ЖАҢАЛЫҚТАР
HRW Қазақстан билігін журналист Думан Мұхаммедкәрімді босатуға үндеді
Халықаралық Human Rights Watch адам құқығын қорғау ұйымы журналист, белсенді Думан Мұхаммедкәрімге "экстремизм" бойынша негізсіз айып тағылып отырғанын алға тартып, Қазақстан билігін журналистке тағылған айыптарды алып тастап, өзін босатуға үндеді. Журналист Думан Мұхаммедкәрімнің соты жақындаған тұста штаб-пәтері Нью-Йоркте орналасқан халықаралық ұйым 8 ақпанда осындай мәлімдеме таратты. Ұйым мәлімдемеде елде үкімет сыншыларын осыған ұқсас айып бойынша қудалау күшейгенін де жазады.
"Не дейді" YouTube-арнасының авторы, журналист Думан Мұхаммедкәрім “тыйым салынған ұйым ісіне араласу” және “экстремизмді қаржыландыру” баптары бойынша күдікке ілінген. Оған мұндай айыптың тағылуына қуғындағы экс-банкир, оппозициялық саясаткер Мұхтар Әблязовтан алған сұхбаты түрткі болған. Мұхаммедкәрімге 9 жылға дейін түрме жазасы қаупі төніп тұр. Журналист 2023 жылдың маусым айынан бері қамауда отыр. Оның қамау мерзімі бірнеше рет ұзартылды.
"Қазақстан билігі билікті сынап, бейбіт түрде жиналу құқығын жүзеге асырғысы келген тәуелсіз журналистің үнін тұншықтыруға тырысып жатыр. Қазақстан билігі Қылмыстық кодекстегі "экстремизм" түсінігін тарылтып, бұл айыптарды үкімет сыншыларына қарсы пайдалануын доғаруға тиіс" деді Human Rights Watch ұйымының Орталық Азия жөніндегі жетекші зерттеушісі Мира Ритман.
Ұйым Думан Мұхаммедкәрімнің YouTube-тағы "Не дейді?" арнасының 145 мың жазылушысы бар екенін еске салып, кейінгі екі жылда журналист елдегі ірі наразылықтар (арасында Қанды Қаңтар да бар) мен биліктің оған реакциясы және салдары туралы ақпарат таратқанын айтады. Мұхаммедкәрім 2023 жылы көктемде тәуелсіз кандидат ретінде парламент сайлауына да қатысқысы келген, алайда кандидат ретінде тіркеле алмаған.
Айыптау актісінің көшірмесіне сүйенген ұйымның жазуынша, мемлекет тағайындаған психологиялық және филологиялық сараптама Мұхаммедкәрімнің кейбір сөздері "экстремистік идея мен көзқарасты" насихаттайды деген тұжырымға келген.
Бұған қоса, мемлекеттік сарапшы журналистің сөзінен "Қазақстанның демократиялық таңдауы" (Астана соты шетелде тұратын экс-банкир Мұхтар Әблязовтың "Қазақстанның демократиялық таңдауы" қозғалысын "экстремистік ұйым" деп танып, қызметіне тыйым салған. Еуропарламент ҚДТ-ны "бейбіт оппозициялық ұйым" деп атайды) қозғалысының ісіне "араласатындығын көрсететін белгілерді байқаған".
Дегенмен сараптама Мұхаммедкәрім мен Әблязов сұхбатта "елде саяси өзгерістер қалай бейбіт түрде болуы қажеттігін" талқылағанын айтып, "сараптамаға ұсынылған материалда наразылық ұйымдастырып, билікті күшпен тартып алуға шақыратын үндеу жоқ" деген қорытынды жасаған.
Ұйымның жазуынша, Мұхаммедкәрімді билік сонымен бірге YouTube-тағы сұхбаттың астына Әблязовқа қаржылай көмек көрсетуге шақыратын банк реквизиттері жазылған жазба қалдырғаны үшін "экстремизмді қаржыландырды" деп те айыптап отыр.
Айыптау актісінде сонымен бірге 2023 жылы 1 мамыр оппозиция митингісі қарсаңында - Мұхаммедкәрімнің 29 және 30 сәуірде өзін-өзі түсірген екі видеосы да айтылады. Мемлекеттік сарапшы видеодағы Мұхаммедкәрімнің сөздерінде "экстремистік идея мен көзқарасты насихаттау белгілері бар" деп тұжырым жасаған.
Ал адвокаты Ғалым Нұрпейісов құқық қорғау ұйымына аталған видеоларда Мұхаммедкәрім "Қазақстандағы саяси оқиғалар жөнінде айтқан, бары сол" деген.
Думан Мұхаммедкәрім Қазақстанда "бейбіт жиын өткізу тәртібін бұзды" деген айыппен де бірнеше рет әкімшілік жазаға тартылған. 2023 жылдың 21 наурызы мен 22 маусымы аралығында ол "көшеге шығуға ниет білдіргені үшін" 75 күн әкімшілік қамауда отырған, деп жазды ұйым.
HRW Думан Мұхаммедкәрім кейінгі айларда экстремизммен байланысты айыптаулар бойынша сотқа тартылған екінші сыншы екенін еске салып, былтыр күзде 7 жыл түрмеге кесілген танымал марафоншы, оппозиция белсендісі Марат Жыланбаевты да атап өтеді.
Ұйымның жазуынша, 2018 және 2022 жылдар аралығында билік "экстремизммен" байланысты "бұлыңғыр, ауқымы кеңейтілген" айыптармен ондаған үкімет сыншысын қудалаған. Human Rights Watch ұйымы пікір айту және жиналу еркіндігі, әділ сот құқығын бұзған жағдайлар құжатқа түсірілгенін де атап өтеді.
2019 жылы Қазақстанға келген БҰҰ-ның терроризммен күрес кезінде адамдардың құқығын қорғау ісі бойынша арнайы сарапшысы Фионнуала Ни Аолэйн Қазақстанда экстремизм ұғымының ұлттық заңнама мен тәжірибеде қолданылуына едәуір алаңдаушылық білдірген. HRW мәлімдемеде осыны еске салады.
Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың 3 қаңтар күнгі сұхбатында "біздің заңнамада азаматтардың саяси көзқарастары үшін қудалануына жол ашатын бірде-бір бұйрық, заң немесе нормативтік құжат жоқ" деген сөзін еске салған ұйым:
"Жыланбаевтың саяси өзгерістерге шақыруы немесе Мұхаммедкәрімнің Әблязовтан сұхбат алуы сияқты сияқты зорлық-зомбылықсыз әрекеттер немесе тұжырымдар үшін үкімет сыншыларын қылмыстық қудалау халықаралық деңгейде қорғалған адам құқықтарын бұзады" дейді.
"Думан Мұхаммедкәрім мен Марат Жыланбаев онсыз да себепсіз көп күнін қамауда өткізді. Екеуі де босатылуы тиіс" деп түйіндейді ұйым.
Жергілікті құқық қорғаушылар Марат Жыланбаев пен Думан Мұхаммедкәрімді "саяси тұтқындар" қатарына қосқан.
Думан Мұхаммедкәрімнің ісі бойынша алғашқы сот тыңдауы 12 ақпанға белгіленген.
Басқа да жаңалықтар
Қазақстанда атом энергетикасы агенттігі құрылды
Қазақстанда атом энергетикасы агенттігі құрылғаны 18 наурызда белгілі болды. Бұл туралы тиісті жарлыққа ел президенті Қасым-Жомарт Тоқаев қол қойған.
Ақорда таратқан ақпаратта жаңа агенттік уран өндіру, атом энергиясын пайдалану, радиациялық қауіпсіздік мәселелерімен айналысады, оған қоса Семей ядролық қауіпсіздік аймағының дамуына жауапты болады деп жазылған. Агенттік сондай-ақ өзіне Энергетика министрлігінен берілетін өкілеттіктері мен міндеттері аясында оның заңды мирасқоры болмақ. Президент үкіметке Энергетика министрлігінің штат саны мен тиісті ведомстволық ұйымдардың ресурстарын қайта бөлуді міндеттеді.
Агенттік басшылығына бұған дейін Қазақстанның энергетика министрі болып істеген Алмасадам Сәтқалиев тағайындалды. Ол министр қызметін 2023 жылдың сәуірінен бері атқарып келген.
Атом энергетикасы агенттігі құрылатынын президент Тоқаев 14 наурызда Ұлттық құрылтай отырысында жария еткен. Сол жиында Қазақстанда үш атом электр станциясын салу қажет деп мәлімдеген. Президент "ел экономикасының ондаған жыл бойы қарқынды дамуына берік негіз болатын жаңа энергетика саласын қалыптастырудың стратегиялық маңызы барын" айтқан.
Қазақстан үкіметі биыл ақпанда елдегі бірінші атом электр станциясы салынатын орын ретінде Алматы облысы Жамбыл ауданындағы Балқаш көліне жақын жер ресми түрде бекітілгенін жария еткен. Үкімет шешіміне оған дейін, 2024 жылғы 30 желтоқсанда қол қойылып қойған.
Қазақстан билігі АЭС салу туралы шешімді былтыр қабылдады. Ол шешімді қабылдамас бұрын елде референдум өткізілді. Байқаушылар референдумға дауыс беру кезінде заң талаптарын бұзу фактілері тіркелгенін, мысалы, референдум бюллетеньдерін дауыс беру жәшігіне топтап тастау секілді жайттар анықталғанын хабарлаған.
Экологтардың көбі елде АЭС салуға қарсы. Олар атом электр станциясын салуға қолайлы орын деп айтылып жүрген аймақтағы Балқаш көліне АЭС кері әсер етеді деп есептейді. АЭС салуды жақтаушылар негізінен энергия тапшылығын алға тартады. Қоғам белсенділері мен саясаттанушылар АЭС-ті Ресей салатын болса, Қазақстан оған энергия жағынан тәуелді болып қалады деп алаңдайды.
Қазақстан билігі бұған дейін АЭС құрылысын бірнеше елдің басын біріктіретін консорциум салатын болады, ал консорциумды таңдау 2025 жылдың бірінші жартысында шешіледі деп мәлімдеген. Ресми Астана алғашқы атом станциясының құрылысына қатысуға Ресейдің, Қытайдың, Оңтүстік Кореяның және Францияның компанияларының өтініштері қарастырылады деп айтқан.
БҚО соты азаматтардың митинг өткізуіне әкімдіктің келісім бермеуін заңсыз деп таныды
Батыс Қазақстан облыстық сотының әкімшілік істер жөніндегі сот алқасы Орал қаласы әкімдігінің екі азаматқа митинг өткізуге келісім бермеу туралы шешімін заңсыз деп таныды. Жергілікті "Уральская неделя" басылымы осылай деп жазды.
Бұған қоса сот судьялары қала әкіміне қатысты жеке қаулы шығарды. Онда әкімдіктен алдағы уақытта қазақстандықтардың бейбіт митинг өткізу құқығын бұзуға жол бермеу туралы талап айтылған.
Орал қаласы әкімінің митинг өткізуге рұқсат бермеу туралы шешімін заңсыз деп тануды сұраған талап арызды сотқа жергілікті азаматтық белсенді Марат Тұрымбетов берген еді. Қалалық сот оның арызын қанағаттандырмады. Ал 6 наурызда облыстық сот Тұрымбетовтің апелляциялық шағымын қарап, әкімдіктің іс-әрекеті заңсыз деп шешім шығарды.
Облыстық соттың апелляция алқасы әкімдіктің заңға томпақ іс-әрекеттерін атап жазған: митинг өткізуге рұқсат бермеуінің себебі көрсетілмеген; әкімдік қаулыны Марат Тұрымбетовке бейбіт жиын болатын жерді және (немесе) уақытын өзгерту туралы ұсыныс жасамай, оның келісімін (келіспеушілігін) алмай, бейбіт митингіні ұйымдастырушыға басқа орын ұсынбай қабылдай салған.
Сот Орал қаласы әкімдігін заң бұзуға себеп болған олқылықтарды бір айдың ішінде жоюды міндеттеді.
Былтыр жазда Марат Тұрымбетов пен Ренат Нұрымов 10 тамызда бейбіт митинг өткізгісі келетіні жөнінде Орал қаласы әкімдігін жазбаша хабардар еткен. Митинг тақырыбы – көлік құралдарын қайта өңдеу алымы ("утиль алымы") мен алғашқы тіркеуді жою мәселесі. Олар өтініште қалада өздері ұйымдастыратын митингті өткізуге болатын үш орын барын атап көрсеткен: Жайық өзенінің жағалауы, "Қазақ халқының даңқты қыздары" алаңы жанындағы сквер, мұнайшылар мен геологтар сквері.
Шараны ұйымдастырушылар әкімдіктен егер өздері таңдап отырған жерлер әлдебір себеппен бос болмаса, онда басқа арнайы орын ұсынуын сұраған. Алайда әкімдік оларға митинг өткізуге келісім беруден бас тартты, әрі басқа орын ұсынған жоқ.
Бұдан кейін Тұрымбетов қалада бейбіт митинг өткізу үшін орын беруін сұрап Орал әкімдігіне тағы 12 рет өтініш білдірген. Әкімдік оның бірде-бір өтінішін қанағаттандырмаған.
Наурыз айының басында Шығыс Қазақстан облысының әкімшілік соты Өскемен қаласы әкімдігінің бейбіт жиын өткізу туралы берілген бірнеше өтінішті қанағаттандырмай тастаған әрекетін заңсыз деп таныды. Бұл істе жергілікті тұрғын Леонид Карташев жеңіске жеткен. Үкіметтің бірыңғай уақыт белдеуіне көшу туралы шешіміне қарсы шыққан Карташев өзіне митинг өткізуге рұқсат етпеген қала әкімдігін сотқа берген. Бұл сот ісі үш айға созылды.
Қазақстан билігі митингтер туралы заңды қалай түсіндіреді?
Қазақстан билігі 2020 жылы қабылданған "Бейбіт жиындар туралы" заң митинг өткізу үшін бұрынғыдай рұқсат сұраудың орнына, тек бес күн бұрын жергілікті атқарушы органды хабардар ету жеткілікті болатынын айтқан. Алайда белсенділер жергілікті әкімдіктер түрлі сылтау-себепті алға тартып, митинг өткізуге рұқсат бермей, әлгіндей өтінішті орындаудан жиі бас тартады деп шағынады.
Дональд Трамп хуситтер шабуылы үшін Иранды жазалаймын деп сес көрсетті
АҚШ президенті Дональд Трамп хуситтердің шабуылдары үшін Иран жауап беретін болады деп ескертті.
АҚШ президенті Дональд Трамп хуситтердің шабуылдары үшін Иран жауап беретін болады деп ескертті.
"Ешкім алданбасын! Йемен халқы жеккөретін, сол елде орын тепкен хуситтер, зұлым қарақшылар мен баскесерлер жүздеген шабуылды Иранның қолдап-демеуімен жасап жатыр", – деп жазды Трамп Truth Social әлеуметтік желісінде.
Трамптың сөзінше, Иран террористерді "бейкүнәр құрбан" етіп көрсетуге тырысып, оларды бақылай алмаймыз дегені шындыққа жанаспайды. Тегеран хуситтерге әр қадамына дейін нұсқау беріп, оларды ақшамен, қазіргі заманғы әскери техникамен және барлау деректерімен қамтамасыз етіп отыр, дейді АҚШ президенті.
"Осы сәттен бастап хуситтердің әрбір атқан оғы Иранның қаруынан және Иранның басшылығымен атылған деп есептеледі, және Иран жауапкершілікті мойнына алып, оның сұмдық сазайын тартатын болады!", – деп жазды Трамп.
- 15 наурызда президент Трамп АҚШ әскери күштеріне Йеменнің солтүстігіндегі хуситтер бақылауындағы нысандарға шабуыл жасауды бұйырған. Биылғы жылдың басында Ақ үй хуситтер қозғалысын террористік ұйым деп таныды.
- Хуситтер Израильдің Газа секторын құрсауға алғанына жауап ретінде Израильдің теңіздегі кемелеріне шабуылды қайта жалғастыруға уәде еткеннен кейін бірнеше күн өткенде хуситтерге қарсы операция жүргізілетін болады деп жария етілген.
Израиль Газадағы ХАМАС нысандарына әуе шабуылын қайта бастады
Екі айға созылған бітімнен кейін Израильдің қорғаныс армиясы (ЦАХАЛ) Газа секторындағы ХАМАС тобы (АҚШ пен Еуроодақ террорлық ұйым деп таныған) нысандарына әуе шабуылын қайтадан бастады. Израиль армиясының өкілдері бұл жолы ХАМАС-тың орта буын командирлері нысанаға алынғанын және шабуылды кеңейтуді жоспарлап отырғанын мәлімдеді. ХАМАС тобының бақылауындағы Газа денсаулық сақтау министрлігі әуе шабуылдары салдарынан 230-дан астам адам қаза тапқан деп хабарлады.
Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху кепілге алынған израильдіктерді босатудан бас тартқан ХАМАС тобына қарсы "батыл әрекет етуді" бұйырғаннан кейін ЦАХАЛ Газа секторына ондаған соққы жасады деп хабарлады The Times of Israel басылымы. Нетаньяхудың кеңсесі ХАМАС тобы АҚШ-тың Таяу Шығыстағы арнайы елшісі Стив Уиткофф пен басқа да араағайындардан "түскен барлық ұсыныстан бас тартқанын" айтты.
Израиль бұдан кейін "ХАМАС тобына қарсы іс-қимылында әскери күшін арттырады" және операция Израильдің әскери мақсатына жетуді – ХАМАС-тың әскери және мемлекеттік әлеуетін жойып, қалған кепілде қалған 59 адамды босатуға күш салуды көздейді деді Нетаньяху кеңсесінің аты-жөні аталмаған өкілдері.
Кепілге алынғандардың отбасылары бұл мақсаттар бір-біріне қайшы келетінін және соғысты қайта бастау олардың туыстарының өміріне қауіп төндіретінін айтып отыр. ХАМАС кепіліндегі Омри Миран Лишайдың әйелі шабуылдар басталған сәтте әлеуметтік желіде қақ айырылған жүрек белгісін жариялады. Бұрын ХАМАС кепілінде болған Ноа Аргамани де дәл осындай пост жариялады.
ЦАХАЛ мәлімдемесінде шабуылдар ХАМАС-тың орта буын командирлерін, саяси бюро мүшелері мен қозғалыстың инфрақұрылымын нысанаға алғанын айтты. Израиль қорғаныс армиясының мәліметінше, ЦАХАЛ әуе шабуылдарын "қажет болғанша" жалғастыруға және "операция ауқымын кеңейтуге" дайын. ЦАХАЛ "барлық майданда" шайқасуға әзірміз деп мәлімдеді.
Reuters агенттігі Израиль Газа секторына, оның ішінде Газа қаласы, Дейр-әл-Балах, Хан-Юнис және Рафах сияқты қалаларға шабуыл жасаған деп жазды.
Ал ХАМАС тобы болса Израильдің Газа секторында әскери іс-қимылдарды қайта бастауын кепілге алынғандарға шығарылған "өлім жазасы" деп атады.
ХАМАС бақылауындағы Газа денсаулық сақтау министрлігі әуе шабуылдары салдарынан кемінде 232 адам қаза тауып, мыңнан астам адам жараланды деп хабарлады. Соғыс жағдайында бұл деректің растығына көз жеткізу мүмкіндік болмай отыр.
Бірнеше күн бұрын АҚШ президенті Дональд Трамп әлеуметтік желіде ХАМАС тобына "соңғы ескерту" жасап, ХАМАС-тан кепілде ұстап отырған израильдік тұтқындарды түгелдей босатуды талап еткен еді. Ақ үйдің ресми өкілі Кэролайн Левитт Израильдің ХАМАС тобына әуе соққысын жасау жоспары туралы Трамп әкімшілігін алдын ала хабардар еткенін айтты.
Израиль мен ХАМАС арасындағы бітім 19 ақпаннан бастап күшіне енген. Келісім бойынша, ХАМАС кепілде ұстап отырған Израильдің 33 адамын босатқан, ал Израиль екі мыңға жуық палестиналық тұтқынды түрмеден шығарған.
***
Израиль мен ХАМАС арасындағы қарулы қақтығыс 2023 жылғы 7 қазанда, ХАМАС және "Исламдық жихад" қарулы топтары (АҚШ пен Еуроодақ террористік ұйым деп таныған) Газа секторынан Израильді жаппай зымыранмен атқылап, Израиль аумағына басып кіріп, адамдарды жаппай өлтіріп, жүздеген адамды кепілге алып кеткеннен кейін басталған. Бұған қарымта ретінде Израиль Газа секторына әуеден бастырмалата соққы жасады. Ал 27 қазан кешке ЦАХАЛ ірі күштерін Газа секторының солтүстік бөлігіне кіргізді.
Соғыс салдарынан 2023 жылғы 7 қазаннан бері Израильде 1200 адам қаза тапты, соның 800-ге жуығы – әскери қызметкерлер. ХАМАС-тың қарулы топтары 240-тан астам адамды кепілге алып, ұстап әкетті. Қазір 50-ден астам адам ХАМАС тұтқынында қалып отыр. Олардың кейбірін Израиль үкіметі өлді деп жариялаған. Газа секторында, палестиналық деректер бойынша, шамамен 47 мың адам қаза тапқан. БҰҰ, Human Rights Watch, ДДҰ, Израильдің "Бецелем" құқық қорғау ұйымы және басқа ұйымдар бұл деректер негізінен рас дейді, алайда Израиль үкіметі мен кейбір америкалық ұйымдар – Вашингтонның Таяу Шығыс саясаты институты, Демократияны қорғау қоры, Америкалық кәсіпкерлік институты – ол деректердің нақтылығына күмән келтіреді.
Еуроодақтың сыртқы істер министрлері Украинаға көмек бойынша келісімге келе алмады
Еуропа одағына мүше елдердің сыртқы істер министрлері Украинаға 40 миллиард еуро көлеміндегі көмек пакеті бойынша келісімге келе алмады. Бұл туралы дүйсенбі күні Брюссельде өткен Еуроодақ кеңесінің отырысынан кейін баспасөз мәслихатында Еуроодақтың сыртқы саясат мекемесінің басшысы Кая Каллас мәлімдеді. Ол жақын арада прогресс болады деген үміті барын айтты.
Украинаға жаңа көмек траншын бөлу бастамасын Каллас көтерген еді. Наурыз айында ол Украинаға 20 миллиард еуро бөлуді ұсынған. Бірақ Венгрия қарсы болғандықтан ол жоба 6 наурыздағы Еуроодақ саммитінің қорытынды мәлімдемесіне енгізілмеді. Euractiv ақпарат агенттігінің мәліметінше, осы жағдайдан кейін Еуроодақта Украинаға көмек көрсетуге кедергілерді болдырмау мақсатында ерікті әскери көмек қорын құру жайлы ұсыныс айылған.
Дегенмен кейбір еуропалық саясаткерлер бұл жоспарға күмәнмен қарайды. Словакияның премьер-министрі Роберт Фицо Брюссель саммиті қарсаңында өз елі Украинаға көмекті Еуроодақ бюджеті есебінен қаржыландыруды қолдамайтынын мәлімдеген. Италияның сыртқы істер министрі Антонио Таяни La Stampa басылымына берген сұхбатында ұсынылған жоспарға қатысты көптеген елдердің сұрақтары барын айтқан.
Думан Мұхаммедкәрім түрмеге іздеп барған анасымен сөйлесуден бас тартқан
Дүйсенбі, 17 наурыз күні Қазақстанның бірнеше өңірінен Қызылорда қаласына барған бір топ белсенді өздерін сондағы №60 түзеу мекемесінде жазасын өтеп жатқан журналист Думан Мұхаммедкәріммен кездестіруді талап етті.
Алматы, Талдықорған, Шымкент, Семей, Тараз қалаларынан барған және Қызылорданың жергілікті белсенділері – барлығы 30-ға жуық адам Қызылорда облыстық қылмыстық-атқару жүйесі департаментіне барып, басшылықпен кездесті. Басшылық белсенділердің барлығын қабылдағанымен, Мұхаммедкәріммен кездесуге тек үш адамға – журналистің анасына, адвокатына және қоғам белсендісі Рысбек Сәрсенбайға рұқсат берген.
– Бірақ олар Думанды анасымен де, Рысбек Сәрсенбаймен де бетпе-бет жүздестірген жоқ. Тек адвокатын кіргізді. Ал анасы мен Рысбек Сәрсенбайға Думанның отырған жерін видеодан ғана көрсетіп, тек телефонмен сөйлесуге рұқсат береміз деген. Сөйтіп бір кабинетке кіргізген. Бірақ Думан анасымен де, Рысбек Сәрсенбаймен де сөйлесуден бас тартып, әлгі кабинеттен шығып кеткен, – деді Қызылордаға барған алматылық белсенді Абзал Достияров.
Оның сөзінше, Думан жазықсыз сотталғанына наразылығын осылайша білдіріп жатыр. Оның айтуынша, Думан Мұхамметкәрім бұған дейін де адвокаты арқылы анасы мен әкесіне "мені іздемеңдер, кездесу сұрап келмеңдер, ешкім маған келмесін" деп айтқан. Дүйсенбі күні адвокаты түрмеге кіргенде де сол сөзін қайталаған.
– Жазықсыз сотталғанына осы күнге дейін қарсылылыған білдіріп келеді, – деді Абзал Достияров.
47 жастағы Думан Мұхаммедкәрім Қызылорда түрмесіне былтыр желтоқсанда жеткізілген. Үш ай ішінде ол үш рет тәртіптік жазаға тартылған. Бұл туралы Азаттыққа Қызылорда облысы бойынша ҚАЖД бастығы Шаймерден Есенкелдиевтен келген хатта жазылған.
"Мекемені абаттандыру және тұру жағдайларын жақсарту жөніндегі жұмыстардан дәлелсіз себептермен бас тартты, осыған байланысты бірнеше рет тәптіптік жазалау шаралары қолданылды. 2024 жылғы 23 желтоқсанда 7 тәулікке тәртіптік изоляторға қамау туралы, 31 желтоқсанда 30 тәулікке жалғыз адамдық камераға ауыстыру туралы, 2025 жылғы 6 ақпанда 60 тәулікке жалғыз адамдық камераға ауыстыру туралы тәртіптік жаза шаралары қолданылды. Жазаны өтеудің белгіленген тәртібін қаскөйлікпен бұзушы деп танылып, Қылмыстық-атқару кодексінің 95-бабына сәйкес, "мінез-құлқы 3-теріс дәрежелі" деп айқындалғандықтан қатаң ұстау жағдайына ауыстырылды. Бұдан бөлек, жаза өтеудің белгіленген тәртібін бұзғаны үшін тәртіптік жазалау шаралары қолданылды. Яғни, 2024 жылғы 30 желтоқсанда мекеме бастығының қаулысымен "Тәртіптік изоляторға арналған сары түсті арнайы киім киюден бас тартып, ішкі күн тәртібін орындаудан жалтару мақсатында ас ішуден бас тартқаны үшін" "сөгіс" тәртіптік шарасы қолданылды. 2025 жылғы 15 қаңтарда мекеме әкімшілігіне дөрекі мінезін көрсетіп, балағаттағаны үшін 3 тәулікке тәртіптік изоляторға қамалды", – деп жазған ҚАЖД бастығы.
20 жылдай мемлекеттік арналарда жұмыс істеген, Батыс Қазақстан облысы әкімінің баспасөз хатшысы болып қызмет атқарған Думан Мұхаммедкәрім 2021 жылдан бастап You Tube желісінде "Ne Deidi?" арнасын ашып, елдегі қоғамдық-саяси оқиғалар туралы түрлі материалдар жариялай бастаған.
Ол саяси ортада 2022 жылғы Қаңтар оқиғасынан кейін кеңінен танылды. Думан Мұхаммедкәрім – кемі 238 адам қаза тапқан қырғын кезінде Алматыдағы дүрбелең ошағынан ақпарат таратқан санаулы журналистің бірі. Журналист YouTube-арнасында Қаңтар құрбандарының туыстарынан сұхбат алып, дүрбелеңнен кейін ұсталып, полицияда азапталған адамдардың көрген зәбірі жайлы көп материал жариялады.
Журналистің ісін саралаған құқық қорғаушылар Думан Мұхаммедкәрімді "саяси тұтқын" деп таныған. Ресми Астана елде "саяси тұтқын" да жоқ, саяси көзқарасына бола қудалауға түскен де ешкім жоқ дейді.
Бұған дейін халықаралық ұйымдар Думан Мұхаммедкәрімге араша түскен.
Халықаралық баспасөз институты Азаттық радиосына араша түсті
Халықаралық баспасөз институты (IPI) дүйсенбі, 17 наурызда Азат Еуропа/Азаттық радиосы (АЕР/АР) мен басқа да америкалық БАҚ-тарға қолдау білдіріп мәлімдеме жасады. АҚШ президенті Дональд Трамп жеті мемлекеттік агенттіктің қызметін қысқарту туралы жарлық шығарғаннан кейін ол мекемелердің жабылу қаупі төнген. Қысқарту ұсынылған мекемелер арасында АЕР/АР, "Америка дауысы", Азат Азия радиосы, Куба мен Латын Америкасына хабар тарататын Марти радиосы, Таяу Шығыстағы хабар тарату желілері (MBN) және Ашық технологиялар қоры сияқты ақпарат таратушы ұйымдарға жетекшілік жасайтын АҚШ-тың ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі (USAGM) де бар.
ІРІ мәлімдемесі мен талабы
IPI Трамп әкімшілігінің шешімін қатты сынға алды. Институт мәлімдемесінде атап көрсетілгендей, кемінде үш БАҚ – "Америка дауысы", Азат Еуропа/Азаттық радиосы және Азат Азия радиосы – авторитар режимдері бар елдер үшін аса маңызды ақпарат көзіне жатады. Бұған дейін Совет одағының қоластында болған халықтарға, ал қазір Иран, Қытай және Солтүстік Корея сияқты елдерге маңызды ақпарат жеткізіп отыр деген ІРІ.
Азат Азия радиосының президенті Бэй Фань Трамптың шешімін "диктаторлар мен деспоттарға арналған сыйлық" деп атады. Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиакорпорациясының президенті әрі бас атқарушы директоры Стивен Капус егер радио жұмысын тоқтатса, онда "Ирандағы аятоллалар, қытайлық коммунистік басшылар және Мәскеу мен Минскідегі автократтар 75 жылдан кейін Азат Еуропа/Азаттық радиосының таратылғанын тойлайтын болады. Қарсыластарымыздың қолына жеңісті тапсыру оларды күшті етіп, Американы әлсіретеді" деді.
Азат Еуропа/Азаттық радиосы директорлар кеңесінің жетекшісі Лиза Кертис USAGM-нің грантты тоқтату жөніндегі хаты АҚШ заңдарына қайшы екенін айтып, заңгерлер тобы Азаттық жұмысын үзбеу үшін қажетті жұмыстарды атқарып жатқанын мәлімдеді.
IPI АҚШ үкіметінен шешімін өзгертуін және өз медиа ұйымдары мен олардың қызметкерлерін қорғауды талап етті.
Еуропа елдері Азаттық радиосына қолдау білдірді
Дүйсенбі, 17 наурызда Еуропа одағының сыртқы саясат жөніндегі жоғары өкілі Кая Каллас Еуроодақ өз қаржы көздерінен Азат Еуропа/Азаттық радиосының қызметін қаржыландыру мүмкіндігін қарастырады деп мәлімдеді. Алайда ол Еуропа бұл мәселені "автоматты түрде" шешемін деп уәде бере алмайтынын да айтты.
Чехияның сыртқы істер министрі Ян Липавский жексенбіде жасаған мәлімдемесінде АЕР/АР және "Америка дауысы" медиалары қызметінің маңызын айта келе, оларды авторитаризм жағдайында өмір сүріп жатқан халықтарға "шамшырақ" іспеттес деп атады. Липавский Еуропа елдерін АЕР/АР-ға қызметін жалғастыруға мүмкіндік беретін қаржы іздеп табуға үндеген.
Польшаның сыртқы істер министрі Радек Сикорский АЕР/АР мен басқа да БАҚ-ты қаржыландыруды қамтамасыз ету үшін Еуропаның демократия қорының бюджетін ұлғайтқан жөн болар еді деген ой айтты. "Бұлар – лайықты институттар, олардың миссиясы жалғасуы тиіс", – деді Сикорский.
Журналистік ұйымдар мен халықаралық қауымдастықтың реакциясы
АЕР/АР және "Америка дауысы" медиаұйымдарына қолдау білдіріп жатқандар арасында көптеген америкалық және халықаралық журналистік ұйымдар, соның ішінде Ұлттық баспасөз клубы, "Шекарасыз тілшілер" ұйымы, Журналистерді қорғау комитеті, т.с.с. бар. Брюссельде орналасқан шетелдік тілшілер ассоциациясы (API-IPA) өз мәлімдемесінде АЕР/АР журналистерін "толық қолдайтынын" айтып, ұйымды қаржыландырудан айыруды тәуелсіз журналистика мен баспасөз еркіндігіне жасалған соққы деп бағалаған.
Сол сияқты, АЕР/АР хабар тарататын аймақтарды тұратын жекелеген құқық қорғаушылар, саяси сарапшылар мен журналистер де цензура орнаған және сөз еркіндігі шектелген елдердегі халықтар үшін Азаттық маңызды ақпарат көзі екенін, оның қызметінің тоқтаса, орны толмас өкініш болатынын айтып жатыр.
Кремльдің жүргізіп отырған саясатының кесірінен шетелден жұмыс істеуге мәжбүр болған ресейлік тәуелсіз медиалар да Азаттық радиосына қолдау танытқан. "Новая Газета – Европа" басылымы Азаттық радиосын қолдайтынын мәлімдеп, "қазіргі уақытта бұл Ресей аймақтарындағы оқиғалар туралы цензурадан ада маңызды ақпарат көзі, ол тек Ресей тұрғындары үшін ғана емес, сонымен бірге соғыстың аяқталуын қалайтын бүкіл демократиялық әлем үшін маңызды" деп жазған.
Азат Еуропа/Азаттық радиосы – АҚШ Конгресі бөлген грант есебінен USAGM арқылы қаржыландырылатын тәуелсіз медиакорпорация. Азаттық радиосы жұмысын 1953 жылғы 1 наурызда бастаған. Орталық Азия елдері тілдерінде (арасында қазақ тілі де бар) хабар тарататын Түркістан редакциясы 1953 жылғы 18 наурызда алғаш рет эфирге шыққан еді.
USAGM – апта сайын 360 миллионнан астам адамға 50-ге жуық тілде жаңалық хабар тарататын ұйымдарды қадағалайтын АҚШ-тың тәуелсіз мемлекеттік агенттігі.
Азаттық радиосы. 70 жыл
Литва Ресейдің арнайы қызметін IKEA дүкені қоймасына өрт қойды деп айыптады
Литва билігі Ресейдің әскери барлау қызметін (ГРУ) 2024 жылы Вильнюстегі IKEA дүкенінің қоймасын өртеп жіберуге қатысы бар деп айыптады. Бұл туралы дүйсенбі, 17 наурыз күні баспасөз мәслихатында прокуратура өкілі мәлімдеді.
Тергеу орындары IKEA-дағы өртті террорлық акт ретінде қарастырып отыр. Өртті ұйымдастырған екі Украина азаматын (біреуі кәмелетке толмаған жасөспірім) Ресейдің арнайы қызметтері жалдаған деп есептейді.
Қылмысты тікелей жасаған деген күдікке ілінгендердің үстінен қозғалған іс сотқа жіберілді, бірақ тергеу әлі жалғасып жатыр. Прокуратура Ресейдің әскери барлау қызметі құрған арнайы топ Литва, Польша және Латвияда өрт қою мақсатында әрекет еткен деп мәлімдеді.
"Тек кездейсоқ жағдай мен қызметкерлердің қырағылығы, сондай-ақ өрт сөндірушілердің уақытында жетуі сауда орталығын толықтай жойылып кетуден аман сақтап қалды", – деді прокуратура өкілі.
Литваның тергеу органдары бұл қылмысты Польшадағы әріптестерімен бірлесіп тергеп жатыр. Күдіктілердің бірі сол елде ұсталған. Литва прокуратурасының өкілдері Вильнюстегі IKEA қоймасында шыққан өртті және Польшадағы сауда орталықтарының өртенуін бір топ ұйымдастырғанын, олардың іс-әрекетін, тергеу тұжырымы бойынша, Ресейдің арнайы қызметтері үйлестірген деп есептейді.
Биыл 9 мамыр түнде Вильнюстегі IKEA қоймасында өрт шыққан. Адамдар жапа шекпеген, бірақ қоймаға айтарлықтай зақым келген, оның көлемі 500 мың еуроға бағаланып отыр.
Былтыр мамыр айында Варшавада 1400 дүкені бар ірі сауда орталығы өртенді. Польшаның премьер-министрі Дональд Туск сол кезде "бұған Ресейдің арнайы қызметтерінің қатысы бар болуы әбден мүмкін" деп мәлімдеген. Өрт қоюға немесе оны ұйымдастыруға күдікті ретінде 9 адам ұсталып, кейін тағы үш адам қамауға алынған.
Тусктың айтуынша, олардың кейбірі қылмыс әлемінің өкілдері және Беларусь, Польша мен Украина азаматтары. 2024 жылдың бірінші жартысында Еуроодақтағы басқа да бірқатар елде өрт болды және қауіпсіздік қызметтері өрт оқиғалары жоспарлы түрде жүзеге асырылған болуы мүмкін екенін айтқан. Мәскеуде өрттер туралы ешкім ешқандай пікір білдірген жоқ я Ресейдің арнайы қызметтерінің оған қатысы барын жоққа шығарған.
Грузия соты қамаудағы Михаил Саакашвилиге тағы 4,5 жыл түрме жазасын кесті
Тбилиси соты Грузияның бұрынғы президенті Михаил Саакашвилиді 2021 жылы шекараны заңсыз кесіп өткені үшін төрт жарым жылға еркіндігінен айыру туралы үкім шығарды. Жергілікті БАҚ-тың хабарлауынша, Саакашвили сот отырысына қатыспаған.
2021 жылғы 1 қазанда Михаил Саакашвили Грузияға, яғни содан сегіз жыл бұрын кеткен елге оралды. Сол кезде грузин құқық қорғау органдары бұрынғы президентті ұстап алып, оған шекараны заңсыз кесіп өтті деген айып таққан.
Грузияның тергеу органдарының дерегі бойынша, Саакашвили Украинаның Черноморск қаласынан Грузияның Поти портына бет алған "Вильнюс" деп аталатын кемеде болған. 2021 жылғы 29 қыркүйекке қараған түні кеме портқа кірген соң, одан сүт өнімдері тиелген тіркемесі бар трейлер шыққан, Саакашвили соның ішінде болған.
Өткен аптада Тбилиси соты Грузияның бұрынғы президентін 2009-2013 жылдар аралығында "бюджет қаражатын талан-таражға салғаны үшін айыпты" деп танып, тоғыз жылға бостандығынан айыру туралы үкім шығарды. Саакашвилидің "Біртұтас ұлттық қозғалыс" партиясы үкімнің саяси астары бар деп баға берді.
Саакашвили қазір "қызмет өкілетін асыра пайдаланғаны" үшін сот кескен алты жылдық жаза мерзімін өтеп жатыр. Қазір 2007 жылғы 7 қарашада болған оқиғаларға байланысты оның үстінен қозғалған іс бойынша тергеу жүріп жатыр. Ол кезде Саакашвили Грузия президенті болатын, билік оппозиция митингісін күшпен тарқатқан еді. Қамауда болған кезінде бұрынғы президент бірнеше рет аштық жариялап, денсаулық жағдайы нашарлағанын айтқан.
Еуроодақ өкілдері Азаттық радиосының жағдайын талқыламақ
Еуропа одағына мүше елдердің сыртқы істер министрлері Брюссельде 17 наурызда өтетін жиында Украинадағы соғыстан басқа, Таяу Шығыстағы жағдай мен басқа да мәселелерді, соның ішінде Азат Еуропа/Азаттық радиосының (АЕР/АР) қызметін қаржыландыруға АҚШ Конгресі мақұлдаған гранттың күшін жоюға байланысты мәселені талқылайтын болады. Бұл туралы АЕР/АР тілшісі хабарлады.
Мәлімдеменің жобасы
Азат Еуропа/Азаттық радиокорпорациясының штаб-пәтері Чехияның астанасы Прага қаласында орналасқан. Чехияның сыртқы істер министрі Ян Липавский жексенбіде жасаған мәлімдемесінде АЕР/АР және "Америка дауысы" медиалары қызметінің маңызын айта келе, оларды авторитаризм жағдайында өмір сүріп жатқан халықтарға "шамшырақ" іспеттес деп атады.
Чехия өкілдері Еуроодақтағы әріптестеріне АЕР/АР-ды қаржыландыру мәселесіне байланысты алаңдап отырғаны туралы мәлімдеменің жобасын таратты (құжат редакцияда бар). Онда аталған медианың кезінде "темір шымылдықтың" қоршауында қалған елдерде тұратын халыққа ондаған жылдар бойы объективті ақпарат жеткізгені және "бүгінгі күні еркін баспасөзі жоқ немесе қызметі шектелген аймақтарда тұрып жатқан жүздеген миллион адамға тәуелсіз, нақты ақпарат таратуды жалғастырып келе жатқаны" айтылған. Бұған қоса, АЕР/АР өз қызметімен Еуропаның қауіпсіздігін нығайтып отырғанын, ал оның жұмысы тоқтаса, бұл "Еуропаға қарсы күштерге сыйлық болатынын" атап көрсеткен. Жобада АЕР/АР-ға қызметін жалғастыруға мүмкіндік беретін қаржы іздеп табуға ниетті екені жазылған, бірақ оның егжей-тегжейі келтірілмеген. Бұл мәлімдемені қанша ел қолдап, қосылатыны да әзірге белгісіз.
АЕР/АР және "Америка дауысы" медиаларын қолдау
АЕР/АР және "Америка дауысы" медиаұйымдарына қолдау білдіріп жатқандар арасында көптеген америкалық және халықаралық журналистік ұйымдар, соның ішінде Ұлттық баспасөз клубы, "Шекарасыз тілшілер" ұйымы, Журналистерді қорғау комитеті, т.с.с. бар. Сол сияқты, шетелде жұмыс істейтін ресейлік тәуелсіз медиалар да Азаттық радиосына қолдау танытқан.
Қазақстандық саясаттанушы Шалқар Нұрсейіт "Азаттық радиосы қызметін тоқтатса, Қазақстанның жоғалтатыны өте көп" дейді. "Азаттық радиосы қызметін тоқтатса, елімізде "Заң мен тәртіп диктатурасының" көкесі сонда болады. Ол отызға жуық саяси тұтқынның қазіргі шарасыз күйін алда бүкіл қазақ қоғамы кешеді деген сөз", – деп жазды ол telegram-каналында.
"Новая Газета – Европа" басылымы Азаттық радиосын қолдайтынын мәлімдеп, "қазіргі уақытта бұл Ресей аймақтарындағы оқиғалар туралы цензурадан ада маңызды ақпарат көзі, ол тек Ресей тұрғындары үшін ғана емес, сонымен бірге соғыстың аяқталуын қалайтын бүкіл демократиялық әлем үшін маңызды" деп жазған. "Дождь" телеарнасының бас редакторы Тихон Дзядко Азаттық радиосы мен "Настоящее Время" арнасы тек Ресей емес, Беларусь сияқты елдерде де азаматтық қоғам үшін маңызды рөл атқарып отырғанын айтқан.
Трамптың шешімі және АЕР/АР-ны қаржыландыру
АҚШ президенті Дональд Трамп 14 наурызда жеті федералдық агенттікте қысқарту жүргізуді көздейтін "Федералдық бюрократияны қысқартуды жалғастыру туралы" жарлыққа қол қойды. Қысқарту ұсынылған мекемелер арасында Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиакорпорациясына және өзге де ақпарат таратушыларға жетекшілік жасайтын АҚШ-тың ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі де (USAGM) бар.
Жарлық жарияланғаннан кейін бірнеше сағаттан соң USAGM-нен жолданған хатта АЕР/АР қызметін қаржыландыруға деп бөлінген, АҚШ Конгресі мақұлдаған гранттың тоқтатылғаны жазылған. Хатқа өз лауазымын "USAGM бас директоры міндетін уақытша атқарушы аға кеңесші" деп көрсеткен Кэри Лейк қол қойған. Бұған қоса, "Америка дауысы" іс жүзінде жұмысын тоқтатқаны және қызметкерлерінің көбі әкімшілік демалысқа жіберілгені белгілі болды.
USAGM сайтында Лейктің атынан жарияланған мәлімдемеде Трамп әкімшілігі қабылдаған шешімдер америкалық салық төлеушілердің ақшасы тиімсіз жұмсалғаны, USAGM агенттігі жұмысындағы қауіпсіздік хаттамалары бұзылғаны, агенттікте жемқорлық болуы мүмкін деген күдік және нақтыланбаған әрі саяси бұрмаланған ақпараттың тарауы себеп болды деп түсіндірілген. Бұрын Трампқа жақын кәсіпкер Илон Маск USAGM-ді "радикалды солшыл" насихат таратады деп айыптап, мұндай ұйымның өзін тарату қажет деп айтқан.
Лейктың мәлімдемесінде жаңа әкімшіліктің USAGM-ді толығымен тарату жоспары жоқ екені айтылған. Қабылданған шаралар "АҚШ-тың ұлылығын қалпына келтіру және еркіндік пен демократияны ілгерілету", агенттіктің "негізгі миссиясын жетілдіру" мақсатын көздейді деп түсіндірілген.
АЕР/АР басшылығының мәлімдемесі
Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиа корпорациясының президенті әрі бас атқарушы директоры Стивен Капус сенбі күні кешке жасаған мәлімдемесінде грантты тоқтату "Американың жауларына үлкен сыйлық болатын болды" деген.
"Ирандағы аятоллалар, қытайлық коммунистік басшылар және Мәскеу мен Минскідегі автократтар 75 жылдан кейін Азат Еуропа/Азаттық радиосының таратылғанын тойлайтын болды. Қарсыластарымыздың қолына жеңісті тапсыру оларды күшті етіп, Американы әлсіретеді", – деді Стивен Капус.
Азат Еуропа/Азаттық радиосы директорлар кеңесінің жетекшісі Лиза Кертис USAGM-нің грантты тоқтату жөніндегі хаты АҚШ заңдарына қайшы екенін айтып, заңгерлер тобы Азаттық жұмысын үзбеу үшін қажетті жұмыстарды атқарып жатқанын мәлімдеді.
USAGM туралы ақпарат
USAGM – апта сайын 360 миллионнан астам адамға 50-ге жуық тілде жаңалық хабар тарататын ұйымдарды қадағалайтын АҚШ-тың тәуелсіз мемлекеттік агенттігі. USAGM-нің 2025 жылға арналған бюджеттік өтінімі – 950 миллион доллар. Бұл оның барлық операциялары мен инвестицияларын қаржыландыру үшін қажет.
Азат Еуропа/Азаттық радиосы – АҚШ Конгресі бөлген грант есебінен USAGM арқылы қаржыландырылатын тәуелсіз медиакорпорация. Азаттық радиосы жұмысын 1953 жылғы 1 наурызда бастаған. Орталық Азия елдері тілдерінде (арасында қазақ тілі де бар) хабар тарататын Түркістан редакциясы 1953 жылғы 18 наурызда алғаш рет эфирге шығып, жұмысын бастаған еді. Қазіргі таңда оның әлеуметтік желілердегі, телевизиялық және радио эфирлеріндегі аудиториясы ондаған елде миллиондаған адамды қамтиды.
Азаттық радиосы. 70 жыл
Саратов соты фотограф Нұрлан Сұлтановты Навальныйдың суреті үшін бес күнге қамады
Жексенбі, 16 наурыз күні Ресейдің Саратов қаласының Фрунзе аудандық соты фотограф Нұрлан Сұлтановты ресейлік оппозиционер, марқұм Алексей Навальныйдың суреті үшін "тыйым салынған символиканы көрсету" бабымен бес күнге қамауға үкім шығарды. Бұл туралы 164.ru басылымының тілшісі сот залынан хабарлады.
16 ақпанда, саясаткердің түрмеде жұмбақ жағдайда қаза болғанына бір жыл толған күні Сұлтанов Саратов қаласындағы Вавилов ескерткішіне гүл мен Навальныйдың суретін алып барған. Ол суретті ескерткішке жапсырған, бірақ полиция қызметкерлерінің талабынан соң оны алып тастаған деп хабарлады "ОВД-Инфо".
Шамамен бір ай өткенде, 14 наурыз күні Ресей полициясы Сұлтановты ұстады. Оған дейін полиция оған телефон соғып шақыртқан, бірақ фотограф барудан бас тартқан. Сосын өзін модельмін деп таныстырған әлдебіреу Сұлтановқа телефон шалып, өзін суретке түсіру үшін студияға келуін өтінген. Бірақ студияға әлгі адам емес, полиция қызметкерлері барып, фотографты ұстаған деп жазды "ОВД-Инфо".
Сот отырысы кезінде Нұрлан Сұлтанов "мені полиция қызметкерлері ұстағаннан кейін моральдық және физикалық қысым көрсетті" деп мәлімдеген. Бұған қоса ол "Алексей [Навальныйдың] бейнесі ешбір жерде экстремистік символика реестріне енгізілмегенін" атап айтқан.
"Менің қорғауымдағы адамның айтуынша, полиция қызметкерлері оған ішінен және мойнынан ұрып-соғып, дөрекі мінез көрсетіп, кінәсін мойындауын және қажет айғақтар беруін талап еткен", – деді Сұлтановты сотта қорғаған адвокат Кирилл Румянцев.
Сотта полиция қызметкері Константин Горюнов 16 ақпанда фотоға және видеоға түсіргенін және ондай жұмыстар полиция басшылығының бұйрығымен "ерекше және елеулі күндері" атқарылатынын айтты деп жазды 164.ru басылымы. Бұған қоса полиция өкілі Ресейде Навальныйдың суреті экстремистік символика болып саналатын сот тәжірибесі бар деп мәлімдеген. Бірақ Горюнов Навальныйдың суретін экстремистік символика деп ресми түрде таныған сот шешімі барын я жоғын білмейтінін айқан.
- Алексей Навальный (1976-2024) – Ресейдің ең танымал оппозиционерлерінің бірі және Ресей президенті Владимир Путиннің қарсыласы. Ол бірнеше саяси бап бойынша ұзақ мерзімге түрме жазасына кесілген. Навальный былтыр 16 ақпанда Ресейдің Ямал-Ненец автономды округіндегі "Полярный волк" колониясында қайтыс болды. Оппозиционердің өлімі туралы жазылған қорытындыда оның ажалы "табиғи жайттардан" болған деп көрсетілген, алайда жақтастары түрмеде қысымды көп көрген Навальныйды өлтіріп тастаған деп есептейді.
- Навальный өлгеннен кейін де Ресейдің қаржы мониторингі агенттігінде терроризм мен экстремизмге қатысы бар тұлғалар тізімінде қалды. Жақында осы мекеме марқұм саясаткерді тізімнен алып тастау туралы берілген өтінішті қабылдамады. Оның себебін "Навальныйға қатысты қылмыстық қудалау тоқтатылғаны туралы ақпарат түспегендігімен" түсіндірген. Ресейде марқұм Алексей Навальныйдың бейнесіне бола адамдарды қудалау оқиғалары бірнеше рет тіркелген.
Дональд Трамп Владимир Путинмен 18 наурызда сөйлесетінін мәлімдеді
АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей президенті Владимир Путинмен сейсенбі, 18 наурыз күні сөйлесуді жоспарлап отыр. Бұл хабарды Трамп журналистерге Флоридадан Вашингтонға ұшып бара жатқан кезде ұшақта айтты, деп хабарлады Reuters.
Трамптың сөзінше, өткен демалыс күндері көп жұмыс атқарылған.
"Бұл соғысты тоқтатуға шамамыз келе ме, соған көз жеткізгіміз келеді. Мүмкін келер, мүмкін келмес. Бірақ менің ойымша, бізде өте жақсы мүмкіндік бар", – деген АҚШ президенті.
Журналистермен әңгіме барысында Трамп келіссөздерде сонымен қатар "жер" мен "электр стансалары" туралы талаптар болатынын атап айтты. Бұл сөз қазіргі таңда Ресей әскері басып алған аумақта орналасқан Запорожье атом электр стансасы жайлы болуы мүмкін, деп жазды британдық ВВС медиасы.
"Менің ойымша, бұл жайттардың көбі қазірдің өзінде екі тараптың – Украина мен Ресей арасында талқыланып жатқан болуы мүмкін. Біз қазір осы мәселелерді, соның ішінде белгілі бір активтерді бөлу жайын да айтып жатырмыз", – деді Дональд Трамп.
16 наурыздда Трамптың арнайы өкілі Стивен Уиткофф АҚШ президенті Ресей басшысымен Украинадағы соғысты аяқтау және келісімге қол жеткізу жөнінде осы аптада сөйлесуі мүмкін деп айтқан. Уиткофф жақында Мәскеуде болған, ал оған дейін Сауд Арабиясындағы Жидда қаласында АҚШ пен Украина делегациялары арасында өткен келіссөзге қатысқан.
Мәскеудегі келіссөздерді Трамптың арнайы өкілі "позитивті" деп бағалап, Ресей мен АҚШ арасында "позициялар жақындай" түскен деп мәлімдеген.
Жиддадағы кездесудің қорытындысы бойынша Киев Вашингтонның ұсынысын – Ресеймен соғысты 30 күнге толық тоқтата тұру туралы бітім жасасуға келіскен. Бұл мерзім кейін тағы ұзартылуы мүмкін. Путин бұл идеяны принципті түрде жоққа шығарған жоқ, бірақ Мәскеудің бірқатар талабымен байланысты "кейбір нюанстар" барын айтқан.
Әзірге екі тарап атысты тоқтату туралы ешқандай бітім жасаған жоқ, Украинада соғыс жалғасып жатыр. Киев Мәскеуді бітімге келуге құлықсыз және қақтығысты бейбіт жолмен реттеуге қарсы деп айыптап отыр.
Трамп пен Путин осы аптада сөйлеседі деген хабар тарады
АҚШ президенті Дональд Трамп пен Ресей президенті Владимир Путин Украинадағы соғысты бейбіт жолмен тоқтату және бітімге келу мәселесін талқылау үшін осы аптада сөйлесуі мүмкін. Бұл туралы жексенбі күні CNN арнасы эфирінде Трамптың арнайы өкілі Стив Уиткофф айтты. Ол жақында Мәскеуде болған және оған дейін Сауд Арабиясында Украина делегациясымен өткен келіссөзге қатысқан.
Уиткофф Мәскеуде Ресей президенті Путинмен "позитивті" келіссөз жүргізгенін және екі ел президенттерінің алдағы әңгімесі де "жақсы әрі оңды" болады деп үміттенетінін айтты. Ол Вашингтон мен Мәскеудің ұстанымдары "жақындап келеді" деп сипаттады. Уиткофф Путинмен бірнеше сағат сөйлескенін, өзінде Ресей басшысы Украинадағы атысты тоқтату қажеттілігі туралы Трамптың "философиясын қабылдаған" сыңайлы деген пікір қалыптасқанын айтты. Уиткоффтың пікірінше, бұл мәселеге байланысты келісімге алдағы бірнеше аптада қол жетіп қалуы мүмкін.
Жиддадағы кездесуден кейін
Өткен аптада АҚШ пен Украина делегациялары Сауд Арабиясының Жидда қаласында келіссөз өткізіп, Киев Вашингтонның ұсынысына – Ресеймен соғысты 30 күнге толық тоқтату туралы бітімге келуге келіскен. Ұсыныс бойынша, мұндай бітімнің мерзімі ұзартылуы мүмкін.
Путин бұл идеяны принципті түрде жоққа шығарған жоқ, бірақ Мәскеудің бірқатар талабымен байланысты "кейбір нюанстар" барын айтқан.
Әзірге екі тарап атысты тоқтату туралы ешқандай бітім жасаған жоқ, Украинада соғыс жалғасып жатыр. Киев Мәскеуді бітімге келуге құлықсыз және қақтығысты бейбіт жолмен реттеуге қарсы деп айыптап отыр.
Украинаның Ресей басып алған аумақтары
Трамптың ұлттық қауіпсіздік жөніндегі кеңесшісі Майк Уолтц жексенбі күні ABC арнасының сұрақтарына берген жауабында егер Ресей бітімнен бас тартса, АҚШ оған қысым жасауы мүмкін екенін жоққа шығармады.
Бұған қоса Уолтц бейбіт процесте Украинаға да белгілі бір талаптарға көнуге тура келеді деп мәлімдеді. Атап айтқанда, әңгіме Украина қауіпсіздік кепілдіктеріне ие болу үшін бірқатар аумақтардан бас тартуға келісуі керектігі жайлы болып отыр. Уолтц ол нақты қандай аумақтар екенін ашып айтқан жоқ. Украина басшылығы Ресей басып алған аумақтардан заңды түрде бас тартуға үзілді-кесілді қарсы, бірақ әскери жолмен оларды қайтару идеясынан бас тартуға келісуі мүмкін екенін жоққа шығармаған.
Британдық The Independent газеті жексенбі күні украиналық дереккөздерге сүйеніп, Украина қалай болғанда да Ресейге қосымша аумақтар беруге келіспейді жазды. Бұған дейін Владимир Путин Украина Ресей өз құрамына қосып алғанын жариялаған Донецк, Луганск, Херсон және Запорожье облыстарын берсін деген талап айтқан. Қазіргі уақытта майдан сызығы осы аумақтар арқылы өтеді, бірақ олардың ешқайсысы толықтай Ресейдің бақылауында емес.
Украинаның НАТО-ға кіруі жайлы
Бұл жайттарға қоса, АҚШ президентінің ұлттық қауіпсіздік жөніндегі кеңесшісі Майк Уолтц Украинаның НАТО құрамына кіру мүмкіндігін "өте аз" деп айтты, АҚШ пен олардың одақтастары да осы пікірді қолдайды.
Киев НАТО-ға қосылу идеясынан ресми түрде бас тартқан жоқ және әскери-саяси альянстың құжаттарында Украина болашақта оған қосылады деп жазылған, бірақ оның іске асатын нақты мерзімі көрсетілмеген.
Зеленский Украина қарулы күштері бас штабының жаңа басшысын тағайындады
Украина президенті Владимир Зеленский елдің қарулы күштері бас штабының басшысы қызметіне генерал-майор Андрей Гнатовты тағайындады. Бұл туралы жарлық президенттің ресми сайтында жарияланды.
Бұған дейін бас штаб бастығы лауазымында болған Анатолий Баргилевич енді Украина қорғаныс министрлігінің бас инспекторы болады. Бас штабтың мәліметінше, ол армиядағы реформаларды бақылап, қадағалайды. Қорғаныс министрі Рустем Умеров Баргилевич жаңа қызметінде әскери стандарттар сақталуын қамтамасыз ету және әскери тәртіпті нығайту үшін жауапты болады деген.
Умеровтың айтуынша, генерал Гнатовтың әскери салада 27 жылдан артық тәжірибесі бар. Ол теңіз жаяу әскері бригадасын, "Шығыс" өңірлік қолбасшылығы әскерін және Украина қарулы күштерінің біріккен күштерін басқарған. Ақпан айының аяғында Гнатов Украина қарулы күштері бас штабы бастығының орынбасары болып тағайындалған еді.
Жаңа қызметінде Гнатовтың міндетіне "қарулы күштердегі басқару вертикалінің тиімділігін арттыру, әсіресе корпус құрылымын қайта ұйымдастыру және енгізу, жоғарғы қолбасшының шешім қабылдау және оларды жүзеге асырудағы жедел іс-қимылды қамтамасыз ету, сондай-ақ әскери тәжірибені жоспарлау мен әскер басқаруда қолдану" жатады, деп хабарлады бас штаб.
Ресей Украинаға қарсы кең ауқымды әскери басқыншылық бастағаннан бері Украина қарулы күштері бас штабының басшысы осымен екінші рет ауысты. Былтыр Баргилевич генерал Сергей Шапталуды алмастырған, ол кезде Валерий Залужный Украина қарулы күштері бас қолбасшысы лауазымынан босатылған еді.
Ал қазір Украина президенті бас штаб басшысын Ресей әскері Курск облысында шабуылды үдеткен және АҚШ ұсынып, ресми Киев қолдаған бітімгершілік келісіміне байланысты талқылар болып жатқан шақта ауыстырып отыр.
Солтүстік Македонияда клубтағы өрттен 50-ден астам адам мерт болды
Солтүстік Македонияның солтүстік-шығысындағы Кочани қаласындағы клубта болған өрт салдарынан, кейінгі деректерге сәйкес, 50-ден астам адам қаза тауып, 100-ден астамы ауруханаға түскен.
Зардап шеккендердің бір бөлігі Штипе және Скопье қалаларындағы ауруханаларға жеткізілді. Жергілікті тұрғындардың кейбірі өрттен кейін туыстарымен байланысқа шыға алмай қалғанын айтып отыр, деп хабарлады Азаттықтың Балқан қызметі.
Алдын ала мәліметтер бойынша, клубта өрттің шығуына DNA тобының концерті кезінде пиротехникалық құралдар қолданылуы себеп болған.
Солтүстік Македонияның ішкі істер министрі Пансе Тошковски журналистерге пиротехникалық құралдардың ұшқындары төбедегі тез тұтанатын материалдан жасалған қаптамаға тиіп, содан өрт шыққан болуы мүмкін деген болжам барын айтты. Бірнеше минут ішінде ғимараттың іші өртке оранып, қою түтін басқан.
Кочаниге елдің премьер-министрі Христиан Мицкоски және үкімет мүшелері барды.
Көп адамның қазасына себеп болған төтенше оқиғаға байланысты клуб иесі деп болжанған бір адам ұсталған. Ішкі істер министрлігі шараны ұйымдастырушылардан жауап алуға кіріскен.
Гренландияда Трамптың аралды сатып алу туралы идеясына қарсы акция өтті
Гренландия астанасы Нуукта шамамен 800 адам АҚШ президенті Дональд Трамптың аралды аннексиялау туралы идеясына қарсылық білдіріп, митинг өткізді.
Жергілікті саяси жетекшілер де қатысқан наразылық акциясы АҚШ консулдығы ғимаратының алдында аяқталды. Шараға қатысушылар Гренландияның ұлттық әнұранын орындап, елдің кішкентай туын қарға қадады.
Митингіге Гренландияның қазіргі премьер-министрі Муте Эгеде мен аралдың парламенттік сайлауында көпшіліктің қолдауына ие болған "Демократтар" партиясының жетекшісі Йенс-Фредерик Нильсен қатысты.
Медиа мен әлеуметтік желілерде тараған суреттерде "Make America Go Away" ("АҚШ-ты кетіруге мәжбүр етеміз") деген ұран жазылған плакаттар көрінеді. Бұл Трамптың "Make America Great Again" ("АҚШ-ты қайтадан ұлы етеміз") деген ұранына сарказм ретінде жасалған. Оған қоса, акцияда "Біз сатылмаймыз" және "Жоқ деген сөз – жоқ! Бізге қауіп-қатер төндірме!" деген жазулар да болған.
Жексенбі күні Гренландияның Сисимиут қаласында да наразылық акциясы өтті.
- Бұған дейін Дональд Трамп Гренландияны АҚШ аумағына қосу үшін оны сатып алуды немесе басқа тәсілдермен қосуға ниетті екенін мәлімдеген. 24 қаңтарда Трамп осы мәселе бойынша Дания премьер-министрі Метте Фредериксенға телефон шалып сөйлескен. Екеуінің әңгімесі "қатты" болды деген ақпараттар тараған. Ал Гренландия премьер-министрі Муте Эгеде Гренландия "сатылмайды" деп жауап қайырды.
- Гренландия – Дания құрамындағы автономды аймақ. Ол өз іс-әрекеттерін басқаруға құқылы. Копенгаген сыртқы саясат пен қауіпсіздік мәселелерін анықтайды, ал қаржы мәселелері арал үкіметінің қатысуымен шешіледі.
- Табиғи ресурстарға бай аралда шамамен 57 мың адам тұрады. Гренландияда АҚШ-тың үлкен әскери базасы орналасқан.
Журналистерді қорғау комитеті Конгресс жетекшілерін USAGM-ді қорғауға шақырды
Журналистерді қорғау комитеті (Committee to Protect Journalists) АҚШ-тың Конгресс жетекшілерін USAGM-ді Трамптың пәрменінен қорғауға шақырды.
"Бүкіл әлемдегі авторитарлық режимдердің нарративтеріне қарсы тұрып келген, тәуелсіз журналистиканы қолдайтын, Конгресс қаржыландыратын агенттікті Ақ үйдің жоюға тырысып жатқаны ашындырады" деді комитеттің бағдарламалық директоры Карлос Мартинес де ла Серна 15 наурыз күнгі мәлімдемесінде.
Бұған дейін АҚШ президенті Дональд Трамп жеті федералдық агенттікте қысқарту жүргізуге бағытталған жарлыққа қол қойған. Қысқарту ұсынылған мекемелер арасында Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиакорпорациясы және өзге де ақпарат таратушыларға жетекшілік жасайтын АҚШ-тың ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі де (USAGM) бар.
Құжатқа қарағанда, бұйрық шығарылған күннен бастап 7 күн ішінде әрбір агенттіктің жетекшісі президент әкімшілігінің бюджет басқармасына Трамптың жарлығын орындап жатқанын куәландыратын есеп беруі керек.
Осы аптаның соңында Трамптың жарлығы жарияланғаннан кейін бірнеше сағаттан соң ақпарат құралдары Азат Еуропа/Азаттық радиосын қаржыландыруға бағытталған Конгресс мақұлдаған гранттың тоқтатылғаны жөнінде USAGM-нің хатын таратты.
Хатқа қызметін USAGM-нің бас директоры міндетін атқарушының аға кеңесшісі ретінде көрсеткен, бас директордың міндетін атқарушы қызметі жүктелген Кари Лейк қол қойған.
Трамп Лейкті "Америка дауысының" жетекшісі қызметіне ұсынған. Десе де, оның кандидатурасын хабар тарату жөніндегі халықаралық консультативтік кеңес (International Broadcasting Advisory Board) мақұлдауы керек.
Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиа корпорациясының президенті әрі бас атқарушы директоры Стивен Капус грантты тоқтату "Американың жауларына үлкен сыйлық болатын болды" деді.
"Ирандағы аятоллалар, қытайлық коммунистік басшылар және Мәскеу мен Минскідегі автократтар 75 жылдан кейін Азат Еуропа/Азаттық радиосының таратылғанын тойлайтын болды. Қарсыластарымыздың қолына жеңісті тапсыру оларды күшті етіп, Американы әлсіретеді" деді Стивен Капус мәлімдемеде.
"Біз Азат Еуропа/Азаттық радиосының даңқты тарихында екі партияның қуатты қолдауына ие болып келгенбіз. Бізсіз, апта сайын шынайы ақпарат алу жағынан бізге зәру жабық қоғамдардағы шамамен 50 млн адам Америка мен әлем жайлы шындыққа қол жеткізу мүмкіндігінен айырылады" деді Капус.
USAGM — апта сайын 360 миллионнан астам адамға 50-ге жуық тілде хабар тарататын жаңалықтық ұйымдарды қадағалайтын АҚШ-тың тәуелсіз мемлекеттік агенттігі.
USAGM-нің 2025 жылға арналған бюджеттік өтінімі 950 миллион долларды құрайды. Бұл оның барлық операциялары мен инвестицияларын қаржыландыру үшін қажет. Олардың қатарына «Азат Еуропа/Азаттық Радиосы», «Америка дауысы», «Азат Азия» радиосы, Кубаның хабар тарату кеңсесі (Radio Marti), Таяу Шығыстағы хабар тарату желілері (MBN) және Ашық технологиялар қоры сияқты ақпарат құралдары кіреді.
- Бірінші президенттік мерзімі тұсында Трамп пен USAGM арасында редакциялық тәуелсіздік және бағдарламалар бағыты бойынша келіспеушілік болған. Екінші мерзімге қызметке оралғаннан кейін Трамп үкімет шығынын қысқарту үшін бірнеше қадам жасады.
- Хабар тарататын ұйымдарды жақтаушылардың айтуынша, аталған агенттікке қарасты ұйымдар - Америка дипломатиясының маңызды тетігі.
- Бұйрық USAGM-нен басқа, Федералдық медиация және келісім қызметіне, Смитсон институтының Вудро Вильсон атындағы Халықаралық ғылыми орталығына, Мұражай және кітапхана қызметтері институтына, АҚШ-тың баспанасыздық жөніндегі ведомствоаралық кеңесіне, Қоғамдастықты дамыту қаржы институттары қорына және Азшылықтардың бизнесін дамыту агенттігіне бағытталған.
АҚШ мемлекеттік хатшысы және Ресей сыртқы істер министрі телефонмен сөйлесті
АҚШ мемлекеттік хатшысы Марко Рубио және Ресей сыртқы істер министрі Сергей Лавров телефонмен сөйлесті.
АҚШ мемлекеттік департаментінің хабарламасына қарағанда Рубио Лавровқа АҚШ Йеменде хуситтерге қарсы әскери операция бастағанын айтқан.
Бұған қоса, Рубио мен Лавров Сауд Арабиясындағы кездесуден кейінгі жұмыстарды талқылап, Вашингтон мен Мәскеу арасындағы қарым-қатынасты қалпына келтіру бойынша жұмысты жалғастыруға келіскен.
Ресей сыртқы істер министрлігінің хабарлауынша, Йемен төңірегіндегі жағдайға түсініктеме берген Лавров «бұдан әрі қантөгіске жол бермеу үшін барлық тараптар күш қолдануын дереу тоқтатуы қажет» деп айтқан.
- 15 наурызда АҚШ президенті Дональд Трамп әскерге Йеменнің солтүстігінің көп бөлігін бақылауда ұстап отырған хуситтердің нысаналарына соққы беруге бұйрық бергенін айтты. Осы жылдың басында Ақ үй хуситтердің «Ансар Алла» қозғалысын террористік ұйым деп таныған.
- 16 наурыз, жексенбіге қараған түні АҚШ ұшақтары хуситтердің нысаналарына соққы бере бастады. "Ансар Алла" қозғалысының бақылауындағы денсаулық сақтау министрлігі шабуылдан 30-дан астам адам қаза тауып, 100-ден астам адам жараланғанын хабарлады.
- Марко Рубио мен Сергей Лавров ақпан айында Сауд Арабиясының астанасы Эр-Риядта бетпе-бет кездескен. Сыртқы саясат ведомстволарының басшылары деңгейіндегі кездесу Ресей Украинаға басып кіргелі бері алғаш рет болған. 11 наурызда Рубио Джиддада Киевтің өкілдерімен кездесті.
Француз билігі Павел Дуровқа елден кетуге рұқсат берді
Telegram мессенжерінің негізін қалаушы Павел Дуров Франциядан кетті. Судья оған бірнеше аптаға елден кетуге рұқсат берді. Бұл жөнінде құпия дереккөзге сүйенген Agence France-Presse агенттігі хабарлады.
AFP мәліметінше, Дуров сенбі күні таңертең Франциядан шығып кеткен. Ол Дубайға барады деген ақпарат бар. Онда Telegram-ның бас кеңсесі бар. Дуров - Біріккен Араб Әмірліктерінің азаматы.
Францияда Дуров Telegram-дағы жазбалармен байланысты бірқатар қылмыстық іс бойынша күдікке ілінген. Миллиардер қамалғаннан кейін Telegram ел үкіметтерінің хаттарына жылдамырақ жауап бере бастаған.
Telegram Дуровтың босатылуына қатысты түсініктеме бермеді. Мессенжер өкілдері кейінірек мәлімдеме жасайтынын айтты.
Белградта мыңдаған адам президент Александр Вучичтің отставкасын талап етті
Белградта мыңдаған адам президент Александр Вучичтің отставкасын талап етті.
Наразылық акциясына тек Сербия астанасының тұрғындары ғана емес, елдің түкпір-түкпірінен жиналды. Көшеге негізінен студенттер шықты, оларға трактор айдаған фермерлер, мұғалімдер, байкерлер қосылды. Сербия полициясының мәліметінше, акцияға 107 мың адам қатысқан.
Бұған дейін наразыларға қарай бір көліктің кіріп кеткені хабарланған. Полицияның айтуынша, үш адам жараланған, жүргізуші ұсталған.
Сербияда наразылық 2024 жылы 1 қарашада Сербияның Нови-Сад қаласындағы теміржол вокзалы ғимаратының бетон шатыры құлағаннан кейін басталған. Содан 15 адам қайтыс болды. Наразылар қайғылы оқиға сыбайлас жемқорлықтың кесірінен болды деп есептейді. Олар Серб прогрессивті партиясы мен президент Александр Вучичтің отставкаға кетуін және ауыспалуы үкіметтің құруды талап етті.
Трамп Йемендегі хуситтерге соққы жасау туралы бұйрық берді
АҚШ президенті Дональд Трамп әскерге Йеменнің солтүстік бөлігінің басым бөлігін бақылап отырған хуситтердің нысандарына соққы жасау туралы бұйрық бергенін мәлімдеді. Жыл басында Ақ үй ұйымды террористік ұйым деп таныған.
"Ержүрек ұшқыштарымыз қазір кемелерімізді, әуе күштерімізді және флотымызды қорғау және кемелердің еркін қозғалысын қалпына келтіру үшін террористердің базаларына, жетекшілеріне және әуе қорғаныс жүйелеріне соққы беріп жатыр. Ешбір лаңкес америкалық кемелер мен кемелердің еркін жүзуін тоқтата алмайды" деп жазды Трамп Truth желісінде.
Хуситтерге қарсы операция аталған қозғалыс Йемен суы маңында жүзіп бара жатқан израильдік кемелерге шабуылды қайта бастауға уәде бергеннен кейін бірнеше күн өткен соң жарияланып отыр. Қозғалыс мұны Израильдің Газа секторын қоршауға алуына жауап ретінде жасайтынын айтқан. Содан бері кемелерге шабуыл жасалғаны туралы ақпарат түскен жоқ.
Сенбі күні кешке хуситтер бақылауындағы үкімет шенеуніктері Американың әуе соққысынан 9 адам қаза болып, 9 адам жараланғанын хабарлады. Бірнеше жерде жарылыс болған, арасында Сана әуежайы да бар. Хуситтер соққымен жауап беретінін мәлімдеді.
Трамп жеті агенттікте қысқарту жүргізу туралы жарлыққа қол қойды. Арасында USAGM де бар
АҚШ президенті Дональд Трамп жеті федералдық агенттікте қысқарту жүргізуге бағытталған "Федералдық бюрократияны қысқартуды жалғастыру туралы" жарлыққа қол қойды. Қысқарту ұсынылған мекемелер арасында Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиакорпорациясы және өзге де ақпарат таратушыларға жетекшілік жасайтын АҚШ-тың ғаламдық медиа жөніндегі агенттігі де (USAGM) бар.
14 наурызда кешке қол қойылған жарлық баспанасыз жүргендер, еңбек дауы және қауымдастықтардың дамуымен айналысатын мекемелерге де қатысты.
"Осы жарлық шығарылған күннен бастап 7 күн ішінде [қол қойылған құжатта] көрсетілген әрбір мемлекеттік органның басшысы басқарма және бюджет басқармасының директорына осы бұйрықтың толық орындалуын куәландыратын және мемлекеттік органның қандай құрамдас бөліктері немесе функциялары, егер олар бар болса, заңнамада көзделген және қандай дәрежеде көзделгенін түсіндіре отырып, есеп ұсынсын" деп жазылған жарлықта.
Жарлық жарияланғаннан кейін бірнеше сағаттан соң ақпарат құралдары Азат Еуропа/Азаттық радиосын қаржыландыруға бағытталған Конгресс мақұлдаған гранттың тоқтатылғаны жөнінде USAGM-нің хатын таратты.
Хатқа қызметін USAGM-нің бас директоры міндетін атқарушының аға кеңесшісі ретінде көрсеткен, бас директордың міндетін атқарушы қызметі жүктелген Кари Лейк қол қойған.
Трамп Лейкті "Америка дауысының" жетекшісі қызметіне ұсынған. Десе де, оның кандидатурасын хабар тарату жөніндегі халықаралық консультативтік кеңес (International Broadcasting Advisory Board) мақұлдауы керек.
Азат Еуропа/Азаттық радиосы медиа корпорациясының президенті әрі бас атқарушы директоры Стивен Капус грантты тоқтату "Американың жауларына үлкен сыйлық болатын болды" деді.
"Ирандағы аятоллалар, қытайлық коммунистік басшылар және Мәскеу мен Минскідегі автократтар 75 жылдан кейін Азат Еуропа/Азаттық радиосының таратылғанын тойлайтын болды. Қарсыластарымыздың қолына жеңісті тапсыру оларды күшті етіп, Американы әлсіретеді" деді Стивен Капус мәлімдемеде.
"Біз Азат Еуропа/Азаттық радиосының даңқты тарихында екі партияның қуатты қолдауына ие болып келгенбіз. Бізсіз, апта сайын шынайы ақпарат алу жағынан бізге зәру жабық қоғамдардағы шамамен 50 млн адам Америка мен әлем жайлы шындыққа қол жеткізу мүмкіндігінен айырылады" деді Капус.
USAGM — апта сайын 360 миллионнан астам адамға 50-ге жуық тілде хабар тарататын жаңалықтық ұйымдарды қадағалайтын АҚШ-тың тәуелсіз мемлекеттік агенттігі.
USAGM-нің 2025 жылға арналған бюджеттік өтінімі 950 миллион долларды құрайды. Бұл оның барлық операциялары мен инвестицияларын қаржыландыру үшін қажет. Олардың қатарына "Азат Еуропа/Азаттық Радиосы", "Америка дауысы", "Азат Азия" радиосы, Кубаның хабар тарату кеңсесі (Radio Marti), Таяу Шығыстағы хабар тарату желілері (MBN) және Ашық технологиялар қоры сияқты ақпарат құралдары кіреді.
Бірінші президенттік мерзімі тұсында Трамп пен USAGM арасында редакциялық тәуелсіздік және бағдарламалар бағыты бойынша келіспеушілік болған. Екінші мерзімге қызметке оралғаннан кейін Трамп үкімет шығынын қысқарту үшін бірнеше қадам жасады.
Хабар тарататын ұйымдарды жақтаушылардың айтуынша, аталған агенттікке қарасты ұйымдар - Америка дипломатиясының маңызды тетігі.
Жарлық USAGM-нен басқа, Федералдық медиация және келісім қызметіне, Смитсон институтының Вудро Вильсон атындағы Халықаралық ғылыми орталығына, Мұражай және кітапхана қызметтері институтына, АҚШ-тың баспанасыздық жөніндегі ведомствоаралық кеңесіне, Қоғамдастықты дамыту қаржы институттары қорына және Азшылықтардың бизнесін дамыту агенттігіне бағытталған.
Ресей сенбіге қараған түні Украинаға шабуылдады. Кривой Рогта 14 адам жараланды
Өткен тәулікте Ресей әскері Украинаның аймақтарына соққы жасады. Херсон облысына 8 басқармалы авиабомба тасталған деп хабарлады аймақтың прокуратурасы. Кемінде бір бейбіт тұрғын қаза болған. Тағы екі адам - бірі 14 жастағы жасөспірім жараланды. Жеке тұрғын үйлер, көлік және азаматтық инфрақұрылым бүлінген.
Ресей әскері Кривой Рогқа соққы жасап, 14 адам зардап шеккен. Үш көпқабатты тұрғын үй бүлінген. Өрт сөндірілген деді Днепропетровск облыстық әскери әкімшілігінің жетекшісі Сергей Лысак.
Одесса облысы Черноморск қаласына дрондармен шабуыл жасалған. Кемінде бір тұрғын зардап шеккен.
Запорожье облысының Украинаға қарайтын бөлігі бір тәулік ішінде 300 рет атқыланған. Көптеген ғимараттардың қирағаны хабарланды. Қаза болғандар мен жараланғандар жөнінде ақпарат жоқ.
Чернигов қаласында ресейлік дрон көп қабатты тұрғын үйге құлап, өрт шыққан. Зардап шеккендер туралы мәлімет жоқ.
Сумы қаласы да жаппай дрон шабуылына ұшырады. Онда электр сымдары үзіліп, ғимараттар бүлінген.
Жергілікті биліктің мәліметінше, Николаев облысына да дрондар шабуылдаған. Аймақ артиллериялық және минометпен атқыланған. Қаза болғандар мен зардап шеккендер жөнінде мәлімет айтылмайды.
БАҚ: Батыс Қазақстан облысында су деңгейі күрт көтерілген
Батыс Қазақстан облысы Тасқала ауданында Шежін-2 өзені қауіпті деңгейден асып кеткен.
“Қазгидромет” дерегінше, өзеннің қауіпті межесі 780 см болса, қазір деңгейі 801 см болған. Бұл жөнінде “Уральская неделя” басылымы жазды.
Бұл өзеннің маңында 1200-ден астам адам тұратын Шежін ауылы бар. Ол - Шежін ауылдық округының әкімшілік орталығы.
Әкімдіктің өкілі басылымға әкім жағалауда жүргенін айтып, “жағдай бақылауда” деп телефон тұтқасын тастай салған. Азаттық әзірге әкімдікке хабарласа алмады.
Тасқала ауданында Деркүл өзені де қауіпті деңгейге аз қалған. Кейінгі тәулікте Жайық пен Жайықтың барлық салаларында су деңгейі күрт көтерілді деп жазды басылым.
Бір күн бұрын қарғын суға байланысты Орал-Белес-Переметное тас жолы жабылған еді.
Тоқаев бюджет кодексіне қол қойды
Президент Қасым-Жомарт Тоқаев бюджет кодексіне қол қойды деп хабарлады Ақорда сайты сенбі күні.
"Құжат қаржыны бақылауды күшейту мен тиімділікті арттыруға бағытталған" деп айтылады. Жаңа кодекс мемлекеттік органдардың дербестігі мен жауапкершілігін де арттыруы тиіс.
Ақорда хабарламада құжат жеті түрлі бағыттағы реформаларды қамтитынын жазып, әрқайсысына жеке тоқталған.
"Бюджет процестерінің мерзімдері мен кезеңдері қысқартылды. Бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің өкілеттіктері мен жауапкершілігін едәуір кеңейту есебінен блоктық бюджет элементтері енгізілді" деп жазылған хабарламада.
Ресми ақпаратқа қарағанда, мемлекеттік органдарға бюджеттік бағдарлама шығыстарының 15 пайызы көлеміндегі қаражатты дербес басқару құқығы берілген. "Мемлекеттік органдар биыл жұмсалмаған бюджет қаржысын келесі жылдың қаңтар айынан бастап пайдалана алады. Бұл шығыстарды үздіксіз қаржыландыруға мүмкіндік береді".
Бұған қоса, құжат мемлекет қаржысын бақылаудағы парламенттің өкілетін күшейтеді.
"Мемлекеттік кепілдіктерді, мемлекет кепілгерліктерін беру лимитін, үкіметтік борыш лимитін және жергілікті атқарушы органдар борышын, квазимемлекеттік сектор субъектілерінің сыртқы қарыз лимитін парламент қарастырып, бюджет туралы заңмен бекітеді" деп жазылған хабарламада.
Онда құжат Ұлттық қор қаражатын сақтауға бағыталғаны жазылған.
"Ұлттық қорды пайдалану президент бекіткен мақсатты бағдарлармен шектеледі. Қордың қаражатын ішкі қаржы құралдарына салуға рұқсат етілмейді. Бұл ақшаны бюджеттен тыс пайдалануға жол бермейді. Ұлттық қордың нысаналы трансферті тек жалпыхалықтық маңызы бар нысандар мен жобаларды қаржыландыруға ғана пайдаланылады. Ол үшін тиісті критерийлер енгізілді" деп жазылған.
Құжат елде бюджет тапшылығы артып, оны Ұлттық қор есебінен жабу құбылысы жиілеген шақта қабылданып отыр.
Үкімет Ұлттық қордағы активті 2030 жылға қарай 100 млрд долларға дейін жеткіземіз деп жоспарлаған. 2024 жылдың желтоқсан айында қордағы ақша 60,8 млрд болды. Былтыр Ұлттық қордан мемлекеттік бюджетке алынған қаржы шикізат сатудан түскен ақшадан асып түсті.
ПІКІРЛЕР