Սահմանադրական բարեփոխումների հանձնաժողովի անդամ, Սահմանադրական դատարանի խորհրդական Գևորգ Դանիելյանի փոխանցմամբ՝ մեկ ամիս հետո պարզ կլինի, թե նախագծում կառավարման որ տարբերակը կներառվի՝ խորհրդարանակա՞նը, թե՞ գործող կիսանախագահականը:
Դանիելյանը, այդուհանդերձ, ընդգծեց, որ կառավարման ձևի փոփոխությունը չի կարող լուծել բոլոր առկա խնդիրները:
«Տարբեր կառավարման ձևի պայմաններում կարելի է և՛ ունենալ կատարյալ ժողովրդավարություն, և՛ հակառակը՝ ձախողումներ: Հանձնաժողովը գտնում է, որ որևէ պաշտոնյա չի կարող ունենալ լայն լիազորություններ առանց կոնկրետ պատասխանատվության: Եթե անգամ գտնում ենք, որ տվյալ իրավիճակում, հաշվի առնելով արտաքին ներգործության հնարավորությունները, ինչու չէ՝ պատերազմական վիճակը և այլն, մենք կարող ենք ունենալ ուժեղ պաշտոնյաներ, ապա պետք է դրան զուգահեռ լինի նաև հավասարարժեք պատասխանատվություն», - այսօր հրավիրած ասուլիսում ասաց նա:
«Քննարկումների արդյունքում, կարծում եմ, մեկ ամիս հետո մենք ավելի հստակ դիրքորոշում կհայտնենք, թե ինչպիսին է վերջնական մեր մոտեցումը կառավարման ձևի առնչությամբ», - հավելեց Դանիելյանը:
Ամբողջությամբ համամասնական ընտրակարգին անցնելու վերաբերյալ «Ազատության» հարցին ի պատասխան Դանիելյանն ասաց․ - «Ամենայն հավանականությամբ, եթե որևիցե վերանայումներ չլինեն, մենք այլևս մեծամասնական համակարգին չենք վերադառնա: Բայց այստեղ մի շատ կարևոր խնդիր կա․ համամասնական ընտրական համակարգը ևս ունի խոցելի դրսևորումներ: Հնարավորինս պետք է դա լինի կատարյալ»:
Անդրադառնալով ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և մի շարք քաղաքական ուժերի քննադատությանը, թե՝ սահմանադրական բարեփոխումների անհրաժեշտությունը չի հասունացել, Դանիելյանը հակադարձեց․ - «Մենք ինքներս ևս ընդունում ենք, որ Սահմանադրության բարելավումն ինքնըստինքնյան խնդիրներ չի լուծում: Եթե դա չի ուղեկցվելու համահունչ իրավակիրառ պրակտիկայով, եթե իրավական մշակույթը և քաղաքական մշակույթը ևս չի բարելավվելու դրան զուգահեռ, ապա, կարծում եմ, ամենահաջող՝ զուտ տեքստային առումով սահմանադրական բարեփոխումները հազիվ թե արդյունք ունենան: Թերևս այս խնդիրը նկատի ունենալով է, որ հանձնաժողովը գտել է, որ համակարգված մոտեցում պետք է ցուցաբերվի: Եվ բոլորին, այդ թվում նաև իշխանություններին մենք պետք է մեր ծանրակշիռ մասնագիտական խոսքն ասենք, որ նաև պետք է վերանայվի քաղաքական, իրավական մշակույթը»:
Թվարկելով մի շարք խնդրահարույց հոդվածներ՝ նա ընդգծեց, որ այսօրվա իրավակարգավորումները թույլ չեն տալիս ապահովել սահմանադրական վերահսկողություն․ - «Հաճախ ասում ենք, որ Հանրապետության նախագահը պարտավոր է հետևել Սահմանադրության կատարմանը, բայց որևէ կառուցակարգ այս առումով գոյություն չունի: Սահմանադրությունը չի պատասխանում այն հարցին, թե ինչպիսին է պատասխանատվությունն այս գործառույթը իրականացնելու համար: Եվ որ ամենակարևորն է՝ ինչ կառուցակարգերով, ընթացակարգերով սա պետոք է իրականացվի»:
«Երբ նայում ենք վիճակագրությունը, տեսնում ենք, որ իսկապես խնդիրը կա: Ցավոք, վերջին 10 տարիների ընթացքում Հայաստանում հակասահմանադրական ճանաչված օրենքները, օրենքների առանձին դրույթները մի քանի անգամ ավելի շատ են, քան հարևան երկրներում՝ միասին վերցրած», - ասաց նա:
«Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքի՝ հակասահմանադրական ճանաչված դրույթների նկատմամբ հանրությունը, ըստ որոշ պնդումների՝ պետք է դրսևորի «հակասահմանադրական հանդուրժողականություն»:
Այս առնչությամբ Դանիելյանն ասաց․ - «Երբ Սահմանադրական դատարանը թույլ է տալիս որևէ օրենսդրական դրույթի գործողությունը, ապա մի շատ կարևոր վերապահում է անում այն իրավական դիրքորոշումներով, որն ինքը արտահայտում է: Այսինքն սա արդեն այն իրավական ակտը չէ, որը եղել է մինչև Սահմանադրական դատարանի կողմից քննության առարկա լինելը: Որովհետև եթե օրենսդրական որևէ դրույթ նոր, այլ բովանդակությամբ է ընկալվել և կիրառվել, Սահմանադրական դատարանն ասում է՝ դա կարող է գործել, բայց այլևս ոչ այդ բովանդակությամբ, ոչ այդ ընկալմամբ, այլ այն իրավական դիրքորոշումներով, որը ես հայտնել եմ: Հանդուրժում ենք ոչ թե ապօրինի օրենքը, այլ այն օրենքը, որը արդեն այլ բովանդակությամբ է»:
Դանիելյանը, այդուհանդերձ, ընդգծեց, որ կառավարման ձևի փոփոխությունը չի կարող լուծել բոլոր առկա խնդիրները:
«Տարբեր կառավարման ձևի պայմաններում կարելի է և՛ ունենալ կատարյալ ժողովրդավարություն, և՛ հակառակը՝ ձախողումներ: Հանձնաժողովը գտնում է, որ որևէ պաշտոնյա չի կարող ունենալ լայն լիազորություններ առանց կոնկրետ պատասխանատվության: Եթե անգամ գտնում ենք, որ տվյալ իրավիճակում, հաշվի առնելով արտաքին ներգործության հնարավորությունները, ինչու չէ՝ պատերազմական վիճակը և այլն, մենք կարող ենք ունենալ ուժեղ պաշտոնյաներ, ապա պետք է դրան զուգահեռ լինի նաև հավասարարժեք պատասխանատվություն», - այսօր հրավիրած ասուլիսում ասաց նա:
«Քննարկումների արդյունքում, կարծում եմ, մեկ ամիս հետո մենք ավելի հստակ դիրքորոշում կհայտնենք, թե ինչպիսին է վերջնական մեր մոտեցումը կառավարման ձևի առնչությամբ», - հավելեց Դանիելյանը:
Ամբողջությամբ համամասնական ընտրակարգին անցնելու վերաբերյալ «Ազատության» հարցին ի պատասխան Դանիելյանն ասաց․ - «Ամենայն հավանականությամբ, եթե որևիցե վերանայումներ չլինեն, մենք այլևս մեծամասնական համակարգին չենք վերադառնա: Բայց այստեղ մի շատ կարևոր խնդիր կա․ համամասնական ընտրական համակարգը ևս ունի խոցելի դրսևորումներ: Հնարավորինս պետք է դա լինի կատարյալ»:
Անդրադառնալով ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի և մի շարք քաղաքական ուժերի քննադատությանը, թե՝ սահմանադրական բարեփոխումների անհրաժեշտությունը չի հասունացել, Դանիելյանը հակադարձեց․ - «Մենք ինքներս ևս ընդունում ենք, որ Սահմանադրության բարելավումն ինքնըստինքնյան խնդիրներ չի լուծում: Եթե դա չի ուղեկցվելու համահունչ իրավակիրառ պրակտիկայով, եթե իրավական մշակույթը և քաղաքական մշակույթը ևս չի բարելավվելու դրան զուգահեռ, ապա, կարծում եմ, ամենահաջող՝ զուտ տեքստային առումով սահմանադրական բարեփոխումները հազիվ թե արդյունք ունենան: Թերևս այս խնդիրը նկատի ունենալով է, որ հանձնաժողովը գտել է, որ համակարգված մոտեցում պետք է ցուցաբերվի: Եվ բոլորին, այդ թվում նաև իշխանություններին մենք պետք է մեր ծանրակշիռ մասնագիտական խոսքն ասենք, որ նաև պետք է վերանայվի քաղաքական, իրավական մշակույթը»:
Թվարկելով մի շարք խնդրահարույց հոդվածներ՝ նա ընդգծեց, որ այսօրվա իրավակարգավորումները թույլ չեն տալիս ապահովել սահմանադրական վերահսկողություն․ - «Հաճախ ասում ենք, որ Հանրապետության նախագահը պարտավոր է հետևել Սահմանադրության կատարմանը, բայց որևէ կառուցակարգ այս առումով գոյություն չունի: Սահմանադրությունը չի պատասխանում այն հարցին, թե ինչպիսին է պատասխանատվությունն այս գործառույթը իրականացնելու համար: Եվ որ ամենակարևորն է՝ ինչ կառուցակարգերով, ընթացակարգերով սա պետոք է իրականացվի»:
«Երբ նայում ենք վիճակագրությունը, տեսնում ենք, որ իսկապես խնդիրը կա: Ցավոք, վերջին 10 տարիների ընթացքում Հայաստանում հակասահմանադրական ճանաչված օրենքները, օրենքների առանձին դրույթները մի քանի անգամ ավելի շատ են, քան հարևան երկրներում՝ միասին վերցրած», - ասաց նա:
«Կուտակային կենսաթոշակների մասին» օրենքի՝ հակասահմանադրական ճանաչված դրույթների նկատմամբ հանրությունը, ըստ որոշ պնդումների՝ պետք է դրսևորի «հակասահմանադրական հանդուրժողականություն»:
Այս առնչությամբ Դանիելյանն ասաց․ - «Երբ Սահմանադրական դատարանը թույլ է տալիս որևէ օրենսդրական դրույթի գործողությունը, ապա մի շատ կարևոր վերապահում է անում այն իրավական դիրքորոշումներով, որն ինքը արտահայտում է: Այսինքն սա արդեն այն իրավական ակտը չէ, որը եղել է մինչև Սահմանադրական դատարանի կողմից քննության առարկա լինելը: Որովհետև եթե օրենսդրական որևէ դրույթ նոր, այլ բովանդակությամբ է ընկալվել և կիրառվել, Սահմանադրական դատարանն ասում է՝ դա կարող է գործել, բայց այլևս ոչ այդ բովանդակությամբ, ոչ այդ ընկալմամբ, այլ այն իրավական դիրքորոշումներով, որը ես հայտնել եմ: Հանդուրժում ենք ոչ թե ապօրինի օրենքը, այլ այն օրենքը, որը արդեն այլ բովանդակությամբ է»:
