декабрынан баштап ошол кездеги бийликке нааразы болгондор ушул аянтка чогула баштаган. Бийлик аларды уруп-согуп, күч менен тараткан, кан төгүлгөн. 2011-жылы да ушул күнү Жаңы-Өзөндө канча адам окко учту. Андыктан аларга куран багыштап, гүл коюп эске алган жөн”, - дейт Асхат Берсалиев.
Бул күнү баш калаа Астанада да бир канча активист “Ата Мекен” этномемориалдык комплексине гүл коюп, Алматыга 1986-жылкы окуя менен 2011-жылдагы Жаңы-Өзөн окуясындагы курмандыктарды эскерди.
Астаналык активисттердин бири Аслан Курманбаев буларды айтат:
- Мен бул күндү 1986 жана 2011-жылдагы окуяларда курман болгондорду эскерүү, аза күтүү күнү деп эсептейм. Биз ошол адамдардын жаркын элесине таазим кылуу үчүн келип отурабыз.
2011-жылдын 16-декабрында Казакстандын батышындагы Жаңы-Өзөн шаарында мунайчылардын узакка созулган иш таштоосу кагылыш менен аяктап, коопсуздук күчтөрүнүн огунан 16 адам өлүп, жүздөн ашуун киши жаракат алган эле. Айрым саясатчылар Жаңы-Өзөндөгү бул кан төгүүнү Казакстандын көз карандысыздык тарыхындагы башкы окуя - "экинчи Желтоксон" деп баалаган.
Ал эми мындан 29 жыл мурда, 1986-жылдын 17-19 декабрь күндөрү Алматынын борбордук аянтына миңдеген казак жаштары чогулуп, ошол кездеги өлкө башчысы, же тактап айтканда Казакстан Коммунисттик партиясынын борбордук комитетинин 1-катчысы Динмухаммед Кунаевдин ордуна Геннадий Колбиндин дайындалышына каршылык билдирип чыккан. Кремл саясатына каршы бул акция күч менен таратылып, ал кийин куугунтуктоолор жана басым-кысымдар менен коштолгон. “Желтоксон козголоңу” деп аталып калган бул окуядан соң жүздөгөн адамдар соттолуп кеткен. Анын запкысынан кийин бир канча адам мерт болгон.
Тарыхчылар азырга чейин “Желтоксон” окуясында канча адам өлтүрүлгөнү так белгисиз экенин айтып келишет.
