Кыргызстанда коңшу өлкө менен чегара тилкесин аныктоо иштеринин жүрүшүнө ичи чыкпаган жарандар нааразылыгын ачык айтып чыгышууда. Маселен, Өзбекстандын Сох анклавына чектеш Баткендин Таян айылынын тургуну Амиракул Алтымышев аталган комиссия ишин ачык жүргүзбөгөнүн, жергиликтүү тургундардын көпчүлүгүнүн бул маселе боюнча түшүнүгү жоктугун айтат:
- Делимитация иштерин жүргүзүүдө эреже боюнча жергиликтүү калккка ошол иштердин кандай болуп жатканын айтып, түшүндүрүп туруу зарыл экен. Бирок өткөн жылдары Сох анклавына айланасындагы чек араны кароо учурунда элге түшүндүрүү, элдин ойун билүү сыяктуу эч кандай иштер жүргүзүлгөн жок. Баары тымызын болгондой. Эл кайсы жер, кайсы аянт, кайсы суу кимге тиешелүү болгонун, чек ара сызыгы кайсы жерден өткөнүн билбейт. Мунун айынан барып-барып коңшу элдердин ортосунда чыр-чатак чыгышы мүмкүн.
Жалалабад облусундагы Аксы районунун тургуну Бектемир Багышкулов да бизге ушундай эле пикирин билдирди:
- Чек араны аныктоо боюнча мамлекеттер аралык комиссиянын иши тууралуу элде маалымат жок. Элге чек арадагы талаш аймактар, бул иштин жүрүшү тууралуу так маалыматтар жетпей жатат.
Ал эми эки тараптуу сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп келаткан өкмөттүк комиссиянын башчысы Саламат Аламанов мындай пикирлерге макул эмес:
- Эл менен деле жолугуп жатабыз. Балким айрым адамдар менен жолукпай калсак ошолор айтып аткандыр. Себеби ошол жердеги элдин баары менен жолугуу мүмкүн эмес экен. Чек ара маселесине тиешелүү адамдар менен ар дайым жолугуп турабыз. Бизде маалыматтарды айтпай коелу деген ой жок. Бул маселеде колдон келишинче жалпыга маалымдоо каражаттарынын мүмкүнчүлүктөрүн пайдаланып жатабыз.
Саламат Аламановдун маалыматына караганда, жалпысынан кыргыз-өзбек чек арасында эки тарап бир пикирге келе албай жаткан 50 чакты аймак бар. Өкмөттөр аралык комиссиянын быйылкы жылдагы алгачкы жолугушуусу февраль айында Жалалабат облусунда болоору күтүлүүдө.
Өкмөттөр аралык комиссия учурда чек ара тилкесинин татаал маселелери бар бөлүктөрүнүн үстүндө иштеп жаткандыктан эки тараптуу жолугушууларда мурдагыдай узун-узун чакырымдар аныкталбай, чек араны аныктоо иштерин кыйындатууда.
- Азыр өтө татаал маселелери бар бөлүктөрдү талкуулаганга өттүк,- дейт Саламат Аламанов. - Ошондуктан мурдагыдай узун-узун чек ара сызыктарын жазып, тактап жүргөндөй болбой жатат. Эми бул иштеген материалдын татаалдыгына байланыштуу.
Саламат Аламановдун айтымында, негизинен Өзбекстандын Сох, Шахимардан анклавдарынын айланысындагы жана учурунда кандайдыр бир себептер менен Өзбекстанга өтүп кеткен жерлер маселени кыйындатууда.
Негизинен анклавдардын тегерегениндеги, суу сактагыxтарга байланышкан чек ара бөлүктөрү, мындан сырткары Алабука районундагы бир кездеги 1-Май колхозу Өзбекстанга өтүп кеткен жерлер бар экен.
- Делимитация иштерин жүргүзүүдө эреже боюнча жергиликтүү калккка ошол иштердин кандай болуп жатканын айтып, түшүндүрүп туруу зарыл экен. Бирок өткөн жылдары Сох анклавына айланасындагы чек араны кароо учурунда элге түшүндүрүү, элдин ойун билүү сыяктуу эч кандай иштер жүргүзүлгөн жок. Баары тымызын болгондой. Эл кайсы жер, кайсы аянт, кайсы суу кимге тиешелүү болгонун, чек ара сызыгы кайсы жерден өткөнүн билбейт. Мунун айынан барып-барып коңшу элдердин ортосунда чыр-чатак чыгышы мүмкүн.
Жалалабад облусундагы Аксы районунун тургуну Бектемир Багышкулов да бизге ушундай эле пикирин билдирди:
- Чек араны аныктоо боюнча мамлекеттер аралык комиссиянын иши тууралуу элде маалымат жок. Элге чек арадагы талаш аймактар, бул иштин жүрүшү тууралуу так маалыматтар жетпей жатат.
Ал эми эки тараптуу сүйлөшүүлөрдү жүргүзүп келаткан өкмөттүк комиссиянын башчысы Саламат Аламанов мындай пикирлерге макул эмес:
- Эл менен деле жолугуп жатабыз. Балким айрым адамдар менен жолукпай калсак ошолор айтып аткандыр. Себеби ошол жердеги элдин баары менен жолугуу мүмкүн эмес экен. Чек ара маселесине тиешелүү адамдар менен ар дайым жолугуп турабыз. Бизде маалыматтарды айтпай коелу деген ой жок. Бул маселеде колдон келишинче жалпыга маалымдоо каражаттарынын мүмкүнчүлүктөрүн пайдаланып жатабыз.
Саламат Аламановдун маалыматына караганда, жалпысынан кыргыз-өзбек чек арасында эки тарап бир пикирге келе албай жаткан 50 чакты аймак бар. Өкмөттөр аралык комиссиянын быйылкы жылдагы алгачкы жолугушуусу февраль айында Жалалабат облусунда болоору күтүлүүдө.
Өкмөттөр аралык комиссия учурда чек ара тилкесинин татаал маселелери бар бөлүктөрүнүн үстүндө иштеп жаткандыктан эки тараптуу жолугушууларда мурдагыдай узун-узун чакырымдар аныкталбай, чек араны аныктоо иштерин кыйындатууда.
- Азыр өтө татаал маселелери бар бөлүктөрдү талкуулаганга өттүк,- дейт Саламат Аламанов. - Ошондуктан мурдагыдай узун-узун чек ара сызыктарын жазып, тактап жүргөндөй болбой жатат. Эми бул иштеген материалдын татаалдыгына байланыштуу.
Саламат Аламановдун айтымында, негизинен Өзбекстандын Сох, Шахимардан анклавдарынын айланысындагы жана учурунда кандайдыр бир себептер менен Өзбекстанга өтүп кеткен жерлер маселени кыйындатууда.
Негизинен анклавдардын тегерегениндеги, суу сактагыxтарга байланышкан чек ара бөлүктөрү, мындан сырткары Алабука районундагы бир кездеги 1-Май колхозу Өзбекстанга өтүп кеткен жерлер бар экен.
