Бул мыйзамга президент былтыр кол коюп, январда күчүнө кирген. Өкмөт "оңдоп-түзөө керек" деген негизде анын мөөнөтүн үч айга артка жылдырууну сунуш кылып, Жогорку Кеңештин чечими менен 1-апрелге чейин узартылган.
Бул ирет өкмөт жер-жерлерде коомдук талкууларды өткөргөнгө чейин долбоорду парламенттин жалпы жыйынында карай берүүнү суранып, бирок ал көпчүлүк добуш менен четке кагылды.
Жөлөкпул мыйзамы: үмүткө суу сепкен сунуш
Жөлөкпул мыйзамы: үмүткө суу сепкен сунуш
Демилгечи депутаттар өкмөттүн түзөтүүлөрүндө эски коррупциялык схемалар калганын айтып чыгышты. Коомчулукта мыйзам долбоорун "популизм" деп сындагандар да бар. Экономисттер да ошондой пикирлерди колдоп, бюджеттин азыркы шартында мыйзамдын иштеп кетишинен күмөн санашууда.
Жогорку Кеңештин 7-марттагы жыйынынын күн тартибине өкмөттүн “Мамлекеттик жөлөкпулдар жөнүндө" мыйзам долбоорун киргизүү сунушу көпчүлүк добуш менен коюлган жок. Мыйзам долбоорун кароону сунуш кылган спикер Дастан Жумабеков "өкмөттүн кызыкчылыгын коргоп жатат" деген сынга кабылды.
- Кандай иштелип, кандай жазылып келгенин билели да. Туура эмес жазылса угалы. Биз "оңдоп-түзөп келгиле" деп талап кылганбыз. Социалдык маселелер жана Бюджет комитеттери карады.
Дастан Жумабековдун бул пикирин депутат Жанар Акаев четке какты. Анын айтымында, Социалдык маселелер, билим берүү, илим, маданият жана саламаттык сактоо комитетинде каралганда да регламент бузулуп, долбоор шашылыш кабыл алынган:
- Бизге мыйзам долбоорун жарым саат мурун берип туруп, кабыл алганбыз. Окуганга жетишкен жокпуз. Мына бүгүн да ошол нерсе кайталанды.
"Мамлекеттик жөлөкпулдар жөнүндө" мыйзамга былтыркы президенттик шайлоону утурлай ошол кездеги мамлекет башчы Алмазбек Атамбаев кол койгон.
Документ 2018-жылдын 1-январында күчүнө кирмек. Анда жаңы төрөлгөн бардык ымыркайларга 4 миң сомдон сүйүнчү, үч жашка чейинки балдарга ай сайын 700 сомдон берүү, үчтөн көп балалуу үй-бүлөлөргө балдары 16 жашка толгонго чейин айына 500 сомдон жөлөкпул чегерүү камтылган.
Бирок өкмөт мыйзамдын мөөнөтүн үч айга артка жылдыра турууну парламентке сунуш кылып, анын убактысы 1-апрелге чейин узартылган. Өкмөт мүчөлөрү буга мыйзам долбооруна каршы Нарында болгон митингди жүйө келтиришип, документтин оңдоло турган жерлери көп экенин айтышкан. Бул жолу эмнеге чукул түрдө депутаттардын талкуусуна коюу аракети көрүлгөнүн өкмөттүн парламенттеги өкүлүнүн орун басары Исламбек Мойдинов минтип түшүндүрдү:
- 1-апрелге чейин кабыл албасак укуктук боштук болуп калат. Экинчиден, 12-марттан тартып жер-жерлерде коомдук талкууларды өткөрөбүз. Буга чейин сайтта коомдук талкууда турду. Күн тартибине киргизип карап эле берсеңиздер, 1-апрелге чейин үлгүрүп калалы.
Январда күчүнө кирип, бирок токтоп турган мыйзамдын демилгечилеринин бири, КСДП фракциясынын депутаты Карамат Орозова документтин өкмөт оңдоп-түзөгөн вариантында эски жоболор кайра киргизилип калганына нааразы болду:
- Биз бул долбоорду эски мыйзамдагы коррупциялык схемаларды жоготуш үчүн иштеп чыкканбыз. Өкмөт эски коррупциялык схеманы сунуш кылып атат, ошого көпчүлүк депутаттар каршы чыктык. Анын үстүнө булардын кайра сунуш кылган мыйзамы биздин регламентке туура келген жок. Регламенттин тартибинде бекитилгендей талкуу болгон эмес. Ошондуктан "оңдоо керек болсо, жай оңдоп, мыйзам негизинде иш кылалы" деп аны токтоттук. Мыйзам сайтка жарыяланып эле тим болбой, бардык облустарда коомдук талкууга коюлушу керек эле. Документ боюнча жөлөкпулду алыскы аймактарда жашагандар алат. Алар жаңы сунуш кылынган мыйзам долбооруна карата кандай ой-пикирде экенин билишибиз зарыл болчу.
Коомдо "Мамлекеттик жөлөкпулдар жөнүндө" президент кол койгон мыйзамдын аткарылышынан шек санагандар да чыгат. Экономист Эркин Абдразаков документти "саясий упай топтоо" максатын көздөгөн, популисттик кадам катары сыпаттап, аны ишке ашырууга мамлекеттин казынасы түтпөйт деген пикирде.
- Бизде көбүнчө чала мыйзамдарды сунуш кылып коюшат. Ал эч качан иштебейт. Биздин экономикага туура келбеген мыйзамды түрткүлөгөнү менен анын аткарылбай турганы көрүнүп калды. Өкмөт өз кемчилигин моюнга алып жатса да, айрым депутаттар "колдоп коелу" дегени мага жийиркеничтүү.
Эркин Абдразаков өкмөттүн толук өлчөнбөй туруп, кыска максатты көздөп иштелип чыккан, чала жазылган мыйзам долбоорлору көбөйүп кеткенин жана ал үчүн эч ким жооп бербей, бул көнүмүш адатка айланып келатканын кошумчалады.
Жогорку Кеңештеги "Ата Мекен" фракциясынын депутаты Каныбек Иманалиев да ушундай көз карашта. Ал 7-марттагы сессияда чийки мыйзамдарды алып келүүнү токтотууну өкмөттөн талап кылды:
- Эл аралык комитетте "Миграциялык өкүлчүлүктөрдү ачуу жөнүндө" Орусия менен түзүлгөн келишим тууралуу мыйзам долбооруна президенттин койгон ветосун карадык. Аны да ушул эле өкмөт өкүлдөрү "премьер-министр үч окуудан кабыл алып беришибизди сурап" атат деп, кабыл алып бергенбиз. Эки айдан кийин премьер "парламент мыйзамсыз мыйзамды кабыл алып коюптур, вето коюңуз" деп президентке кат жазып атат. Эми ошону бүтүрө албай жатып, уялбай кайра келип атасыңар! Биз бузук мыйзам менен Кыргызстанды оңдой албайбыз, парламенттин аброюн көтөрө албайбыз.
"Мамлекеттик жөлөкпулдар жөнүндө" мыйзамдын жаңы редакциясын Карамат Орозова, Аида Касымалиева баштаган депутаттар тобу Эмгек жана социалдык өнүгүү министрлиги менен биргеликте иштеп чыккан. Аны 2017-жылы парламент кабыл алып, президент кол койгон. Ага ылайык, документ быйыл 1-январда күчүнө кирүүгө тийиш болчу. Бирок өкмөт Нарын шаарында өткөн митингди жүйө келтирип, былтыр декабрда документте оңдоого муктаж жана кошумча изилдей турган жоболор бар деп анын ишке кирүү мөөнөтүн үч айга, 1-апрелге чейин узартууну өтүнгөн. Натыйжада, Жогорку Кеңеш бул суранычты канааттандырган. “Мамлекеттик жөлөкпулдар жөнүндө айрым мыйзам актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү тууралуу” мыйзам долбоору кабыл алынган.
Демилгечи депутаттар "Мамлекеттик жөлөкпулдар жөнүндө" мыйзамдын жаңы редакциясы иштелип чыкканда ага Эмгек жана социалдык өнүгүү, Каржы министрлиги оң пикир билдиргенин, эми аны улам артка жылдырып жатканы түшүнүксүз экенин айтып жатышат. Алардын маалыматына караганда, "Мамлекеттик жөлөкпулдар жөнүндө" мыйзамга өзгөртүү киргизүү боюнча өкмөткө берилген мөөнөт 1-апрелде аяктайт. Эгер ага чейин парламентте каралып, өтпөй калса 2018-жылдын 1-январында күчүнө кирүүгө тийиш болгон мыйзамдын жаңы редакциясы иштей баштайт. Аны аткарыш үчүн мамлекеттик казынадан жыл сайын 7 миллиард сом талап кылынат. Мурунку мыйзамда бул сумма 1 миллиард 800 миллион сомго аз болчу.
"Азаттыктын" материалдарына пикир калтырууда төмөнкү эрежелерди так сактоону өтүнөбүз: адамдын беделине шек келтирген, келекелеген, кордогон, коркутуп-үркүткөн, басмырлаган жана жек көрүүнү козуткан пикирлерди жазууга болбойт. Эрежени сактабай жазылган пикирлер жарыяланбайт.
