Президент Курманбек Бакиев Конституциялык реформага байланыштуу акыркы мезгилде өткөн бир катар жолугушууларда мамлекетти башкаруунун президенттик-парламенттик формасы менен 2010-жылга чейин жашоону жактаарын билдирүүдө. Муну мамлекет башчысы өлкө азыр парламенттик башкарууга даяр эместиги менен түшүндүрүүдө. Реформачыл саясатчылар болсо толук кандуу реформа жүргүзмөйүнчө эски системадан тазалануу мүмкүн эмес дешип, Конституциялык реформаны дароо аягына чыгаруу, парламенттик башкарууга өтүү демилгесин көтөрүп жатышат. Ушул максатта буга чейин «Кыргызстан» биримдигинин атынан «Атажурт» кыймылынын теңтөрайымы Роза Отунбаева, «Асаба» саясий партиясынын төрагасы, депутат Азимбек Бекназаров жана «Демократиялык күчтөр биримдиги» саясий партиясынын атынан анын төрагасы, депутат Кубатбек Байболов Конституциянын эки жаңы долбоорун иштеп чыгышкан. Буга чейин бир нече жолку макулдашууларга ылайык парламент Конституциялык реформага байланышкан ушул жана башка маселелердин айланасында сөз кылмак.
Бирок, депутаттар маселеге жайбаракат мамиле жасап жатат деген байкоочулардын көз караштарына караганда, кворумду шылтоо деп баалашты. Өз долбоорун жарыялоо ою бар депутат Кубатбек Байболов муну бийликтин эски ыкманы пайдаланып жатышы менен байланыштырды:
- Кылчактоонун себеби - баягы эле акүйдүн телефон аркылуу иштемейи. Азыр эми эч кандай реформанын кереги жок деген саясат короо шыпыргычтардан баштап мамлекеттик кызматкерлерге чейин иш жүрүп атпайбы. Ал түгүл домкомдор (турак жай комитеттери – авт.) 25 миңге чейин кол чогултуп ийишиптир дейт. Баягы эле схемалар. Бечара карапайым элдин башын айландырып эле кол чогултуп, кат жөнөтмөй.
Президенттин жардыгы боюнча Конституцияга өзгөртүү, толуктоо киргизүү тууралуу мыйзам долбоорун талкуулоо 15-декабрда аяктамак. Бирок, Конституциялык кеңешме талкуунун токтотулгандыгын же узартылгандыгын тастыктаган жарыясын айта элек. Кээ бир саясатчылар муну президент бир чечимге келе албай жатат деп болжошууда. Бул аралыкта президентке талкуунун мөөнөтүн узартуу сунуштары арбын болуп жаткандыгы кабарланды. Мындай сунуш менен кол топтоп кайрылгандардын катарына жаштардын жарандык коомун, «Эркиндик» саясий партиясын кошууга болот. Буга чейинки жолугушууларда айткандарына караганда, президент өзү конституциялык реформаны 2009-жылы баштоону ылайык көрүп турат.
Анткен менен таасирдүү саясатчылар Конституциялык реформаны кийинкиге жылдыруу азыркы бийликтин олуттуу катачылыгы дешет. Маселен, «Асаба» саясий партиясынын башчысы Азимбек Бекназаров революциянын экинчи этабын ишке ашырууга, башкаруу формасын өзгөртүүгө ынтызар.
Ал эми башкы прокурор Камбаралы Конгантиев азыр мамлекеттин президенттик-парламенттик башкарууда болушун жактап, Конституциянын азыркы турушунда иштешин каалайт:
- Элдин эң кымбат укугу бар. Ал кайсы укук? Ал президентти эл шайлашы керек деген. Парламенттик республика болсо президентти депутаттар шайлап калат.
Депутат Байболовдун долбоорунда конституциялык реформаны дароо ишке ашырып, бирок, парламенттик республикага 2010-жылы өтүү каралган.
Саясатчынын көз карашында мурдагы бийлик түзүп берген система менен жашоону улантуу чоң кризиске алып келет:
- Эгер ушул укуктук мейкиндикте кала турган болсок, менин оюмча, ары жагы бир жарым жыл, бери жагы бир жыл ичинде марттагыдан да чоң кризиске дуушар болушубуз мүмкүн.
Ал эми Искак Масалиев, Марат Султанов өңдүү депутаттар чыр-чатактарга жол бербеш үчүн ар кандай саясий күчтөр тирешүүлөрдү токтотуп, маселени компромисс жолу менен чечүү керек экендигин айтып жатышат. Конституциялык реформанын мындан аркы жагдайын конституциялык кеңешме 21-декабрда аныктоону максат кылууда. Конституциялык кеңешменин курамында ар кандай саясий күчтөрдөн куралган 300дөн ашык мүчө бар. Мындай курам бир пикирге келе албайт деп эсептеген байкоочулар маселе президенттин каалоосуна жараша чечилерин болжоп жатышат.
Бирок, депутаттар маселеге жайбаракат мамиле жасап жатат деген байкоочулардын көз караштарына караганда, кворумду шылтоо деп баалашты. Өз долбоорун жарыялоо ою бар депутат Кубатбек Байболов муну бийликтин эски ыкманы пайдаланып жатышы менен байланыштырды:
- Кылчактоонун себеби - баягы эле акүйдүн телефон аркылуу иштемейи. Азыр эми эч кандай реформанын кереги жок деген саясат короо шыпыргычтардан баштап мамлекеттик кызматкерлерге чейин иш жүрүп атпайбы. Ал түгүл домкомдор (турак жай комитеттери – авт.) 25 миңге чейин кол чогултуп ийишиптир дейт. Баягы эле схемалар. Бечара карапайым элдин башын айландырып эле кол чогултуп, кат жөнөтмөй.
Президенттин жардыгы боюнча Конституцияга өзгөртүү, толуктоо киргизүү тууралуу мыйзам долбоорун талкуулоо 15-декабрда аяктамак. Бирок, Конституциялык кеңешме талкуунун токтотулгандыгын же узартылгандыгын тастыктаган жарыясын айта элек. Кээ бир саясатчылар муну президент бир чечимге келе албай жатат деп болжошууда. Бул аралыкта президентке талкуунун мөөнөтүн узартуу сунуштары арбын болуп жаткандыгы кабарланды. Мындай сунуш менен кол топтоп кайрылгандардын катарына жаштардын жарандык коомун, «Эркиндик» саясий партиясын кошууга болот. Буга чейинки жолугушууларда айткандарына караганда, президент өзү конституциялык реформаны 2009-жылы баштоону ылайык көрүп турат.
Анткен менен таасирдүү саясатчылар Конституциялык реформаны кийинкиге жылдыруу азыркы бийликтин олуттуу катачылыгы дешет. Маселен, «Асаба» саясий партиясынын башчысы Азимбек Бекназаров революциянын экинчи этабын ишке ашырууга, башкаруу формасын өзгөртүүгө ынтызар.
Ал эми башкы прокурор Камбаралы Конгантиев азыр мамлекеттин президенттик-парламенттик башкарууда болушун жактап, Конституциянын азыркы турушунда иштешин каалайт:
- Элдин эң кымбат укугу бар. Ал кайсы укук? Ал президентти эл шайлашы керек деген. Парламенттик республика болсо президентти депутаттар шайлап калат.
Депутат Байболовдун долбоорунда конституциялык реформаны дароо ишке ашырып, бирок, парламенттик республикага 2010-жылы өтүү каралган.
Саясатчынын көз карашында мурдагы бийлик түзүп берген система менен жашоону улантуу чоң кризиске алып келет:
- Эгер ушул укуктук мейкиндикте кала турган болсок, менин оюмча, ары жагы бир жарым жыл, бери жагы бир жыл ичинде марттагыдан да чоң кризиске дуушар болушубуз мүмкүн.
Ал эми Искак Масалиев, Марат Султанов өңдүү депутаттар чыр-чатактарга жол бербеш үчүн ар кандай саясий күчтөр тирешүүлөрдү токтотуп, маселени компромисс жолу менен чечүү керек экендигин айтып жатышат. Конституциялык реформанын мындан аркы жагдайын конституциялык кеңешме 21-декабрда аныктоону максат кылууда. Конституциялык кеңешменин курамында ар кандай саясий күчтөрдөн куралган 300дөн ашык мүчө бар. Мындай курам бир пикирге келе албайт деп эсептеген байкоочулар маселе президенттин каалоосуна жараша чечилерин болжоп жатышат.
