- Роза айым, сиз Кыргызстандагы оппозициянын азыркы статусунда өзгөчө маани бар дедиңиз. Бүгүнкү оппозиция эмнеси менен айырмаланат?
- Кыргызстандын оппозициясы элге консолидация жасап атабыз. Ушундай эле жашай беребизби? Башкача жашоонун кандай жолу бар? Бизге врачтар, экономист-финансисттер, экологдор, жаштар, чыгармачыл адамдар, жалпы эле Кыргызстандан көптөгөн адамдар өздөрүнүн сунуштарын берип атышат. "Азыркы турмуш болбойт, ушинтип отурсак биз алга эмес, артка кетебиз. Ошондуктан, биз жаңы жолдорду иштеп чыгышыбыз керек. Мобу реформа деп аталган нерселердин баары көп учурларда биздин турмушту бузуп коюп атат. Ошондуктан, мобу жолду азыр сунуштап атабыз" деп атышат, ушундай прогрессивдүү сунуштар азыр колубузга келип түшүп атат.
- Москвада сиздерди кыргыз диаспорасы менен жолукту деп уктук. Алардан кандайдыр бир сунуш түштүбү?
- Ооба, биз Москвада болгондо кыргыз диаспорасы менен да жолуктук. Ошо жерде иштеп жүргөндөр жалаң эле жумушчулар эмес экен. Курулушчулардан, Москванын көчөлөрүн шыпыргандардан, базарларда иштегендерден тышкары бизнесте жүргөн адамдар менен да жолуктук, сыймыктандык. Москва деген дүйнөдөгү олуттуу атаандаштыкка ээ чоң шаар. Ошол жерде да кыргыздардын иши ийгиликтүү болуп атыптыр. Дүйнө жүзүндөгү белгилүү жогорку окуу жайларда мугалим, доцент болуп иштеп жүргөндөр бар экен. Жалпы кыргыздардын «Биримдик» деген саясий эмес уюму бар экен. Кыргызстанда болуп аткан окуяларды айтып бердик. Пикир алмаштык. Кыргызстан чын эле азыр чөгүп кетпей, алдыга жылыш керек деп, алар да биртоп жакшы ой-сунуштарын айтышты.
- Дагы бир суроо – ыңкылап маселеси боюнча. Президент Аскар Акаев мындан бир аз мурда ыңкылап болуш ыктымалдыгы жөнүндө айткан эле. Ал эми Кыргызстан калкынын акыркы 5- курултайында болсо эч кандай ыңкылап болбойт, ага негиз жок деди. Сиз кандай деп ойлойсуз, оппозиция ыңкылаптын болушуна кызыкдарбы? Дегеле ыңкылаптын себеби, негиздери барбы, маселен, Грузия же Украинадагыдай? Ошол нерсенин коркунучу, пайдасы, зыяны тууралуу эмне айта аласыз?
- Мен бир нерсени дагы бир жолу айтып коеюн, мен муну айта бергенден чарчабайм. Ыңкылап деген бийликтин колдонгон термини. Революция деген бул жерде Кыргызстанда орустарды же орусча сүйлөгөн башка калкты коркута турган термин. Бул жердеги орустарды же дагы башкасын Орусиядан кайра дагы ажырап, биздин бизнесибиздин баары кыйрап, кан төгүлөт деп коркута турган сөз.
Биз оппозиция революция деп айтып аткан жокпуз. Биз конституциялык, тынчтык негизде бийлик алмашсын деп миң мертебе айтып атабыз. Биздин оюбуз ошол. Тунук, жөнөкөй. Бийлик болсо мына өзүңүз айткандай бирде коркутат, кайта ачуусу тараса эчтеке жок деп коет. Андай болбойт да. Оюнчук эмес да.
Азыр шайлоо. Шайлоо акыйкат өтүш керек деп айтып атабыз. Мына бүгүн эле мен окуп калдым, бир материалды. Кемин районунда кандай өтүп атканын айтып атышат. Бул бир эле округда. Башкаларчы? Ушундай шайлоо акыйкаттуубу, жокпу? Анан бийлик коркутат экен, шайлоону оппозиция бурмалап, революция жасап кетет деп.
Грузияда менен Украинада эл бийликтен коркпой, бийлик жасаган мыйзам бузууларга тыюу салып, эл баары биригип, бурмалоодон коркпойбуз деп тике турганын революция дешсе, анда ал революция окшойт.
Кыскача айтканда, азыркы кыргыз оппозициянын талабы - акыйкат шайлоо өткөрүү. Бийликтин бурмалоосуна жол бербейбиз. Бийлик ушунчалык басмырлап, оппозициялык талапкерлерди өткөрбөө аракетин кылса, биз ага мыйзам ченемдүү, бизге Конституция берген инстурменттер менен жооп беребиз.
- Батыш Орусияны да Кыргызстан сыяктуу эле авторитардык өлкө катары сынга алып келатат. Ушул өңүттөн алганда Орусиянын саясий чөйрөсүндө Кыргызстандын оппозициясына көз караш кандай экен? Батыш менен ымалалашкан оппозиция катары сындап же өгөйсүнткөн жагдайды байкай алган жоксузбу?
- Таптакыр. Бир ирмем да мен аны сезген жокмун. Орусиянын көрүнүктүү журналисттери менен, Орто Азияны терең билген адистер менен, Орусиядагы учурдун көрүнүктүү өкүлдөрү менен жолуктук. Мен, мисалы, мына Америкада, Улуу Британияда иштеген, азыр БУУда иштеген адаммын. Бирок, алар мени Батышка сатылып кетти деп эч качан ойлошпойт.
Ар бир мамлекетте боло жүрчү «черные силы» деген карасанатай күчтөр болбосо, бизге вирустар жукпасын деген чектөөлөр болбосо, кадыресе саясий күчтөр антип ойлобойт. Биздин тилегибизге жараша азыркы Орусиядагы саясий күчтөр биздин жүзүбүздү, тарыхыбызды, кимдин ким экенин жакшы билишет.
- Рахмат ушул акыркы суроом болсун. Кыргызстандагы оппозициялык күчтөр азыр эмне иш кылып атышат?
- Биз азыр 27-февралга даярданып атабыз. Шайлоого эки жумадан да аз убакыт калды. Ар бир шайлоо округдарында болгон мыйзам бузууларды каттап, үгүт өнөктүгүндө бири-бирибизге жардам берип, маалымат алмашып, Кыргызстанга келип аткан эл аралык байкоочулар жана журналисттер менен пикир алмашып атабыз.
Сүрөттө: Сот залында. 28- январь. 2005- жыл.
Р. Отунбаевага административдик жаза тагылып аткан учур.
- Кыргызстандын оппозициясы элге консолидация жасап атабыз. Ушундай эле жашай беребизби? Башкача жашоонун кандай жолу бар? Бизге врачтар, экономист-финансисттер, экологдор, жаштар, чыгармачыл адамдар, жалпы эле Кыргызстандан көптөгөн адамдар өздөрүнүн сунуштарын берип атышат. "Азыркы турмуш болбойт, ушинтип отурсак биз алга эмес, артка кетебиз. Ошондуктан, биз жаңы жолдорду иштеп чыгышыбыз керек. Мобу реформа деп аталган нерселердин баары көп учурларда биздин турмушту бузуп коюп атат. Ошондуктан, мобу жолду азыр сунуштап атабыз" деп атышат, ушундай прогрессивдүү сунуштар азыр колубузга келип түшүп атат.
- Москвада сиздерди кыргыз диаспорасы менен жолукту деп уктук. Алардан кандайдыр бир сунуш түштүбү?
- Ооба, биз Москвада болгондо кыргыз диаспорасы менен да жолуктук. Ошо жерде иштеп жүргөндөр жалаң эле жумушчулар эмес экен. Курулушчулардан, Москванын көчөлөрүн шыпыргандардан, базарларда иштегендерден тышкары бизнесте жүргөн адамдар менен да жолуктук, сыймыктандык. Москва деген дүйнөдөгү олуттуу атаандаштыкка ээ чоң шаар. Ошол жерде да кыргыздардын иши ийгиликтүү болуп атыптыр. Дүйнө жүзүндөгү белгилүү жогорку окуу жайларда мугалим, доцент болуп иштеп жүргөндөр бар экен. Жалпы кыргыздардын «Биримдик» деген саясий эмес уюму бар экен. Кыргызстанда болуп аткан окуяларды айтып бердик. Пикир алмаштык. Кыргызстан чын эле азыр чөгүп кетпей, алдыга жылыш керек деп, алар да биртоп жакшы ой-сунуштарын айтышты.
- Дагы бир суроо – ыңкылап маселеси боюнча. Президент Аскар Акаев мындан бир аз мурда ыңкылап болуш ыктымалдыгы жөнүндө айткан эле. Ал эми Кыргызстан калкынын акыркы 5- курултайында болсо эч кандай ыңкылап болбойт, ага негиз жок деди. Сиз кандай деп ойлойсуз, оппозиция ыңкылаптын болушуна кызыкдарбы? Дегеле ыңкылаптын себеби, негиздери барбы, маселен, Грузия же Украинадагыдай? Ошол нерсенин коркунучу, пайдасы, зыяны тууралуу эмне айта аласыз?
- Мен бир нерсени дагы бир жолу айтып коеюн, мен муну айта бергенден чарчабайм. Ыңкылап деген бийликтин колдонгон термини. Революция деген бул жерде Кыргызстанда орустарды же орусча сүйлөгөн башка калкты коркута турган термин. Бул жердеги орустарды же дагы башкасын Орусиядан кайра дагы ажырап, биздин бизнесибиздин баары кыйрап, кан төгүлөт деп коркута турган сөз.
Биз оппозиция революция деп айтып аткан жокпуз. Биз конституциялык, тынчтык негизде бийлик алмашсын деп миң мертебе айтып атабыз. Биздин оюбуз ошол. Тунук, жөнөкөй. Бийлик болсо мына өзүңүз айткандай бирде коркутат, кайта ачуусу тараса эчтеке жок деп коет. Андай болбойт да. Оюнчук эмес да.
Азыр шайлоо. Шайлоо акыйкат өтүш керек деп айтып атабыз. Мына бүгүн эле мен окуп калдым, бир материалды. Кемин районунда кандай өтүп атканын айтып атышат. Бул бир эле округда. Башкаларчы? Ушундай шайлоо акыйкаттуубу, жокпу? Анан бийлик коркутат экен, шайлоону оппозиция бурмалап, революция жасап кетет деп.
Грузияда менен Украинада эл бийликтен коркпой, бийлик жасаган мыйзам бузууларга тыюу салып, эл баары биригип, бурмалоодон коркпойбуз деп тике турганын революция дешсе, анда ал революция окшойт.
Кыскача айтканда, азыркы кыргыз оппозициянын талабы - акыйкат шайлоо өткөрүү. Бийликтин бурмалоосуна жол бербейбиз. Бийлик ушунчалык басмырлап, оппозициялык талапкерлерди өткөрбөө аракетин кылса, биз ага мыйзам ченемдүү, бизге Конституция берген инстурменттер менен жооп беребиз.
- Батыш Орусияны да Кыргызстан сыяктуу эле авторитардык өлкө катары сынга алып келатат. Ушул өңүттөн алганда Орусиянын саясий чөйрөсүндө Кыргызстандын оппозициясына көз караш кандай экен? Батыш менен ымалалашкан оппозиция катары сындап же өгөйсүнткөн жагдайды байкай алган жоксузбу?
- Таптакыр. Бир ирмем да мен аны сезген жокмун. Орусиянын көрүнүктүү журналисттери менен, Орто Азияны терең билген адистер менен, Орусиядагы учурдун көрүнүктүү өкүлдөрү менен жолуктук. Мен, мисалы, мына Америкада, Улуу Британияда иштеген, азыр БУУда иштеген адаммын. Бирок, алар мени Батышка сатылып кетти деп эч качан ойлошпойт.
Ар бир мамлекетте боло жүрчү «черные силы» деген карасанатай күчтөр болбосо, бизге вирустар жукпасын деген чектөөлөр болбосо, кадыресе саясий күчтөр антип ойлобойт. Биздин тилегибизге жараша азыркы Орусиядагы саясий күчтөр биздин жүзүбүздү, тарыхыбызды, кимдин ким экенин жакшы билишет.
- Рахмат ушул акыркы суроом болсун. Кыргызстандагы оппозициялык күчтөр азыр эмне иш кылып атышат?
- Биз азыр 27-февралга даярданып атабыз. Шайлоого эки жумадан да аз убакыт калды. Ар бир шайлоо округдарында болгон мыйзам бузууларды каттап, үгүт өнөктүгүндө бири-бирибизге жардам берип, маалымат алмашып, Кыргызстанга келип аткан эл аралык байкоочулар жана журналисттер менен пикир алмашып атабыз.
Сүрөттө: Сот залында. 28- январь. 2005- жыл.
Р. Отунбаевага административдик жаза тагылып аткан учур.
