Лінкі ўнівэрсальнага доступу

У Горадні з замка Вітаўта зробяць палац Баторыя


Макет замкавага палаца Стэфана Баторыя ў Горадні (з экспазыцыі ў Мірскім замку)
Макет замкавага палаца Стэфана Баторыя ў Горадні (з экспазыцыі ў Мірскім замку)

Стары замак у Горадні ніколі ня будзе ранейшым. І ніколі ня стане такім, якім яго пабудаваў некалі вялікі князь Вітаўт.

Стары замак у Горадні ніколі ня будзе ранейшым. І ніколі ня стане такім, якім яго пабудаваў некалі вялікі князь Вітаўт.

Вядомая выява ягонага сярэднявечнага выгляду — насамрэч рэканструкцыя. Такім замак Вітаўта ніхто ня ведаў. Але сёньня яго новазбудаваны макет у зьменшаным памеры можна ўбачыць у гарадзкім парку каралеўскіх часоў.

Трэба сказаць, што выява такой цьвержы трапіла на этыкеткі гарэлкі, якую выпускаюць у іншых абласьцях Беларусі. У Горадні на гэта глядзелі скрозь пальцы — і адказалі выпускам моцнага напою «Князь Вітаўт».

Сёньня замак рыхтуюць да перабудовы ў рэзыдэнцыю караля Стэфана Баторыя. Да апошняга часу гарадзенцы з пэўнай рэўнасьцю ўспаміналі, што сапраўдную строгую сярэднявечную цьвержу (якой яна выглядае на малюнку-рэканструкцыі) кароль перарабіў на палац у архітэктурна збыткоўным стылі, характэрным для другой паловы ХVІ стагодзьдзя. Крышку пампэзны. З выгляду не гарадзенскі.

Аднак цяпер пачынаюць меркаваць, што Вітаўт пасьля пажару драўлянага замка змураваў толькі сьцены і вежы. А сам палац з нуля пабудаваў значна пазьней менавіта Баторы. Ці гэта так, пакажа далейшы час, калі палац пачнуць «распранаць» ад тынку і наслаеньняў цэглы.

Зьменшаная копія Старога замку, збудаваная паводле рэканструкцыі ў парку імя Жылібэра ў Горадні
Зьменшаная копія Старога замку, збудаваная паводле рэканструкцыі ў парку імя Жылібэра ў Горадні

Сёньня гэта зрабілі ўжо з уязной брамай і памяшканьнямі пры ёй і зьверху. Калі зьнялі тынк, убачылі лядашчыя месцы, цэглу розных гатункаў і часоў. Выявілася, што сьцены часоў караля Стэфана Баторыя схаваныя пад мноствам пазьнейшых наслаеньняў. Вельмі відавочная розьніца паміж тым, што будавалі пры Вітаўту (частка сьцен таксама знойдзена), потым пры Баторыі, і пазьнейшымі наслаеньнямі ХVІІ-га і двух наступных стагодзьдзяў.

У першай палове ХІХ стагодзьдзя ў Старым замку заставаліся гарадзкія ўстановы. Гродзкі і земскі суды, канцылярыя, архіў, гарадзкі арсэнал. Дах быў высокі, крыты дахоўкай, як у ХVІІІ стагодзьдзі. А на пазьнейшых малюнках дах ужо нізкі, як цяпер, і пакрыты бляхай. У сярэдзіне ХІХ стагодзьдзя царскія ўлады капітальна рамантавалі замак, прыстасоўвалі для патрэбаў ваеннага ведамства. Галоўным было максымальна ўмацаваць яго, каб быў надзейны, каб не развальваўся, кажуць гісторыкі. Апошняя перабудова была ў 1902 годзе, пры Мікалаю ІІ. Такім чынам, у сваім сёньняшнім выглядзе замак існуе крыху больш за сто год.

Унутраная (вітая) лесьвіца ў замкавай сьцяне
Унутраная (вітая) лесьвіца ў замкавай сьцяне

За ўязной брамай, у памяшканьнях, карціна яшчэ больш гнятлівая. Не ўмацаваўшы старыя сьцены, паўзьверх клалі новую цэглу. Нават муры часоў Баторыя, калі якасьць пабудовы магла быць лепшая, сёньня ў дрэнным стане. Вялікае ўражаньне зрабіла тое, што пад савецкай сьцяжкай быў вялікі слой сьмецьця, потым падлога з цэглы, а ніжэй — яшчэ ранейшая, часоў караля. Карацей кажучы, рамантавалі замак абы-як, быццам шабашнікі кароўнік чым хутчэй ставілі. Не было на іх Стэфана Баторыя.

На замку капалі шахту, каб вывучыць грунт
На замку капалі шахту, каб вывучыць грунт

Сёньня нам абяцаюць, што зробяць ня горш, чым пры ім, а нават лепш. І што замкавы палац стане надзвычайным месцам для турыстаў, бо пабудовы ў такім стылі больш у Беларусі ня будзе. Надзею на гэта дае тое, што гарадзенскі Стары замак упісаны ў дзяржаўную праграму «Замкі Беларусі», а гэта азначае грошы. Ва ўсякім разе, на ўязную браму ўлады абяцаюць іх знайсьці.

Пакуль што Стары замак — нешта накшталт палімпсэсту: мешаніна, урыўкі тэкстаў. Адзінага, сапраўднага, першапачатковага пакуль не знайшлі.

Рэшткі замкавай сьцяны з боку Нёмана
Рэшткі замкавай сьцяны з боку Нёмана

Ігар Лосік Кацярына Андрэева Ірына Слаўнікава Марына Золатава Андрэй Кузьнечык
XS
SM
MD
LG