8 қаңтарда Алматыдағы Мұхтар Әуезов театрында Ерлан Біләлдің әріптестері мен театр ұжымы жиын өткізді.

Жиынға жиналғандар Ерлан Біләлға қолдау білдіру үшін келгендерін айтты. Актер Асанәлі Әшімов "мұндай сатқындықты ұйымдастырған адамды сотқа шақырамын" деді. Ал жазушылар одағының төрағасы Нұрлан Оразалин "Әуезов театрының жетістігі - Ерлан Біләлдің арқасы. Ол біреуге сеніп, құрбан болып отыр" деді.

Бұған дейін әлеуметтік желіде және кейбір мемлекеттік ақпарат агенттіктерінде Ерлан Біләлдің бірнеше адамның арасында тұрған, оның бірі Біләлдің қолынан ұстап, ортада 10 мың және 20 мың теңгелікке ұқсас ондаған купюра жайылып жатқан суреті тараған болатын. Жиынға келгендер фотоны агентік таратпағанын, адвокаттар суретті тексеріп жатқанын айтты.

Әуезов атындағы академиялық қазақ драма театрының директоры Ерлан Біләл 1,5 миллион теңге көлемінде пара алды деген айыппен ұсталған. Мемлекеттік қызмет істері және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі "кінәсін толық мойындағанына байланысты театр директоры тұтқындалған жоқ. Соталды тергеу жүргізіліп жатыр" деп хабарлаған.

Қызылорда соты оқушы қызды жыныстық құлдықта ұстады деп айыпталған 9 адамға үкім оқыды. Сотталушының төртеуі кәмелет жасқа толмаған.

Сотталушылар 11 сынып оқушысын жезөкшелікпен айналысуға мәжбүрледі және ақша бопсалады деп танылды. Оларға 4 жыл 8 ай мен 7,5 жыл аралығында түрме жазасы берілді.

Процесс жабық есік жағдайында өтті, себебі зардап шеккендер мен кейбір сотталушылар кәмелет жасқа толмаған.

Соттың хабарлауынша, сотталушылардың кінәсін оқушының жауабы, заттай айғақтар, видеожазба, WhatsApp-тағы хабарлама алмасулар, банк қағазы, сараптама нәтижесі дәлелдеген.

• Оқушы қызды жезөкшелікпен айналысуға мәжбүрледі, ірі көлемде ақша бопсалады, қинады деп айыптаған кәмелет жасқа толмаған үш адам 6 жыл 8 айға бас бостандығынан айырылды.
• Тағы бір жасөспірім ақша бопсалау бойынша кінәлі деп танылып, 4 жыл 8 ай түрмеге кесілді. Ақша бопсалауға көмектесті деп айыпталған екі ересек сотталушыға дәл осындай түрме жазасы берілді.
• Сот үш адамның әрқайсысын кәмелетке толмаған баланы жезөкшелікпен айналысуға тартты және бір топ адаммен бопсалады деген айыппен жеті жарым жылға бас бостандығынан айырды.

Бұл - қоғамда резонанс тудырған іс бойынша шыққан басты үкім. Бұған дейін өзге процестер аясында осы қылмысқа қатысы бар Қызылорданың бірнеше тұрғынына үкім шыққан. 2024 жылы қарашада ақша бопсалау бойынша айып тағылған 21 жастағы ер адамға үкім оқылды. Ол 4,5 жыл түрмеге кесілді.

Желтоқсанда тағы бір ер адам 6 жыл 7 айға сотталды. Оған оқушыны жезөкшелік пен алаяқтық бабы бойынша айып тағылды. Сол айда кәмелетке толмаған қызды жезөкшелікке тартты деген айыппен екі әйелге жеке-жеке үкім шықты. Біреуі – 4 жыл, екіншісі 4,5 жыл түрмеге кесілді.

Алты ай бойы сыныптастары, туыстары мен таныстары жыныстық құлдықта ұстаған қызылордалық оқушы қыздың оқиғасы былтыр күзде жұртшылыққа белгілі болып, қоғамда резонанс тудырды. Анасының айтуынша, олар оқушының телефонын тартып алып, оның атынан ата-анасына хат жазып, отбасылық чаттарға кіріп, интимдік жазбаларды жібереміз деп қорқытқан. Зорлық-зомбылық құрбандарына көмектесетін NeMolchiKZ қорының хабарлауынша, қылмыскерлер қызды "ата-анаңды өлтіреміз" деп қорқытып, тәнін саудалаған, қызға есірткі еккен. Жәбірленуші олардан қорқып, бұл жөнінде ата-анасына тіс жармаған.

Оқушының анасының сөзінше, қызының жыныстық құлдыққа түскенін білгеннен кейін полицияға жүгінген, алайда ол жақта оған "балаңды арнайы интернатқа береміз, ата-ана құқығынан айырамыз" деп қоқан-лоқы жасаған. NeMolchiKZ қорының айтуынша, іс көпке жария болғаннан кейін ғана алға жылжыған. Бұл ақпарат БАҚ-та жарияланғанға дейін күдіктілер бостандықта жүрген; қоғамдық резонанстан кейін олар қамауға алынды.

3 сәуірде Қазақстан сауда және интеграция министрлігі АҚШ президенті жариялаған баж салығына реакция білдірді. Бір күн бұрын АҚШ президенті Дональд Трамп әлемнің 185 елінен келетін импорттық тауарларға, арасында Қазақстан да бар, баж салығын енгізетінін мәлімдеген. Көбінің мөлшері 10 пайыздан көп. Қазақстаннан АҚШ-қа баратын тауарларға 27% баж салығы енгізілмек.

Министрліктің мәлімдеуінше, Трамп айтқан жаңа тариф Қазақстаннан АҚШ-қа экспортталатын тауарлардың едәуір бөлігіне әсері болмайды. Өйткені олар “АҚШ әкімшілігінің нормативтік актілерінде көзделген ерекшеліктер тізіміне енгізілген”.

“Қабылданған тарифтік шаралар Қазақстанның АҚШ-қа жалпы экспортының тек 4,8%-ына ғана әсер етеді. Үкімет Қазақстанға қатысты қосымша баждарды қолданбау мүмкіндігін талқылау үшін АҚШ тарапымен консультациялар жүргізуге ниетті” деп жазылған ресми хабарламада.

Ведомствоның айтуынша, Қазақстаннан АҚШ-қа негізінен шикі мұнай, уран, күміс, ферросплав және өзге де тауар экспортталады.

"Бұл санаттағы өнімдер АҚШ президентінің «Тауар саудасындағы маңызды және тұрақты тапшылықты жою мақсатында өзара тариф арқылы импортты реттеу туралы» жарлығы бойынша ерекшеліктер тізіміне енгізілген тауарлардың 92 % құрайды" деп жазылған ведомство хабарламасында.

Трамп жариялаған баж салығы Қазақстаннан АҚШ-қа баратын төмендегідей тауарларға қатысты:

• фосфор (2024 жылы экспорт көлемі 15,9 млн АҚШ доллары)
• ферросилиций (12,7 млн АҚШ доллары)
• линзалар (4,1 млн АҚШ доллары)
• бидай клейковинасы (4 млн АҚШ доллары)
• аммоний нитраты (2,4 млн АҚШ доллары);

2024 жылы Қазақстан мен АҚШ арасында тауар айналымы $4,2 млрд болған. Бұл 2023 жылмен салыстырғанда 4%-ға артық (4,1 млрд АҚШ доллары). Қазақстанның АҚШ-қа экспорт көлемі 2024 жылы 30,6%-ға артып, $2 млрд жетсе, АҚШ-тан Қазақстанға импорт көлемі $2,2 млрд болған.

Қазақстандық сарапшылар АҚШ-тың баж салығын енгізетіні жөнінде мәлімдемесін әртүрлі бағалап жатыр.

Ақпан айында Жаңаөзен әкімдігі алдында аштық жариялауға оқталғаннан кейін "ұсақ бұзақылық" бойынша ұсталып, бес күнге қамалған 28 жастағы Жоламан Тұрғанбаев 3 сәуірде әкімдік алдында тағы аштық акциясын бастағанын айтты. Ұзақ уақыттан бері жұмыссыз жүргенін айтқан тұрғын кедейшілік пен тұрмыс тауқыметі өзі мен өзінің отбасын қатты қысқанын, сондықтан биліктен тұрақты жұмыс талап етіп келіп отырғанын жеткізді. Азаттыққа жіберген суретте оның әкімдік ғимаратының маңында отырғаны көрінеді.

Айтуынша, былтыр мамырда Жаңаөзенде бір топ жұмыссыз азамат тұрақты жұмыс талап етіп, бір айға жуық бейбіт шеруге шыққан. Аштық жариялаған күні оларды полиция ұстап әкетіп, 77 500 теңге көлемінде айыппұл салған.

"Қазіргі күнде айыппұл көлемі үш есеге көбейіп 232 000 теңге болды. Өзім отбасылы азаматпын. Бір балам бар, ол балам ауырады. Бір жылдай бері дәрі ішуге мәжбүр, ал менің дәрі түгілі күнделікті азық-түлік алуға жағдайым жоқ, себебі тұрақты жұмысым жоқ, яғни жұмыссызбын. Әйелім де жұмыссыз. Басымда жеке үйім жоқ, пәтер жалдап тұрамын" деді Тұрғанбаев Азаттыққа жіберген жазбаша жауабында.

Оның сөзінше, бұған дейін ол аштық жариялауға рұқсат сұрап, жергілікті атқару органдарына арыз жазғанмен рұқсат болмаған.

Азаттық онымен түскі сағат 3-ке таман сөйлескен кезде ол аппарат басшысының өзін ішке шақырып, "келісуге" тырысып жатқанын айтты.

Оның шешесі Халима Мұсаеваның сөзінше, ақпан айында қамаудан шыққаннан кейін Жаңаөзен әкімі оны әкімдікке шақырған. Онымен бірге әке-шешесі де ілесе барған. Әкім жұмыс тауып беруге "ықпал ететінін" айтқан.

"Ұлымның есепшоттары жабылып жатыр. Мойнында қарызы көп. Жұмысы жоқ. Өзі жалдамалы пәтерде отыр. "Қашан ықпалыңыз болады?" деген кезде әкім сәуірдің ортасында болады деді. Ол да белгісіз нәрсе. "Мен қазір бір жұмысқа жіберейін" деп жіберген. Ондағылар алты айға 120 мың теңгемен аламыз деген. 120 мың теңге ол ештеңеге жетпейді. Тым болмағанда 200 мыңның төңірегінде болса жақсы еді. Бұлар тұрақты жұмыспен қамтамасыз етеміз деп алып, басын алып қашып отыр" деді анасы Азаттыққа.

Азаттық тілшісі 3 сәуірде Жаңаөзен әкімдігіндегі бірнеше телефонға үзіліссіз бірнеше рет телефон соқты. Бірінде телефон тұтқасын алған хатшы және жанындағы қызметкер журналист екенін естігеннен кейін тұтқаны қоя салды. Қайта бірнеше рет хабарласқан кезде жауап болмады.

Әлеуметтік желідегі жазбаларға сүйенсек, Жоламан Тұрғанбаев ақпанда "күнкөріс қиындап, қымбатшылық қысқанына наразылық ретінде аштық жариялайтынын" айтқаннан кейін ұсталған.

Шамамен 150 мың халқы бар Қазақстанның батысындағы Жаңаөзен қаласында көп жылдардан бері жұмыссыздық мәселесі шешілмей келеді. Жұмыссыздар жергілікті биліктен тұрақты жұмыс беруді талап етіп, бұған дейін талай наразылыққа шыққан. Ал жергілікті билік өкілдері "өңірдің барлық тұрғынын мұнай-газ саласына орналастыру мүмкін емес" деген жауапты жиі қайталайды.

Еурокомиссия жетекшісі Урсула фон дер Ляйен АҚШ президенті Дональд Трамп енгізген баж салықтарына "Еуропа жауап беруге дайын" деп мәлімдеді. Өз кезегінде Қытай да "қатаң шара" қолдануға уәде берді.

2 сәуірде Трамп АҚШ-тан импортталатын тауарларға баж салығын енгізетінін мәлімдеген. Оған сәйкес, Қытайдан келетін импорттық тауарларға – 34%, Еуроодақтан – 20%, Жапониядан – 24%, Үндістан тауарларына — 26% баж салығы салынбақ. Қазақстаннан келетін тауарларға 27% баж салығы енгізілмек.

Еурокомиссия жетекшісі Урсула фон дер Ляйен аталған баж салығы Еуропаға "соққы болып тиетенін" айтып, біз бұған "жауап беруге дайынбыз" деді.

"АҚШ жариялаған ауқымды тарифтер бүкіл әлемдегі бизнес пен тұтынушыларға ауыр соққы болады. Еуропа жауап беруге дайын. Біз әрқашан өз мүддеміз бен құндылықтарымызды қорғаймыз. Біз сонымен бірге ынтымақтастыққа да дайынбыз. Текетірестен келіссөздерге көшуге ынталымыз" деп жазды ол X желісінде.

Фон дер Ляйеннің айтуынша, ол Трамптың кейбірі ғаламдық сауда жүйесіндегі кемшіліктерден «әділетсіз» пайда көреді деген пікірмен келісетіндігін жеткізді. Дегенмен оның ойынша, жаңа тариф жағдайды түзей алмайды.

Оның айтуынша, Еуроодақ болат пен алюминийге енгізілген тарифтерге байланысты АҚШ-қа қарсы жауап шараларын әзірлеп болды және «келіссөз сәтсіз болған жағдайда өз мүдделері мен бизнесін қорғау» үшін қарсы шараларды әзірлеуді жалғастырмақ.

Қытай да АҚШ енгізген салыққа жауап ретінде «қатаң шара» қабылдауға дайындалып жатыр деп мәлімдеді Қытайдың сауда министрлігінің баспасөз қызметі.

Қытайдың сауда министрлігі АҚШ-тың «субъективті және біржақты бағалауға негізделген» тарифтері халықаралық сауда ережелеріне қайшы және тиісті тараптардың заңды құқықтары мен мүдделеріне елеулі зиян келтіреді деп, АҚШ әдетіне басып «біржақты түрде сес көрсетіп отыр» деп мәлімдеді.

Қытай АҚШ-ты тарифті «тез арада алып тастауға» және «сауда серіктестерімен келіспеушіліктерді тең диалог арқылы дұрыс шешуге» шақырды.

Жезқазған қалалық соты "терроризмді насихаттады" деп айыпталған әйелді жеті жылға бас бостандығынан айырды деп хабарлады Ұлытау облыстық сотының баспасөз қызметі. Сот мәліметінше, айыпталушы Telegram арқылы терроризмді насихаттаған. Сот хабарламасынан ҚазТАГ үзінді келтіреді.

"Жезқазған қалалық соты "Б"-ны Қылмыстық кодекстің 256-бабы, 2-бөлігі бойынша кінәлі деп танып, жеті жылға бас бостандығынан айырды" деп жазылған сот хабарламасында.

Ақпаратқа қарағанда, сотталушы 2017-2018 жылдары Сирия аумағында жүріп, Telegram арқылы Ұлытау облысы Сәтбаев қаласында тұратын жақынына радикалды діни материалдап жіберіп, осылайша терроризмді насихаттаған.

Соттың хабарлауынша, сотталушы өзінің кінәсін толық мойындап, әрекетіне өкініп, соттан өзін түрмеге жібермеуді өтінген. Сот хабарламасында оның кінәсі толық дәлелденгені жазылған.

Сотталушының кәмелетке толмаған балалары қамқорлық қызметін көрсететін органдарға берілген. Сот үкімі күшіне енбеген.

Қазақстан заңнамасы азаматтарына шетелдегі қақтығыстарға қатысуға тыйым салады. Бұған дейін ДАИШ террористік ұйымына қатысы болған Сирия мен Ирактан оралған қазақстандықтардың көбі елге оралғаннан кейін сотталған еді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Ирак түрмесіндегі қазақстандық алты әйелдің өкініші мен үміті

АҚШ президенті Дональд Трамп 2 сәуірді "Американы азат ету" күні деп жариялап, АҚШ-қа импортталатын тауар түрлеріне өткен ғасырдан бері болып көрмеген жаппай баж салығын салатынын мәлімдеді.

Трамп журналистерге төмендегідей таблицаларды көрсетті.

Базалық тариф 10 пайызды құрайды, алайда көптеген елдер үшін бұл көрсеткіш жоғары. Мысалы, Қытайдан келетін тауарларға – 34%, Еуропа одағы елдеріне – 20%, Швейцарияға – 31%, Ұлыбритания – 10%, Израиль – 17%, Қазақстанға – 27% болды.

Аталған тізімде Ресей жоқ. АҚШ-тың сыртқы саудасында Ресейдің үлесі өте аз. Ол тіпті АҚШ-тың алғашқы 25 сауда серіктестерінің тізіміне енбеген.

2024 жылы Ресей мен АҚШ арасындағы тауар айналымы $3,5 млрд болған. Бұл 1992 жылдан бергі ең төменгі көрсеткіш. Сауда құрылымына негізінен санкцияға енбейтін тауарлар енеді: ресейлік тыңайтқыш, ядролық отын мен платина тобына жататын металдар.

Трамп сауда тосқауылдары барлық "дос" және "достық ниеті жоқ" елдерді оған сауда немесе аумақтық тұрғыда жеңілдік жасауға мәжбүр етеді деп санайды.

"Бүгін азат ету күні, – деді Трамп 2 сәуірде Ақ үйде сөйлеген сөзінде. – Бұл Америка тарихындағы ең маңызды күндердің бірі, Американың экономикалық тәуелсіздігінің декларациясы".

Президент Трамп Американы қайта ұлы әрі дәулетті елге айналдыруға уәде етті.

АҚШ – әлемдегі ең ірі экономика және бәрі онымен сауда жасағысы келеді. Трамп Американың сауда серіктестері пайда көріп отыр, өйткені олар АҚШ-қа көбірек тауар сатып, өзіне аз тауар алады және олардың тарифтері Америкадағыдан жоғары деп санайды.

Сәрсенбі күні ол "бүгінгі қадам жағдайды теңестіруге арналған" деді. Десе де, экономистер тарифтерді енгізуден барлығы ұтылатынын, соның ішінде америкалықтар да – елде импорт тауарлар ғана емес, барлық тауар қымбаттайтынын атап өтті.

АҚШ-тың сауда серіктестері де міндетті түрде "салыққа салықпен" жауап беретінін, ал соның салдарынан дүниежүзілік сауда жүйесі зардап шегіп, бүкіл әлем бойынша азаматтардың әл-ауқаты бәсеңдейтінін айтып отыр.

Еуроодақтың ұлғаю жөніндегі комиссары Марта Кос ханым "Азат Еуропа/Азаттық радиосын қорғау қажеттілігін" атап өтіп, "біз мұны қолға алмасақ, бүкіл әлем бойынша автократтарға сыйлық жасаймыз".

Еурокомиссар бұл сөзді 1 сәуір күні Страсбургте өткен Еуропарламент пікірсайысында айтты. Пікірсайыс демократиялық медиаға қолжетімділік тақырыбына арналып, Азат Еуропа/Азаттық радиосының қазіргі ахуалын қамтыды.

Дебатқа АҚШ президенті Дональд Трамптың 14 наурыздағы жарлығы түрткі болды. Бұл жарлық Азаттықтың үстінен қарайтын АҚШ Ғаламдық медиа агенттігінің ауқымын қысқартуға бағытталған.

Жарлық шыға сала агенттік басшысының аға кеңесшісі Кэри Лейк Азаттыққа хат жазып, Конгресс мақұлдаған грантты тоқтатамыз деп мәлімдеді.

Содан бері агенттік грант келісімін тоқтату жайлы шешімінің күшін жойды, бірақ Конгресс мақұлдаған қаражатты әлі бермей отыр. Салдарынан 1 сәуір күні Азаттық кей қызметкерлерін демалысқа жіберуге мәжбүр болды.

Еуроодақтың сыртқы саясат жөніндегі жоғарғы өкілі Кая Калластың атынан сөйлеген Кос: "Еуропа Одағы тәуелсіз БАҚ-қа, соның ішінде Ресей мен Беларусь медиасына пана болуы қажет. Бұл олар жұмысын жалғастырып, саяси және бизнес элитаны қадағалап, жемқорлықты әшкерелеуі үшін керек" деді.

Комиссар қиындыққа тап болған баспасөз ұйымдарының қаржы мәселесін Еуроодақ өз мойнына алуы мүмкін деген әңгімені қозғамады. Бірақ бұл идея жайлы Еуропа Парламентінің бірнеше мүшесі сөз етті.

ДАУЛЫ ТАЛҚЫ

Еуропарламенттегі ең үлкен топ – оңшыл-центристік "Еуропа халқы партиясының" мүшесі, Португалиядан сайланған Себастьян Бугальо: "Біз құп төлеп, мойнымызға жүк аламыз" деді.

"Жасылдар" тобының мүшесі, литвалық депутат Виргиниюс Синкявичюс: "Азат Еуропа/Азаттық радиосында ұзақмерзімді әрі тұрақты қаржы көзі болғанын қамтамасыз етуіміз керек. Қаржы берушілердің ішінде Еуроодақ та болғаны жөн" деді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Басқалар айта алмағанды айтты". Азаттық жайлы хабарды Қазақстан қоғамы қалай қабылдады?

Коммунистік Чехословакия кезінде танымал диссидент болған, қазір "Еуропа консерваторлары мен реформашылары" тобына кіретін чехиялық депутат Александр Вондра Азаттық радиосы Иран, Беларусь және Ресей секілді репрессияшыл елдерде ақпарат таратуға көмектескенін атап өтіп, Еуроодақты осы медиаға қаражат бөлуге шақырды.

"[Азат Еуропа/Азаттық] радиосын қаржыландыруға ашық болайық және мұның қандай формада болатынын келісейік" деді ол.

Бір сағаттың дебаттың кей тұстары дауға ұласып жатты: заң шығарушылар бір-біріне дауыс көтере сөйледі.

Еуропарламенттегі популист топтардың бірқатар мүшесі Еуроодақ қаржысын Азаттық радиосына беруге қарсы шықты.

Әсіре оңшыл "Германия үшін балама" партиясының мүшесі, еуродепутат Мэри Хан Азаттық радиосы "өзін-өзі қаржыландыра алады", "Еуропа институттары медианы қаржыландырмауға тиіс" деп мәлімдеді.

Словакиядан сайланған Милан Угрик те пікір білдіріп, Еуроодақ оның орнына Словакияда қара мал шалдыққан аусыл ауруына қарсы күресіп жатқан фермерлерге көмектескені жөн деді. "Сіздің тәуелсіз медиаңыз – тәуелсіз медиа ұғымына толықтай қайшы келеді" деп қосты ол.

Угрик те, Хан да "Еуропаның егемен елдері" дейтін топқа кіреді.

Тағы оңшыл популист фракция – "Еуропа патриоттары" тобына жататын француз депутаты Жюльен Санчес бұл мәселені қозғап отырған Еуропарламент "екіжүзділік" танытып отыр деп, заң қабылдаушы институттың "АҚШ-тағы жағдайға қол сұғып отырғанын" айтты.

Дебат 3 сәуірде аяқталатын пленарлық отырыс аясында өтті. Бұл пікірсайыстың дауысқа салар қарары жоқ. Бірақ кейінгі кезеңдерде дауыс берілетін қарар ұсынылуы мүмкін. Бұл туралы Азаттыққа Еуропарламенттің бірнеше депутаты айтты. Олар жағдайды бақылап отырамыз деді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Әкем Азат Еуропа "үнін" естіп өсті. Тағдыры қыл үстінде тұрған радио жайлы бір естелік

Еуроодақ АҚШ қолдауынан айырылған немесе айырылуы мүмкін ұйымдар мен елдерге көмектесу мәселесін талқылап жатыр. Еуропа дипломатиясының жетекшісі Кая Каллас Азаттыққа берген сұхбатында осылай деп мәлімдеді.

Мәселе Азат Еуропа/Азаттық радиосы жөнінде де болып отыр.

Каллас сұхбатында Еуроодақ үшін шынайы ақпаратқа қолжетімділік маңызды екенін атап өтті. Оның сөзінше, АҚШ қолдауының азаюына байланысты қазір көптеген ұйым мен ел Еуроодақтан көмек сұрап жатыр. Сондықтан да Еуропа осы мәселені шешіп, берілетін көмек көлемін де анықтауы керек деді Еуропа дипломатиясының жетекшісі. Дегенмен ол Еуропаның барлығына бірдей көмектесуге шамасы жетпейтінін мойындау керек дегенді де меңзеген.

АҚШ-та импортталатын көліктер мен қосалқы бөлшектерге енгізілген 25 пайыздық баж салығы туралы айтқан Еуроодақ дипломатиясының басшысы бұл сөзсіз қымбатшылыққа апарады деді. Каллас Еуроодақтың да өз «жоспары барын» тілге тиек етіп, десе де сауда соғысы басталмайтынына үміт білдірді.

Украинадағы соғысты аяқтау мәселесіне қатысты сұраққа жауап берген Каллас қазіргі кезде Ресей жағынан бұған қатысты позитивті сигнал жоғын атап өтті. Калластың пікірінше, Еуроодақ Украина бойынша келіссөздерге қатысуы керек, өйткені бұл оның қауіпсіздігіне тіке қатысты және Еуропа қатыспаған кез келген келісімнің жүзеге асуы мүмкін емес.

Грузиядағы жағдайға тоқталған Каллас ондағы ахуалды "өте күрделі" деп бағалады.

"Грузия азаматтарының басым бөлігі Еуроодақты қолдайтынын және оған қосылуға ұмтылатынын білеміз. Алайда қазіргі Грузия үкіметі басқа бағытты таңдады. Мәселе біздің қандай құралдарды пайдалана алатындығымызда. Грузия үкіметіне азаматтық қоғам мен үкіметтік емес ұйымдарды қолдауға арналған қаражатты олардың еуропалық жолмен жүруіне көмектесу үшін қайта бағыттадық" деді Кая Каллас сұхбатта.

• Дональд Трамп әкімшілігі АҚШ даму агенттігін (USAID) қаржыландыруды күрт қысқарту бойынша қадамдар жасаған. Оған қоса, Ғаламдық медиа агенттігінің қызметін (USAGM) барынша қысқарту туралы бұйрыққа қол қойған. Қабылданған шешімдер USAGM жетекшілігіндегі БАҚ ұйымдарын, соның ішінде Азаттық радиосының қаржы мәселесін туындатты. Еуроодақтағы бірқатар саяси күштер Азаттық радиосын сақтап қалу қажеттігін айтқан. ЕО-да медиа ұйымды қолдау мәселесі талқыланып жатыр.
• "Настоящее Время" арнасының жазуынша, Еуропарламентте Азат Еуропа/Азаттық медиакорпорациясын қаржыландыруды тоқтату төңірегіндегі жағдайға байланысты тыңдау өтті. Депутаттардың басым бөлігі Еуроодақ Азаттық радиосына көмектесуі керек деп мәлімдеген. Әсіреоңшыл саяси топтағы депутаттар қарсы шықты. Олар Азаттық радиосын Америка пропагандасының құралы деп атап, қаражат аздығын алға тартты. Кеңейту мәселелері жөніндегі еурокомиссар Марта Кос "әлемдегі автократтарға сыйлық жасамас үшін" Азаттық радиосын қорғауға шақырып, пікірталасты түйіндеді.

Қазақстан бас прокуратурасына қарасты құқықтық статистика органының ресми сайтында Алматы қаласы Түрксіб ауданының полиция басқармасы ғимаратындағы қызметтік кабинеттердің бірінде азаптау болғаны жөнінде ақпарат пайда болды. Ақпаратқа алғашқылардың бірі болып CMN.KZ сайты назар аударды.

qamqor.gov.kz сайтындағы мәліметке қарағанда, 12 наурызда Рихард Зорге көшесіндегі №14 үйде бір топ адам азаптау қылмысын жасаған. Бұл факт бойынша іс тіркелген. Аталған ғимаратта Алматы қаласы Түрксіб ауданының полиция басқармасы орналасқан.

Азаттық Азия бас прокуратурадан түсініктеме сұрады.

"18 наурызда Алматы қаласының Түрксіб аудандық прокуратурасы «К» есімді азаматтың азапталуына байланысты Қылмыстық кодекстің 146-бабы 3-бөлігі 1-тармағы бойынша «Бір топ адамның алдын ала сөз байласып, адам азаптау» фактісі бойынша сотқа дейінгі тергеуді бастады" деп хабарлады ведомствоның баспасөз қызметі.

Қылмыстық іс аясында сараптама тағайындалған, тергеу-шаралары жүріп жатыр.

Бас прокуратура өкілдері іс бойынша қанша күдікті бары және оларға қатысты қандай да бір шара қолданылды ма, жоқ па, жұмыстарын жалғастырып жатыр ма деген сұрақтарға жауап берген жоқ.

Ақпан айының ортасында Алматының қылмыстық істер жөніндегі соты екі полицейді адам азаптағаны үшін кінәлі деп тауып, шартты түрде соттаған еді. Прокуратураның айтуынша, сот айыпталушылардың кінәларын мойындағанын ескерген.

Қазақстан азаптауға қарсы халықаралық актіні ратификациялаған. Халықаралық құқық қорғаушылар Қазақстан түрмелерінде азаптау тыйылмай отырғанына алаңдап, мұндай қылмысқа кінәлілердің көп жағдайда жазасыз қалатындығын айтқан.

Қазақстан билігі елде «азаптау қылмысына төзбеушілік» бар деумен келеді. 2019 жылдан бастап азаптау бойынша сотталғандар рақымшылық, істің ескіруі, өкіну және тараптардың татуласуы негізінде қылмыстық жауапкершіліктен босатылмайды. 2023 жылдан бастап азаптау бойынша айыпталғандарға шарты жаза берілмейді. 2023 жылдың наурызында Қазақстанда азаптауға қарсы шара ретінде түрмелер мен полиция орындарын міндетті түрде бейнебақылаумен жабдықтау туралы ереже күшіне енді.

Прокуратураның 2025 жыл қаңтарындағы мәліметіне сәйкес, елде азаптау бойынша 126 адам сотталған. Олардың алтауы шартты түрде мерзімінен бұрын бостандыққа шыққан.

Қазақстандық Адам құқығы бюросының дерегінше, 2009 жылдан бері Қазақстаннан БҰҰ-ға азаптау бойынша көп шағым түскен, бірақ Қазақстан билігі БҰҰ шешімдерінің заңды күші жоқ және тек рекомендация сипатында деп есептейді, осылайша жауапкершілікті өзіне алмайды.

Атырау қаласының әкімшілік құқықбұзушылық жөніндегі мамандандырылған соты арабша жазуы бар Қазақстан туымен суретке түскен екі қыз бен кәмелетке толмаған тағы екі қыз баланың ата-анасын әкімшілік жазаға тартты. Бұл жөнінде қалалық соттың баспасөз қызметі хабарлады.

Төрт қыздың ісі "ұсақ бұзақылық" бабы бойынша қаралды. Қыздардың бірі 15 күн әкімшілік қамауға алынды. Кәмелетке толмағандарды заңсыз әрекетке тарту жағдайды ауырлататын фактор ретінде танылды. Екінші қызға 78 640 теңге көлемінде айыппұл салынды.

Сот кәмелетке толмаған екі қыздың ата-аналарын 39 320 теңге көлемінде айыппұл төлеуге міндеттеді.

Наурыздың соңында әлеуметтік желіде бет-жүзін қара ниқабпен жауып алған төрт адамның Қазақстан туын ұстап тұрған суреті тараған еді. Қазақстан туының жоғарғы бөлігінде діни символика мен арабша жазу бар.

Кейін бұл фото 23 наурызда Атыраудағы мұз сарайы ғимаратында түсірілгені белгілі болды. Туды ұстап түскен қыздар ұсталып, полицияға жеткізілген. Онда мемлекеттік рәмізді қорлау бабы бойынша қылмыстық іс қозғалған. "Мемлекеттік рәмізді қорлау" бабы (Қылмыстық кодекстің 372-бабы) 3 мың АЕК-ке дейін (23 мың доллардан астам) айыппұл немесе қоғамдық жұмыс немесе екі жылға дейін бас бостандықтан айыру жазасын қарастырады.

Украина қорғаныс министрлігіне қарасты "Хочу жить" (Өмір сүргім келеді) орталығы Ресей жағында соғысып жүрген қазақстандықтар деп 600-ден астам адамның аты-жөнін жариялады.

Орталықтың мәліметінше, 2022 жылдан бері соғысқа 661 Қазақстан азаматы қатысқан, кемінде 78-і опат болған. Аталған орталық мәліметті Ресей әскеріндегі аты-жөні аталмаған тұлғалардан алғанын айтты.

"Қазақстанда жалдамалылық Қылмыстық кодекспен жазаланатынын атап өткіміз келеді. Ресей әскері қатарында жүріп аман қалғандар елдеріне оралған соң мүлкі тәркіленіп, 12 жылдан 17 жылға дейін бас бостандығынан айырылуы мүмкін" деп жазды орталық өкілдері.

Орталық өкілдерінің сөзінше, Орталық Азия азаматтарын Ресей әскеріне тарту негізінен үш жолмен жүреді: алдау, көп ақша береміз деп уәде беру немесе қысым көрсету.

Азаттық бұған дейін ресейлік "Вагнер" жеке меншік жалдамалы әскер тобы Қазақстанда да хабарландыру жариялап, соғысқа адам тартумен айналысқанын жазған. Ресейлік жалдамалы әскер қатарында Украинада соғысқан қазақстандықтардың нақты саны белгісіз.

Азаттық бұған дейін Ресей әскерінде соғысып жүрген қазақстандықтар туралы жазған. Тізімде олардың аты-жөндері де бар және ондағы деректер бір-бірімен сәйкес келеді.

Ақпарат құралдары 2 сәуірде Қазақстан ішкі істер вице-министрі Игорь Лепехаға осы тізім жөнінде сұрақ қойған еді.

"Біріншіден, ол цифрдың рас-өтірігін білмейміз. Қаншалықты шындыққа сәйкес келеді? Қазір қарап, тексеру керек" деді ол.

"Былтыр қанша қазақстандық сотталды?" деген сұраққа ол "арнайы сауал жіберіңіз" деп қысқа қайырды. Ал Қазақстан сыртқы істер министрлігінің ресми өкілі Айбек Смадияров тізім жөнінде "бұл ҰҚК құзырында" деді. Әзірге ҰҚК-дан жауап болмады.

• Ақпан айында Украина үкіметі Орталық Азиядан шыққан, Ресей күштері қатарында соғысқан 50-ден аса адам тұтқынға түскенін хабарлаған. Олардың арасында 21 қазақ бар - алтауының Қазақстан азаматтығы бар.
• Украинадағы соғыста Ресей әскері қатарында соғысып, қаза болғандар туралы да ақпарат жарияланған. 2023 жылы ақпанда Азаттық Донбасста өлген екі қазақстандықтың елге жеткізіліп, Қарағандыда жерленгенін жазған. Сол жылы наурызда Семейде 33 жастағы азамат жерленген. Ол Бахмут түбіндегі шайқаста қаза тапқан.
• 2023 жылы көктемде Ресейдің Томск мемлекеттік университетінде оқитын қазақстандық студент Марғұлан Бекеновтің анасы Альмира Бекенова Азаттықтың "Сибирь. Реалии" сайтына ұлын "Вагнер" тобы соғысқа күштеп әкеткенін айтқан. Қазақстан сыртқы істер министрлігі Марғұлан Бекенов "Вагнер" қатарына өз еркімен қосылған деді.
• 2023 жылы қарашада Қарағанды облысы Топар кентінің 34 жастағы тұрғыны Алексей Шомполов Украинадағы соғысқа қатысқаны үшін алты жыл сегіз айға сотталды.
• Азаттық Қазақстанның сыртқы істер министрлігіне "Ресей үкіметі "арнайы әскери операция" деп атайтын соғыс басталғалы бері қанша қазақстандық Украинадағы майданның алғы шебіне жіберілді? Ресей жағында және Украина жағында қанша қазақстандық соғысып жүр?" деген сауал жолдаған. Министрліктен жауап болмады.

Қазақстанда шетелдегі қарулы қақтығыстарға қатысқан азаматты қылмыстық жауапқа тарту 2014 жылы Украинаның Донецк және Луганск облыстарында соғыс басталғаннан кейін енгізілген. Қазақстан заңы бойынша, шетелдегі қарулы қақтығыстарға қатысу, жалдамалы әскер қатарына қосылу, ондай топтарға адам жинау, материалдық көмек беру және оларды оқыту қылмыс болып есептеледі. Ондай қылмыс жасаған адам 12 жылға дейінгі мерзімге бостандығынан айырылып, мүлкі тәркіленеді. Ал егер жағдайын ауырлататын себептер болса, ол адам азаматтығынан айырылып, өмір бойына түрмеге қамалуы мүмкін.

Мәжілістің экс-спикері Нұрлан Нығматулиннің ұлы Нұржан Нұрлановтың әрекетіне қатысты қылмыстық іс қозғалды деп жазды Қазақстан ІІМ жауабына сүйенген ҚазТАГ агенттігі.

"Сауалда көрсетілген факт бойынша Алматы қаласы полиция департаментінің тергеу басқармасы Қылмыстық кодекстің 389-бабы (өзінше билік ету) бойынша сотқа дейінгі тергеу амалдарын жүргізіп жатыр. Қазіргі уақытта істің мән-жайын жан-жақты, толық және объективті түрде тергеп-тексеру мақсатында тергеу әрекеттері жүргізіліп жатыр" деп жазылған ресми жауапта.

Бұған дейін кәсіпкер Қанат Амиркин Нұржан Нұрлановты өзінен "Алатаудорстрой" компаниясын тартып алып, ақша бопсалады деп айыптаған. Кәсіпкердің өзі 1 сәуірде агенттікке тергеу жүріп жатқанын растаған.

"Тергеу жүріп жатыр. Компанияны қайта рәсімдеу фактісі бойынша әзірге осындай бап ("Өзінше билік ету"), бірақ бұл іс компания мәселесі ("Алатаудорстрой" - ҚазТАГ) бойынша рейдерлікке ауыстырылатын шығар деп отырмын. Бұған қоса, шығыс айналма жолы бойындағы жер телімін иеліктен шығару бойынша алаяқтық бабы болуы әбден мүмкін" деді Амиркин.

Мәжілістің экс-спикерінің ұлы Нұржан Нұрланов Қаңтар оқиғасына дейін 2019 жылдың ақпан айынан бері "ҚазМұнайГаз-Аэро" компаниясының бас директоры болған. Ол бұл қызметтен 2022 жылы мамырда кетті. 2014 жылдың ортасында нарықта пайда болған "Қазмұнайгаз-Аэро" үкімет қаулысымен қарулы күштер мен ҰҚК шекара қызметіне, ұлттық гвардияға, төтенше жағдай министрлігіне бензин, дизель, мазут, авиация отынын тасымалдайтын бірыңғай оператор ретінде бекітілген еді.

"ҚазМұнайГаз-Аэроға" дейін Нұрланов 2018 жылдың қаңтарынан бері "Бәйтерек" ұлттық холдингі басқармасының мүшесі болды. Ол бұдан да басқа лауазымды орындарда отырған.

Нұржан Нұрлановтың өзі бұған дейін өзіне қатысты шыққан ақпараттарға қатысты ешқандай мәлімдеме жасаған жоқ. Оның қазір қайда екені белгісіз. Жуырда оппозициялық "Бәсе" арнасы оның Қазақстан азаматтығынан бас тартып, Дубайда тұрып жатқанын жазған.

Бұрынғы президент Нұрсұлтан Назарбаевтың айналасындағы адамдардың бірі саналатын оның әкесі Нұрлан Нығматулин 2022 жылы ақпанда мәжіліс спикері қызметінен кеткен.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Дубайдағы Қазақстан: қазіргі және бұрынғы депутаттар

Америкалық Forbes журналы жариялаған әлемдегі миллиардерлердің тізіміне Қазақстаннан жеті адам енген. Олардың арасында жаңасы жоқ.

Forbes тізіміне сәйкес, Kaspi финтех компаниясының негізін қалаушылардың бірі, Kaspi Bank директорлар кеңесінің төрағасы 55 жастағы Вячеслав Ким ең бай қазақстандық болып танылды. Журнал оның байлығын – 7,1 млрд доллар деп бағалаған. Бұл былтырмен салыстырғанда 1,3 млрд долларға көп. Ким әлемдік тізімде 464-орында тұр.

Forbes мәліметінше, Кимнің бизнес-әріптесі Михаил Ломтадзенің $5,9 млрд байлығы бар. Ол әлемдік тізімде 597-орында тұр.

Басылым 2022 жылы Қазақстан азаматтығын алған, бұрынғы ресейлік Тимур Турловты (605-орын) ең бай үшінші қазақстандық деп санайды. Freedom Holding инвестициялық компаниясының жетекшісі, 37 жастағы Турлов $5,8 млрд байлыққа ие. Былтыр оның байлығы 3,3 млрд доллар болған. Бір жыл ішінде оның байлығы едәуір артқан.

"Қазақмыс" металлургиялық компаниясы мен Bank RBK иесі Владимир Ким 620-орында тұр. Былтыр оның активі $3,6 млрд болса, биыл $5,7 млрд жеткен.

Динара және Тимур Құлыбаевтар 673-орынды иеленген. Қазақстанның бұрынғы президентінің қызы мен күйеубаласы елдегі ең ірі коммерциялық банктердің бірі Halyk банкке иелік етеді. Бұған қоса, мұнай өндіру секторы, сауда, құрылыс саласында да компаниялары бар. 2024 жылы Forbes ерлі-зайыптының байлығын 10 млрд доллар деп бағаласа, биыл 10,6 млрд долларға (әрқайсысы 5,3 млрд долларға ие) жеткен.

Бұрын президент ісін басқарған Болат Өтемұратовтың байлығы бір жыл ішінде миллиард долларға артқан. 3,7 млрд доллар байлығы бар Өтемұратов әлемдік тізімде 979-орында тұр. Өтемұратов Forte Bank-ке ие, Қазақстандағы Burger King франшизасы мен қызмет көрсету саласындағы өзге де компанияларға иелік етеді.

Forbes тізімінде 3028 адамның аты-жөні бар. Бұл бір жыл бұрынғы көрсеткіштен 247-ге көп. Тізімдегі адамдардың байлығы 16,1 трлн долларды құрайды. Әлем бойынша америкалық кәсіпкер Илон Маск ең бай адам болып танылды. Оның 342 млрд доллар байлығы бар. Tesla-ның акционері ракета шығаратын SpaceX мен жасанды интеллект xAI саласындағы стартапқа да ие.

Илон Масктен кейін Meta иелерінің бірі, америкалық Марк Цукерберг тұр. Amazon интернет-дүкенінің негізін қалаушы Джефф Безос - үшінші орында, Oracle өндірушісі Ларри Элиссон төртінші орында тұр.

АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей билігі Украинамен атысты тоқтату туралы келіссөзді созбалақтап отыр деп санайды. Бұл жөнінде талқылаудан хабары бар дереккөзге сүйенген Fox News тілшісі Джеки Хайнрих хабарлады.

Хайнрихтің сөзінше, Трамптың Ресей президенті Владимир Путиннен көңілі қалған. Журналистің X желісінде жазуынша, Ақ үй өкілдері Ресейдің көлеңкелі флотына санкция салу мәселесін қарастырып жатыр.

"Қазіргі кезде санкцияның сақталуын бақылау қатаң болып тұрған жоқ – бейресми түрде шамамен "онның үші" деп бағаланады. Және Ресейдің "көлеңкелі флотын" ұстап алу .... - қысымның оңай түрі бола алады" деді Хайнрих.

Бұған дейін Ақ үй Трамп Ресей мен Украина басшыларының кейінгі мәлімдемелеріне риза болмай отырғанын айтқан. Дегенмен нақты қандай мәлімдемелер екені белгісіз.

АҚШ президенті өткен аптада Украина президенті Владимир Зеленскийдің легитимділігіне күмән келтірген және Украинаны "сыртта басқару қажеттігі" туралы ұсыныс айтқан Путиннің сөзіне "қатты ашуланғанын" айтқан еді. Трамп Мәскеу алдағы уақытта атысты тоқтатуға келіспесе, Ресей мұнайына жанама салық салатынын айтқан.

Ресей сыртқы істер министрлігі Мәскеу Вашингтонның Украина бойынша ұсыныстарына салмақты қарайтынын айтты. Ресей сыртқы істер вице-министрі Сергей Рябков Америка жағы Ресей мен Украина соғысына түрткі болған алғашқы себептерді жоюға тырысып жатқан жоқ және Киевті "атысты тоқтатуға" шақырмады деген уәж айтты.

Біріккен Араб әмірліктерінің соты Өзбекстанның үш азаматын израильдік раввин Цви Коганды өлтіргені үшін айыпты деп танып, үшеуіне де өлім жазасын кесті. Өзбекстанның сыртқы істер министрлігі бұл ақпаратты растады, бірақ істің егжей-тегжейі әлі белгісіз қалып отыр.

The Times of Israel басылымының хабарлауынша, үкім Әбу-Дабидің федералды апелляциялық сотының мемлекеттік қауіпсіздік палатасында қаралған іс бойынша шығарылған. Өлім жазасына кесілген үшеу – 29 жастағы Олимбой Тохирович (тегі көрсетілмеген) пен онымен жасты Махмуджон Абдурахим және 34 жастағы Әзизбек Комилович (тегі көрсетілмеген). Осы іс бойынша айып тағылған төртінші адам өмір бойына түрмеге жабылды, сот оны қылмысқа қатысы бар деп таныған.

Тергеу айыпталушылардың раввин Коганның жүріп-тұрғанын аңдып, шабуыл жасауды алдын ала жоспарлағанын анықтаған. Прокуратура сотқа айыпталушылардың қылмыс жасағанын мойындаған куәліктерін, сот-медициналық сараптамалар қорытындыларын, өзге де мәліметтерді, кісі өлтіруге қолданылған құралдар туралы ақпаратты және куәлердің айтқандарын ұсынды.

"Хабад" еврей қозғалысының өкілі, 28 жастағы раввин Цви Коган 2024 жылдың қараша айында Әбу-Дабиде хабар-ошарсыз кеткен. Бірнеше күннен кейін Оманмен шекараға жақын Әл-Айн қаласынан өлі табылды. The Wall Street Journal басылымы қылмыскерлер раввинді ұрлап әкетіп, Оманға жеткізбекші болған, қылмысқа күдіктілердің бір бөлігі Түркияға қашып кеткен деп жазды.

Израиль билігі бұл қылмысты "антисемиттік террорлық акт" деп бағалады. Біріккен Араб әмірліктерінің билігі осы іс бойынша шығарылған үкім "терроризммен күресуге деген мызғымас табандылық" пен "әділет жүйесінің жоғарғы стандарттарын" паш етеді деп мәлімдеді.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Біріккен Араб Әмірліктерінде бес өзбек азаматы экстремизм күдігіне ілінді

Цви Коган кісі қолынан мерт болғаннан кейін Әбу-Даби билігі себебін түсіндірместен Өзбекстанның көп азаматын ел аум ағына кіргізбей қойды. Оларды әуежайдан ұстап, келген жағына қайтарып жіберді. "Газета.uz" басылымы Біріккен Араб әмірліктеріне кіре алмаған, себебін ешкім түсіндірмеген өзбекстандық ер азаматтардың хикаялары туралы жазды.

Бұған дейін Өзбекстанның сыртқы істер министрі Бахтиёр Саидов Израильдің елшісі Гидеон Лустигке көңіл айтып, Өзбекстан тарапы қылмысты тергеу ісіне БАӘ мен Израиль биліктеріне жәрдем танытып, ынтымақтаса жұмыс істейді деп сендірген.

Өлім жазасына кесілгендер Біріккен Араб әмірліктері федерациялық жоғарғы сотына апелляциялық шағым бере алады.

АҚШ президенті Дональд Трампқа өзара соғысып жатқан Украина мен Ресейдің президенттерінің кейінгі кезде айтып жүрген сөздері ұнамай қалған. Бұл туралы дүйсенбідегі брифингіде Ақ үйдің баспасөз хатшысы Кэролайн Ливитт мәлімдеді.

Оның сөзінше, Трамп "Ресей мен Украина арасындағы бейбіт келісімге қол жеткізу үшін таңғаларлық қажырлы еңбек етіп жатыр". Трампқа Владимир Зеленский мен Владимир Путиннің нақты қай сөздері жақпай қалғанын Ливитт ашып айтқан жоқ.

Трамп бұған дейін Путиннің Зеленскийді заңды президент деп мойындамауына және Украинаны сырттан басқару тәртібін енгізген жөн деген сөзіне байланысты "қатты ашуланғанын" мәлімдеген еді. Ол егер Мәскеу жақын арада бітім жасасуға келісім бермесе, онда Ресейдің мұнай экспортына қосымша баж алымын енгізетінін айтып, сес көрсеткен. Солай десе де, Трамп Путин "келіседі" деген пікірде.

"Мен оның мұнайына қосымша баж алымын енгізгім келмейді, бірақ егер ол өз жұмысын дұрыс атқармай отыр деген ойда болсам, мен солай жасар едім", – деген Трамп Путин жөнінде.

АҚШ мемлекеттік департаменті де Вашингтонның (бұған дейін Киев пен БҰҰ сияқты) Путиннің ұсынысын қабылдамағанын растады.

"Украина конституциялық демократиясы бар ел және оны қалай басқару керегін Конституция мен украин халқы анықтайды", – деп мәлімдеді АҚШ мемлекеттік департаментінің өкілі Тэмми Брюс.

Трамп Украина президенті Владимир Зеленскийді де сынға алып, оның Украинадағы пайдалы қазбаларды игеру туралы АҚШ ұсынған келісім жобасына қол қоюға құлық танытпай отырғанын айтты. Трамптың сөзінше, Зеленский ол құжатқа қол қою үшін Украина НАТО-ға мүше болып қабылдануы шарт деген талап қойған. АҚШ президенті оған келіспей, Киевтің НАТО құрамына енуге құлшынысы Путиннің Украинаға қарсы соғыс ашуына ілік болған деп уәж айтты.

Зеленский бұған дейін табиғи ресурстар бойынша келісім жайлы сөз қозғаған кезде оны НАТО-ға мүше болу мәселесімен байланыстырған емес. Ол АҚШ ұсынып отырған келісім жобасының кейбір шартына, соның ішінде 2022 жылы Ресей Украинаға кең көлемді басқыншылық соғыс ашқаннан кейін АҚШ берген барлық көмекті өтейтіні туралы жазылған тұсына келіспейтінін айтқан. Зеленскийдің сөзінше, Украина ол көмекті қарыз деп тануға дайын емес, өйткені АҚШ-тың бұрынғы әкімшілігі тегін көмек беріп жатырмыз деп мәлімдеген.

• Президент Трамп Украинадағы соғысты тезірек аяқтауға ниетті екенін бірнеше рет мәлімдеген. Украина АҚШ-тың 30 күнге атысты тоқтату жайлы ұсынысына да келіскен, бірақ Ресей тарапы бітім туралы келісімін әлі берген жоқ.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

АҚШ, Украина және Ресей. Эр-Риядтағы кездесуден туған 5 сұрақ

"Алауыздық қоздырды" деп айыпталған Qaznews24 сатиралық паблигінің авторы Темірлан Еңсебектің ісі бойынша сот процесі 9 сәуірде сағат 11.00-де басталмақ. Бұл туралы Азаттық Азияға оның адвокаты Жанар Балғабаева айтты, оған сот тыңдауы өтетін Алматы қаласы Наурызбай аудандық сотынан хабарлаған.

Бұған дейін Алматының Алмалы аудандық сотының ұйғарымы бойынша, Еңсебектің ісі алдын ала тыңдау кезеңіне қайтарылып, қаланың Наурызбай аудандық сотына жіберілген еді.

Оффлайн режимде өтетін сотта істі қарауға судья Бейнегүл Қайсина тағайындалған.

Темірлан Енсебектің ісі бойынша сот бірнеше рет кейінге қалдырылған. Әуелде 14 ақпанға белгіленген, кейін 21 ақпанға ауыстырылды. Бірақ тағы да ысырылып, ақырында 27 ақпанда Алматының Алмалы аудандық сотында негізгі сот процесі басталған-ды. Бірақ прокурор Айнаш Жуаспаеваның өтінішімен сотта үзіліс жасалып, іс алдын ала тыңдауға қайтарылды. Прокурор айыпталушы Темірлан Енсебек Наурызбай ауданындағы үйінде "қылмыс жасалғандықтан" бұл істі Наурызбай аудандық сотына беру қажет деген уәж айтты. Адвокат прокурордың сөзіне келіспей, қылмыстық іс қозғағау ілік болған даулы пост дәл Наурызбай ауданында жарияланғаны дәлелденбегенін айтты. Судья прокурордың өтінішін қанағаттандырды.

Qaznews24 сатиралық паблигінің авторы Темірлан Еңсебекті полиция 17 қаңтарда Алматыда ұстады. 18 қаңтарда тергеу соты оны екі айға қамауға алу туралы шешім шығарды. Еңсебекке "ұлтаралық алауыздық қоздырды" деген айып тағылды. Бұл бап бойынша қылмыс жасады деп танылған адамға айыппұл салу я 2-7 жыл аралығындағы мерзімге бостандығынан айыру немесе еркіндігін шектеу жазасы қарастырылған. Еңсебек өзіне тағылған айыптауларды жоққа шығарған.

Еңсебек қамауға алынғаннан кейін Қазақстанның бірнеше қаласында белсенділер мен журналистер оны қолдап жалғыз адам пикетін өткізді, көбін полиция ұстап әкетіп, айыппұл салды я әкімшілік қамауға алды. Еңсебекті қолдаушылар пикетке "Сатира қылмыс емес" деген жазу ұстап шыққан еді.

International Partnership for Human Rights, Human Rights Watch, Amnesty International халықаралық құқық қорғау ұйымдары мен "Журналистерді қорғау комитеті", Article 19 ұйымы Қазақстан билігін Темірлан Еңсебекті босатуға үндеген. Сатиралық паблик авторының үстінен іс қозғалғанын тәуелсіз сарапшылар да сынға алған. Белсендінің жақтастары Темірлан саяси астармен қудалауға түсіп жатыр деп біледі.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

"Үнсіз қала алмадым". Темірлан Еңсебекті қолдап пикетке шыққандарды жазалау

Кәмелетке толмаған Шерзат Полатты өлтіру қылмысы бойынша алдын ала сот тыңдауы 10 сәуірде сағат 12-де Жетісу облысының орталығы Талдықорған қаласында басталады. Бұл ақпаратты Алматы облыстық сотының баспасөз қызметінің хабарламасына сүйеніп жергілікті басылымдар хабарлады.

Алдын ала тыңдау Жетісу облысының қылмыстық істер жөніндегі ауданаралық сотында өтпек. Ақпаратта ашық сот отырысы қазақ тілінде өтеді деп жазылған. Бұл іс сотқа 12 наурызда түскен.

16 жастағы Шерзат Полат 2024 жылғы 4 қазанда өзінің отбасы жалға алып отырған Талғардағы дүкен маңында қаза болған. Сатып алушылардың бірімен болған даудың аяғы жанжалға ұласып, ол достарын шақырып, суық қару қолданылған. Салдарынан Шерзат мерт болып, оның немере ағасы жараланған.

Осы оқиғадан бір апта өткенде қара жамылған отбасының үйі түгі қалмай өртеніп кеткен, ол түні үйде ешкім болмаған, отбасы мүшелері Шерзаттың атасының үйінде ас беруге дайындалып жатқан. Полиция өрт әдейі қойылған деп хабарлап, ауданда күзетті күшейткен. Оған дейін марқұмның туыстары әкімдік алдына жиналып, тергеуді ашық әрі әділ жүргізуді талап еткен. Наурыз айында Қазақстанның бас прокуратурасы Шерзат Полаттың үйін өртегендер әлі табылмағанын айтты.

Шерзат қаза тапқан оқиға кезінде оның қасында болған, пышақтан жарақат алған немере ағасы Нұрқанат Ғайыпбаев былтыр қараша айында Полаттың отбасы тұратын Азат ауылының сырт жағында өлі табылды. Полиция "ол өзіне қол жұмсаған" деп хабарлады. Бірақ марқұмның жақындары Ғайыпбаевтың "суицид жасағанына" сенбейтінін айтқан.

Нұрғанат Ғайыпбаевтың жаназасы шығарылған күні Шерзат Полаттың әкесі Қаржаубай Нұрымов қолына пышақ ұстап, жүк көлігінің үстіне шығып алып, ұлы мен інісінің қазаларын әділ тергеуді талап еткен. Осыдан кейін оған "бұзақылық" бабы бойынша айып тағылып, Нұрымов 15 күнге әкімшілік қамауға алынды. Кейін оның үстінен "Өзгенің мүлкін қасақана жою немесе бүлдіру" бабымен қылмыстық іс қозғалғаны белгілі болды. Адвокоттары Нұрымов інісінің жаназасы шығарылған күні полицияның арнаулы жасағы көлігінің дөңгелегін тесіп тастағаны үшін жауапқа тартылған деп хабарлады. Онымен бірге екі туысы 15 күнге қамалып, тағы біреуіне айыппұл салынған.

Украина полициясы 2022 жылдың көктемінде Киев маңындағы Буча қаласын Ресей әскері басып алған кезде 72 бейбіт тұрғынның қалай өлгені ашылғанын мәлімдеді. Бұл туралы "Укринформ" агенттігіне Украина ұлттық полициясының өкілі Дмитрий Шевчук хабарлады. Оған қоса, бейбіт тұрғындарға қатыгездік көрсетілген 35-тен астам дерек анықталған, оның ішінде азаптау мен зорлау оқиғалары да бар.

Шевчуктің сөзінше, тергеу барысында кінәлі деп танылған адамдардың басым бөлігі – Ресей армиясының 76-шабуылдаушы десант дивизиясының 234-полкінің әскери қызметкерлері. Бучада сол кезде болған екі жарым мыңға жуық ресейлік сарбаз анықталған. Украинаның құқық қорғау органдары жасалған қылмысқа тікелей кінәлі адамдар мен олардың командирлерін жауапқа тарту үшін жұмыс істеп жатыр.

Қазір қылмыстық істерді тергеу барысында 358 азаматтық тұлғаның қазасының мән-жайы зерттеліп, сот сараптамасы жұмыстары жалғасып жатыр. Кісі қолынан мерт болған Бучаның 13 тұрғыны өртеніп кеткендіктен олардың кім екені әлі күнге дейін анықталған жоқ.

Украина әскері Бучаны ресейлік басқыншылардан азат еткеніне биыл 31 наурызда үш жыл толды. Дүйсенбі күні Украина президенті Владимир Зеленский мен оның жұбайы Елена Зеленская осы қалада Ресей әскерінің қолынан қаза тапқан украиналықтарды еске алып, рухына тағзым етті. Еске алу рәсіміне Киевке келген Еуропаның 22 елінің парламент басшылары да қатысты. Ресми деректер бойынша, Ресей армиясы Бучаны басып алған соң 33 күн – 2022 жылғы 27 ақпаннан 31 наурызға дейін қаланы билеп-төстеген. Сол уақытта Ресей басқыншылығы салдарынан қалада 561 бейбіт тұрғын қаза тапқан, арасында 12 бала бар.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Ресей оккупациясында болған Буча қазір қалай өзгерді?

• Буча қаласы Киевтен шамамен 30 шақырым жерде орналасқан. Ресей әскері кеткеннен кейін қаладан көптеген бейбіт тұрғын өлі табылды. Тірі қалған куәгерлер Ресей әскері жаппай адам өлтіргенін, оған қоса азаптау, физикалық және жыныстық зорлық-зомбылық қылмыстарын жасап, жаппай тонаумен айналысқанын айтып берді.
• Ресей тарапы өз әскері бейбіт халыққа қарсы қылмыс жасағанын жоққа шығарып, бұл оқиғаларды Киевтің ойдан шығарған қойылымы деп атады. Ресей қорғаныс министрлігінің Буча қырғыны жайлы жауабының ресми нұсқасына күмән келтірген адамдар "жалған ақпарат таратқаны" және "Ресей армиясын нақақ ғайбаттағаны" үшін қылмыстық жауапқа тартылып, қуғынға ұшырайды.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Мәйіт толы көше, станциядағы қанды қырғын. Ресейдің ең ауыр соғыс қылмыстары

Газа секторындағы палестиналық ХАМАС радикал тобы (АҚШ пен Еуроодақ террористік ұйым деп таныған) әлі күнге дейін аманат ретінде ұстап отырған адамдардың жартысын босатса, онда Израиль ұзақ мерзімге атысты тоқтату режимін енгізуге дайын. Израиль ХАМАС-қа осындай ұсыныс жасаған деп Reuters жазды.

Агенттік бұл ақпаратты аты-жөні аталмаған израильдік шенеуніктерден алғанын айтты. Осы ақпаратпен бір мезгілде Израиль армиясы Газа тұрғындарын эвакуация жасау туралы жаңа бұйрықтан беріп, сектордың оңтүстігінде "қарқынды операциялар" басталатынын мәлімдеді деген хабар тарады.

Reuters дереккөздерінің айтуынша, Израиль 40-50 күнге атысты тоқтатып, сол уақыт ішінде ХАМАС тобына аманат ретінде ұстап отырған адамдардың жартысын, оған қоса өлген адамдардың жартысына жуығын қайтарып бер деген ұсыныс айтып отыр. Израильдің дерегі бойынша, ХАМАС тобы аманат ретінде 24 адамды, қаза тапқан 35 кісінің сүйегін әлі қайтармай отыр.

30 наурызда Израиль премьер-министрі Биньямин Нетаньяху Израиль ХАМАС-қа қысымды күшейте береді, бірақ осы топ аманат ретінде ұстап отырған адамдарды босату жөнінде келіссөзді жалғастыруға ниетті деп мәлімдеген. Оның сөзінше, АҚШ президенті Дональд Трамптың Газадағы палестиналықтарға сектордан "өз еркімен қоныс аудару" туралы жасаған ұсынысы аясында ХАМАС жетекшілеріне Газадан шығып кетуіне рұқсат етіледі. Нетаньяху ХАМАС тобы қару-жарақтан арылуы керек деген Израильдің талабын тағы да қайталады. Бірақ ХАМАС ол талапты "қызыл сызық" деп атап, оған көнбейтінін мәлімдеді.

Өткен демалыс күндері ХАМАС қатарлық және египеттік араағайындардың ұсыныстарын қабылдағанын мәлімдеген. Ол келісімде Газада атыс-шабысты тоқтату режимін сақтай отырып, әр апта сайын бес адамнан босатып отыру көзделген.

31 наурызда Израиль армиясы Газа секторының оңтүстігіндегі Рафақ қаласының төңірегінде тұратын палестиналықтарға жағалаудағы Әл-Мауаси ауданына көшуді бұйырған.

Литвада әскери оқу-жаттығу барысында хабар-ошарсыз кеткен АҚШ-тың үш сарбазы батпаққа батып кеткен әскери техниканың ішінен өлі табылған. Төртінші сарбазды іздеу жұмыстары жалғасып жатыр. АҚШ-тың Еуропа мен Африкадағы қарулы күштерінің басшылығы 31 наурыз күні осылай деп хабарлады.

Америкалық әскери басшылық Литва АҚШ-тың сенімді одақтасы екенін айтып, хабар-ошарсыз кеткен сарбаздарды іздеуде көмек көрсеткені үшін литвалық және поляк әскери қызметкерлеріне алғыс білдірді. Іздеу жұмыстарына тікұшақтар, дрондар және құрлықтағы күштер жұмылдырылған.

25 наурызда Пабрада аумағындағы жоспарлы тактикалық оқу-жаттығуға қатысып жатқан АҚШ армиясының М88 Hercules беренді техникасы төрт адамнан тұратын экипажымен қоса жоғалып кеткен. Кейінірек АҚШ-тың Еуропа мен Африкадағы қарулы күштерінің басшылығы батпаққа батып кеткен әскери көлік табылды деп хабарлады.

М88 Hercules бағытынан ауытқып, карталарда белгіленбеген торф батпағына батып кеткен. Іздеу-құтқару тобы әскери көлікті 31 наурызда терең батпақтан сыртқа шығарды.

НАТО бас хатшысы Марк Рютте Варшаваға сапары кезінде әскери техника экипажының мүшелері қаза тапқан деп мәлімдеді, бірақ АҚШ әскери басшылығы оған дейін хабар-ошарсыз кеткен әскери қызметкерлердің тағдыры туралы ешқандай ресми ақпарат бермеген еді.

Пабрада полигоны Литва мен Беларусь шекарасынан бірнеше шақырым қашықта орналасқан.

Германия, Франция, Италия, Польша, Испания және Ұлыбритания Ресейге қарсы санкциялық қысымды күшейтуге дайын. Алты елдің сыртқы істер министрлері мен Еуропа одағының сыртқы саясат жөніндегі жоғарғы өкілі Кая Калластың бірлескен мәлімдемесінде осылай деп айтылған.

Бұл елдер Ресейдің Украинаға қарсы жүргізіп жатқан соғысына тосқауыл қою үшін қолы жеткен барлық құралды пайдаланып, Ресейге қысым жасауды жалғастыратынын мәлімдеген. Бұған қоса министрлер Ресейдің Батыс елдеріндегі активтері Мәскеу Украинаға ашқан соғысты тоқтатпайынша және Украинаға келтірген зиянды өтемейінше бұғаттаулы жата береді деген ұстанымын тағы білдірді.

Мәлімдемеде оған қол қойған елдер Украинаның "әскери және қорғаныс өнеркәсібін немесе серіктес елдердің Украинаға әскери жәрдемін шектеу" туралы шарт қоятын бейбіт келісімді қабылдамайтыны айтылған.

"Еуроатлантикалық қауіпсіздікке, Украинаның тәуелсіздігіне, егемендігіне және аумағының тұтастығына қауіп төндіретін ешқандай келісім болмауы керек", – деп жазылған мәлімдемеде.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

АҚШ Ресеймен және Украинамен Қара теңізде тыныштық орнату туралы келісім жасасты

Оған қоса министрлер Ресейді атысты тоқтату туралы келіссөзді "сөзбұйдаға салу тактикасын" тоқтатуға шақырып, Украинаның атысты ешқандай алғышартсыз толық тоқтатуға келіскені оның "бейбітшілік орнатуға бейілі берік екенін байқатқанын" айтқан.

"Алайда, Ресейдің Украинаға қарсы агрессиясы тоқтаған жоқ. Ресей қазір жаңа шарттар қойып, украин қалалары мен инфрақұрылымына шабуылдарды бастырмалатып, құрбандар санын көбейткеннің орнына өз соғысын аяқтауға шын ниеті барын нақты көрсетуі керек", – деп айтылған мәлімдемеде.

Бұған дейін Bloomberg агенттігі Ресей президенті Владимир Путин АҚШ президенті Дональд Трамптың әкімшілігі билікте болған кезде санкцияларды жеңілдетуге мүмкіндік бар-жоғын тексеріп жатыр деп хабарлаған. Кремльдің стратегиясының бір бөлігі – Қара теңізде атысты тоқтату туралы келіссөздер аясында Россельхозбанкті SWIFT жүйесіне қосу талабы болатын. Bloomberg дереккөздерінің мәліметі бойынша, Россельхозбанкке қатысты талап Трамптың Еуропаға ықпалын байқап көру мақсатында қойылған. Агенттік дереккөздері, егер бұл мәселеде жетістікке қол жетсе, оның аяғы санкция режимінің біртіндеп жұмсаруына септесуі де мүмкін дейді.

Франция соты әсіреоңшыл «Ұлттық бірлестік» партиясының жетекшісі Марин Ле Пен мен Еуропарламенттің тағы 8 депутатын Еуроодақ ақшасын орынсыз жұмсағаны үшін кінәлі деп тапты.

Сот шешімі бойынша, Ле Пен төрт жылға бас бостандығынан айырылды (екі жыл шартты жаза, екі жыл электронды браслетпен жүреді) және алдағы бес жыл ешқандай саяси қызметке сайлана алмайды. Бұған қоса ол 100 мың еуро көлемінде айыппұл төлеуге тиіс.

Тергеушілер тұжырымы бойынша, Марин Ле Пен мен оның партиясынан сайланған басқа депутаттар Еуропарламентке көмекші ретінде алған адамдар «Ұлттық бірлестік» партиясының мүшелері болған және олар жұмысқа келмеген. Соның кесірінен олар Еуроодаққа 2,9 млн еуро шығын келтірген.

Ле Пен мен сегіз депутаттан бөлек олар жұмысқа алған 12 адам да сотқа тартылған. Жалпы істе 25 айыпкер бар.

Марин Ле Пен басқаратын «Ұлттық бірлестік» 2024 жылғы шілдеде Францияда өткен парламент сайлауында үшінші орын алған. Парламенттегі ең көп орын солшыл альянс – «Жаңа халық майданы» (182 орын), президент Макронның жақтастары 168 орын алған.

Сот бұл істі былтыр қыркүйектен қарай бастаған. Прокурорлар Ле Пенді бес жыл бостандығынан айырып, бес жыл саяси қызметке сайланудан шектеуді, 300 мың еуро көлемінде айыппұл салуды сұраған.

Францияда келесі президент сайлауы 2027 жылы өтуі тиіс. Ле Пен 2012, 2017 және 2022 жылдары өткен үш сайлауға да қатысқан. Соңғы екі сайлауда ол екінші кезеңге өткен, әр сайлау сайын оның қолдаушысы артқан. Саясаткер алдағы сайлауға да қатысу ниеті бар екенін, прокуратура француз халқын «таңдауынан айырмақ болып жатқанын» мәлімдеген.

Армения Ұжымдық қауіпсіздік шарты ұйымының (ҰҚШҰ) бюджетіне жарна төлеуден бас тартты. Арменияның сыртқы істер министрлігі Ереван өз шешімі туралы ұйымның хатшылығын ресми түрде хабардар еткенін айтты. Сөз болып отырған жарна былтырғы жылға тиесілі.

"Армения 2024 жылға арналған ҰҚШҰ бюджетін бекіту туралы шешімге қол қоюдан және, тиісінше, ұйымның қызметін қаржыландыруға қатысудан да қалыс қалады", — деп мәлімдеген Армения сыртқы істер министрлігі.

Армения сыртқы істер мекемесі ҰҚШҰ-ның ішкі ережелеріне сәйкес, ұйымның бюджеті жайлы мәліметтер жариялауға жатпайтынын айтты.

Бұған дейін Ресейдің сыртқы істер министрлігі егер Армения 2025 жылдың аяғына дейін ҰҚШҰ-ға берешегін өтемесе, түрлі шаралар қабылдануы мүмкін екенін, бірақ Арменияны ұйымнан шығару ықтималдығы аз деген еді.

Өткен аптада Армения парламенті елдің Еуропа одағына кіру процесін бастау туралы заңды қолдаған болатын, бірақ Брюссель әзірге Арменияға Еуроодаққа мүше болуды ұсынған жоқ.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Астанадағы ҰҚШҰ саммитінде Путин "Орешникті" мақтап, Киевті көздеуіміз мүмкін деп сес көрсетті

• ОДКБ құрамына Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан, Ресей, Тәжікстан және Армения кіреді.

• 2024 жылдың басында Армения премьер-министрі Николь Пашинян Армения ҰҚШҰ-дағы мүшелігін тоқтата тұратынын мәлімдеп, егер ұйым өз міндеттемелерін орындамаса және жауапкершілік аясын мойындамаса, өз елі бұл ұйымнан шығуы мүмкін екенін айтты. Пашинян мұны 2023 жылдың қыркүйегіндегі Әзербайжанның Қарабақтағы әскери операциясына қатысты айтты. Кейін ол ҰҚШҰ-ны Арменияның ұлттық қауіпсіздігіне қатер төндіретін ұйым деп атады.

• Халықаралық құқық бойынша, Қарабақ Әзербайжанға тиесілі аймаққа жатады, бірақ 1990-жылдардың басынан бастап бұл аймақ Бакуге бағынбай келді. 2020 жылы әскери іс-қимылдар нәтижесінде Әзербайжан армиясы аймақтың ауқымды бөлігін бақылауына алды.

• 2023 жылы Әзербайжан Қарабақта қысқамерзімді әскери операция өткізіп, нәтижесінде аймақты толық бақылау орнатты, халықаралық қауымдастық мойындамаған, өзін өзі жариялап алған «Таулы Қарабақ республикасының» дәурені бітті. Аймақта тұратындардың басым бөлігі армян ұлтының өкілдері еді. Шамамен 120 мың адам Әзербайжанның қудалауына тап боламыз деп қорқып, мекен-жайын тастап кетуге мәжбүр болды. Ал Баку билігі болса Қарабақтағы жергілікті халықты Әзербайжан азаматтығын қабылдауға және үйін тастап кетпеуге үндеді.

Бүгін, 31 наурызда Тәжікстанның Хожант қаласында Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстан президенттері Садыр Жапаров, Шавкат Мирзияев және Эмомали Рахмон кездесті. Күн тәртібіндегі басты мәселелердің бірі – үш елдің шекарасы түйісетін жер туралы келісімге қол қойылмақ деп хабарлады Азаттықтың Тәжік қызметі – Озоди радиосы.

Бұған қоса үш елдің басшылары Наурыз халықаралық мерекесіне арналған салтанатты іс-шараларға қатысады. Тәжікстанның Соғды облысының шекаралық аймағында өтетін бұл мерекелік іс-шаралар ынтымақтастық пен тату көршілер қарым-қатынасын бейнелейді.

Қырғызстан президенті биыл наурыз айының ортасында қырғыз-тәжік шекарасы ашылғаннан кейін Тәжікстанға алғаш рет сапармен барып отыр. 31 наурыз таңертең Жапаров пен Рахмон екіжақты келіссөз барысында су ресурстарына қол жеткізу және инфрақұрылымдық жобаларды жүзеге асыру туралы келісімдерге қол қойды. Сонымен қатар, екі тарап 12 наурызда Рахмоновтың Бішкекке сапары кезінде қол қойылған мемлекеттік шекара туралы тарихи келісімнің ратификациялық грамоталарды алмасты.

Бүгінгі кездесу кезінде CASA-1000 энергия жобасы аясында салынған, қуаты 500 кВ "Датқа – Соғды" электр тасымалдау желісін онлайн режимде іске қосу рәсімі өтті. Бұл жоба аймақтың энергия қауіпсіздігі мен экспорттық әлеуетін арттыруда маңызды рөл атқарады.

Ортақ шекарасы 1000 шақырымнан асатын Қырғызстан мен Тәжікстан арасында шекара бойындағы жер дауы талай жылдан бері шешімін таппаған аса түйткілді мәселе болатын. 2021 және 2022 жылдары шекара маңындағы жер дауынан шыққан қақтығыстарда қос тараптан да ондаған адам қаза тауып, жағдай қатты шиеленісіп кеткен еді. Содан бергі кезеңде екі елдің үкіметтері бұл мәселені келіссөздер мен келісім арқылы шешіп, тиісті құжаттарға қол қойған.

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ

Ғасырлық даудың аяқталғаны ма? Қырғызстан мен Тәжікстан шекара келісіміне қол қойды