Жаңы түзүлгөн коалиция чечкиндүү конституциялык реформаны жана өлкөнү башкаруунун парламенттик жолун жактайт. Айрым саясатчылар Конституциялык реформаны президент сунуш кылып жаткандай референдум аркылуу ишке ашыруу өлкөнү кризиске кириптер кылат деп санашат. Демократиялык күчтөр биримдиги саясий партиясынын төрагасы, Жогорку Кеңештин депутаты Кубатбек Байболовдун оюнча тополоң болушун жокко чыгарууга болбойт:
- Сөзсүз түрдө референдумдун жыйынтыктары мурункудай эле жасалышы мүмкүн. Анда белгилүү коомдук уюмдар, коомдун белгилүү өлчөмдөгү катмарлары чыгып, туура эмес деп, референдумдун жыйынтыгына каршы чыгышы мүмкүн. Мына силерге жаңы кризистик ахыбал. Бийлик бардыгын калтырышка аракет кылып атат. Демек, жер-жерлерге жазылбаган буйруктар кетет да жер-жерлерге баланча кылгыла деп. Кайра тополоң кылбайт деп ким кепил боло алат? Азыр мына күн санап ахыбал оорлогондон оорлоп баратат. Ал эми күзүндө мындан да оор болот
Ошондуктан, жаңы бириккен саясий күчтөр 2006-жылдын биринчи жарымында Конституциянын жаңы долбоорун иштеп чыгып, парламент аркылуу кабыл алууну, аны акырындык менен ырааттуу ишке киргизүүнү максат кылышууда. Коалиция 2006-жылдын күзүндө парламентке партиялык тизме менен 30 орун үчүн кошумча шайлоо өткөрүү, ал эми бийликтин шайланган органдары аягына чейин иштетүу тууралуу сунуштарды да биргелешкен кайрылууда белгиледи.
Парламенттик башкарууга өтүү демилгесинин айланасына жаңы бириккен таасирдүү саясий партиялардын жана уюмдардын көпчүлүгү - конституциялык реформанын биринчи этабында президенттик-парламенттик башкарууну жактап келгендер. Президенттин карамагындагы адам укугун коргоо комиссиясынын төрагасы Турсунбек Акун позициялардын кескин өзгөрүшүн сынга алды.
-Сиздер билесиздер, Кулов менен Бакиевдин ортосунда «Тандем тууралуу меморандум» деген келишим түзүлгөн,- деп айтты жыйында чыгып сүйлөгөн Социалисттик «Ата мекен» саясий партиясынын лидери, Жогорку Кеңештин төрагасы Өмүрбек Текебаев. -Бул келишимдин жоболорунда Конституцияга өзгөртүү киргизүүнүн ыкмалары, мөөнөтү, өзгөртүүнүн багыттары белгиленген. Тилекке каршы мөөнөт бүттү. Президенттикке талапкерлердин алар шайланып калган жагдайдагы милдеттери Жогорку Кеңеште салтанаттуу түрдө жарыяланган. Бул милдеттенмелер Конституциялык реформаны чукул жүргүзүүгө байланыштуу болгон. Тилекке каршы бул мөөнөт да бүттү. Ошондуктан, мен жеке өзүм партиянын өкүлү катары ар кандай макулдашуулардан эркинмин деп эсептейм. Парламенттик башкарууну жактап чыгып жатканымдын жөнү ошондон.
«Акыйкат жана прогресс» саясий партиясынын лидери Муратбек Иманалиев башкаруунун парламенттик формасына байланышкан демилге жапырт колдоого алынарына анчалык ишенбейт:
- Кеңири социалдык колдоо болмоюнча башкаруу формасына байланышкан тигил же бул идея саясий күрөштүн эле бир түрү катары кабылданып калат. Бирок, президенттик башкаруу сыяктуу эле парламенттик башкарууну деле кеңири социалдык чөйрө бүгүнкү күндө колдобойт. Муну мойнубузга алышыбыз керек.
Ушундай көз караштагы «Акыйкат жана прогресс» саясий партиясынын лидери коалицияга бириккендердин тизмесине кошулган жок.
Анткен менен жыйында коалиция чөйрөсүн кеңейтүүгө даяр экендиги белгиленди. Айрым саясатчылардын көз караштарын эске алганда, келечекте «Кыргызстан» бирикмеси менен кеңири чөйрөдө кызматташуу ыктымалдыгы пайда болушу ыктымал. Бирикме парламенттик республиканы жактай тургандыгын буга чейин Жогорку Кеңештин депутаты Азимбек Бекназаров 6-элдик курултайда билдирген болчу. Жаңы саясий коалициядан революциячыл биримдик референдум өткөрүүнү колдогондугу менен айырмаланат. Ошентсе да бул эки бирикме лидерлери тең коомчулукта президент Курманбек Бакиевдин саясатына каяша айтып келаткандар катары саналууда. Бирок, алардын бири да өздөрүн ачык оппозициячыл күч катары жарыялаша элек. Мунун себебин, маселен, коалиция түзүү демилгесин көтөргөндөрдүн бири Кубатбек Байболов президенттин позициясынын түшүнүксүздүгү менен байланыштырды.
Ал эми 15 чамалаш саясий партиялар менен коомдук уюмдар биригип жаткандыгын күзгө жуук жарыялаган «Эркиндик» саясий партиясынын лидери Топчубек Тургуналиевди саясий чөйрө Курманбек Бакиевдин бийлигин колдогон таасирдүү саясатчылардын катарында санайт. Топчубек Тургуналиев өлкөнү башкаруунун формасын аныктоо максатында боло турган референдумга парламентти таркатууну да киргизүүнү сунуштап келатат. Саясатчынын «Азаттыкка» билдиргенине караганда, «Эркиндик» партиясынын айланасына саясий партиялар менен коомдук уюмдардын биригүү жараяны уланып жатат.
- Сөзсүз түрдө референдумдун жыйынтыктары мурункудай эле жасалышы мүмкүн. Анда белгилүү коомдук уюмдар, коомдун белгилүү өлчөмдөгү катмарлары чыгып, туура эмес деп, референдумдун жыйынтыгына каршы чыгышы мүмкүн. Мына силерге жаңы кризистик ахыбал. Бийлик бардыгын калтырышка аракет кылып атат. Демек, жер-жерлерге жазылбаган буйруктар кетет да жер-жерлерге баланча кылгыла деп. Кайра тополоң кылбайт деп ким кепил боло алат? Азыр мына күн санап ахыбал оорлогондон оорлоп баратат. Ал эми күзүндө мындан да оор болот
Ошондуктан, жаңы бириккен саясий күчтөр 2006-жылдын биринчи жарымында Конституциянын жаңы долбоорун иштеп чыгып, парламент аркылуу кабыл алууну, аны акырындык менен ырааттуу ишке киргизүүнү максат кылышууда. Коалиция 2006-жылдын күзүндө парламентке партиялык тизме менен 30 орун үчүн кошумча шайлоо өткөрүү, ал эми бийликтин шайланган органдары аягына чейин иштетүу тууралуу сунуштарды да биргелешкен кайрылууда белгиледи.
Парламенттик башкарууга өтүү демилгесинин айланасына жаңы бириккен таасирдүү саясий партиялардын жана уюмдардын көпчүлүгү - конституциялык реформанын биринчи этабында президенттик-парламенттик башкарууну жактап келгендер. Президенттин карамагындагы адам укугун коргоо комиссиясынын төрагасы Турсунбек Акун позициялардын кескин өзгөрүшүн сынга алды.
-Сиздер билесиздер, Кулов менен Бакиевдин ортосунда «Тандем тууралуу меморандум» деген келишим түзүлгөн,- деп айтты жыйында чыгып сүйлөгөн Социалисттик «Ата мекен» саясий партиясынын лидери, Жогорку Кеңештин төрагасы Өмүрбек Текебаев. -Бул келишимдин жоболорунда Конституцияга өзгөртүү киргизүүнүн ыкмалары, мөөнөтү, өзгөртүүнүн багыттары белгиленген. Тилекке каршы мөөнөт бүттү. Президенттикке талапкерлердин алар шайланып калган жагдайдагы милдеттери Жогорку Кеңеште салтанаттуу түрдө жарыяланган. Бул милдеттенмелер Конституциялык реформаны чукул жүргүзүүгө байланыштуу болгон. Тилекке каршы бул мөөнөт да бүттү. Ошондуктан, мен жеке өзүм партиянын өкүлү катары ар кандай макулдашуулардан эркинмин деп эсептейм. Парламенттик башкарууну жактап чыгып жатканымдын жөнү ошондон.
«Акыйкат жана прогресс» саясий партиясынын лидери Муратбек Иманалиев башкаруунун парламенттик формасына байланышкан демилге жапырт колдоого алынарына анчалык ишенбейт:
- Кеңири социалдык колдоо болмоюнча башкаруу формасына байланышкан тигил же бул идея саясий күрөштүн эле бир түрү катары кабылданып калат. Бирок, президенттик башкаруу сыяктуу эле парламенттик башкарууну деле кеңири социалдык чөйрө бүгүнкү күндө колдобойт. Муну мойнубузга алышыбыз керек.
Ушундай көз караштагы «Акыйкат жана прогресс» саясий партиясынын лидери коалицияга бириккендердин тизмесине кошулган жок.
Анткен менен жыйында коалиция чөйрөсүн кеңейтүүгө даяр экендиги белгиленди. Айрым саясатчылардын көз караштарын эске алганда, келечекте «Кыргызстан» бирикмеси менен кеңири чөйрөдө кызматташуу ыктымалдыгы пайда болушу ыктымал. Бирикме парламенттик республиканы жактай тургандыгын буга чейин Жогорку Кеңештин депутаты Азимбек Бекназаров 6-элдик курултайда билдирген болчу. Жаңы саясий коалициядан революциячыл биримдик референдум өткөрүүнү колдогондугу менен айырмаланат. Ошентсе да бул эки бирикме лидерлери тең коомчулукта президент Курманбек Бакиевдин саясатына каяша айтып келаткандар катары саналууда. Бирок, алардын бири да өздөрүн ачык оппозициячыл күч катары жарыялаша элек. Мунун себебин, маселен, коалиция түзүү демилгесин көтөргөндөрдүн бири Кубатбек Байболов президенттин позициясынын түшүнүксүздүгү менен байланыштырды.
Ал эми 15 чамалаш саясий партиялар менен коомдук уюмдар биригип жаткандыгын күзгө жуук жарыялаган «Эркиндик» саясий партиясынын лидери Топчубек Тургуналиевди саясий чөйрө Курманбек Бакиевдин бийлигин колдогон таасирдүү саясатчылардын катарында санайт. Топчубек Тургуналиев өлкөнү башкаруунун формасын аныктоо максатында боло турган референдумга парламентти таркатууну да киргизүүнү сунуштап келатат. Саясатчынын «Азаттыкка» билдиргенине караганда, «Эркиндик» партиясынын айланасына саясий партиялар менен коомдук уюмдардын биригүү жараяны уланып жатат.
