Ціханоўскага вызвалілі зь беларускай турмы 21 чэрвеня. За першыя тыдні на свабодзе былы палітвязень і адзін зь лідэраў пратэстаў 2020 году пасьпеў зрабіць шэраг гучных заяваў, чым выклікаў дыскусіі на розных пляцоўках. У размове з Свабодай ён расказаў, якімі пабачыў беларусаў празь пяць гадоў пасьля свайго арышту і што будзе рабіць далей.

Відэавэрсію інтэрвію можна паглядзець на Youtube-канале Свабоды.

Першыя тыдні пасьля вызваленьня ў Ціханоўскага расьпісаныя па гадзінах. Ён прызнаецца, што ня можа даць інтэрвію ўсім ахвотным, не пасьпявае сустрэцца з тымі, хто да яго зьвяртаецца. Ціханоўскі папярэджвае, што ня будзе больш гаварыць пра сям’ю і ня можа расказваць, якім чынам зараз арганізаваная яго бясьпека. Ён перамяшчаецца па Вільні і Эўропе, абяцае неўзабаве шэраг далёкіх паездак, сустрэчы з прадстаўнікамі дыяспары. А таксама просіць арганізаваць наступную размову роўна праз 100 дзён пасьля яго вызваленьня і ў ёй абяцае адказаць на ўсю крытыку сваёй дзейнасьці ў першыя тыдні.

Першы джэнтэльмэн і расчараваньне

«Як мяне зараз называць, хто я? Мне не падабаецца прыдатак „былы“. Былы палітзьняволены. Я думаю, я зараз першы джэнтэльмэн, мне так падабаецца, — кажа Ціханоўскі. — Я падтрымліваю сваю жонку і бязьмежна ёй удзячны за дапамогу ў маім вызваленьні. Каб не яе вера і каханьне, то адной падтрымкі дыпляматаў і беларусаў бы не хапіла. Яна аб’яднала адно з другім, яна дэманструе, як трэба змагацца далей. Я зьбіраюся быць удзячным ёй кожны дзень. Паказваць сваю дапамогу і падтрымку. Але назваць чалавека адным словам — гэта дыктатар толькі можа. Ён усё спрашчае. Прыклейвае мянушку і ўсё. Кожны чалавек, у тым ліку і я, ён такі, што можна разглядаць шырока, глыбока і з розных бакоў. Але хай будзе першы джэнтэльмэн».

Нягледзячы на гэта, Сяргей Ціханоўскі прызнаецца, што зьбіраецца вярнуцца ў палітыку. Ён кажа, што іначай зараз проста не атрымаецца.

«Любое маё дзеяньне зараз разглядаецца як палітычнае дзеяньне, — упэўнены Ціханоўскі. — Шмат хто лічыць мяне адным зь лідэраў пратэстаў 2020 году. І зараз шмат чаго ад мяне чакаюць беларусы. Сочаць за маімі рухамі, за маімі плянамі. Любая мая заява, любое мерапрыемства ўспрымаюцца ў тым ліку і з палітычнага пункту гледжаньня».

Адна зь першых заяваў Ціханоўскага — пра неабходнасьць сабраць 200 тысяч эўра ахвяраваньняў і набраць каманду — выклікала неадназначную рэакцыю ў сацыяльных сетках. Смалы ў агонь падліў і сам Ціханоўскі, калі праз пэўны час пасьля старту збору абвінаваціў людзей у нізкай актыўнасьці і ў тым, што беларусы пакуль заданацілі яму ўсяго адну тысячу зь неабходных двухсот.

«Я пачну з таго, што мы, усе палітзьняволеныя, калі былі за кратамі, пастаянна чакалі нейкіх дзеяньняў, навінаў, — гаворыць Ціханоўскі. — Яны часам пранікалі. Посьпехі палку Каліноўскага мы ўспрымалі як барацьбу за нас. Разумелі, што нас там не забылі. Даведваліся пра нейкія санкцыі, нават самыя дробныя, таксама гэта падбадзёрвала. Мы чакаем. Яны там (палітвязьні ў калёніях. — РС) чакаюць таксама. А я тут выйшаў і сутыкнуўся з тым, што беларусы за пяць гадоў дзейнічалі тут, але таго зараду, той энэргіі, якая была ў 2020 годзе… Апошнія свае восем дзён на свабодзе ў 2020 годзе я адчуваў крылы за сьпінай. Зараз тут такога адчуваньня няма. Але тое адчуваньне з 2020 году я праз турму пранёс, кожны дзень. Яно ня згасла. Я выйшаў, і ў мяне дакладна такі ж настрой. І тут я выходжу, а вы ўжо не такія. Вы павінны і мяне зразумець, і тых зьняволеных. Яны таксама выйдуць і таксама адчуюць гэтае расчараваньне. Ня трэба нас у гэтым абвінавачваць».

Сяргей Ціханоўскі дадае, што чуў пра падобныя ўражаньні ў размовах зь іншымі былымі палітзьняволенымі. Яны гавораць, што ўсё навокал вельмі моцна зьмянілася пасьля 2020 году.

«Гэта ня тое каб расчараваньне, — дадае Ціханоўскі. — Горыч, скажам так. І гэта сур’ёзная праблема. Людзі зойдуць, паглядзяць мае ролікі (пра гучныя заявы. — РС). Любы піяр, нават нэгатыўны, гэта ўсё адно піяр. Ён працуе. Я яшчэ не зразумеў, як уладкаванае тут вашае жыцьцё. Я ведаю, здагадваўся, што шмат каму цяжка. Я не прасіў ува ўсіх беларусаў. У футболцы „Краіна для жыцьця“ на сваім канале зьвярнуўся да сваіх падпісчыкаў, якія мяне падтрымлівалі. Да сваёй аўдыторыі. А выявілася, што той аўдыторыі ўжо, па-першае, няма. Яна меншая. І я пабачыў, што водгук гэты невялікі. Калісьці мы на стрымах зьбіралі большыя сумы за гадзіну, а тут за некалькі дзён наданацілі каля тысячы эўра».

Сяргей Ціханоўскі прызнаецца, што нават гэтую суму ў выніку заблякаваў кіпрскі сэрвіс, дзе ішоў збор, і грошы, магчыма, ня ўдасца вывесьці. Ён дадае, што цяпер праблема вырашаная, і новая сума ахвяраваньняў ужо шматкроць перавысіла ранейшую. Акрамя гэтага, з словаў суразмоўцы, да яго ўжо асабіста зьвярнуліся некалькі беларускіх бізнэсоўцаў, якія пагадзіліся даць пэўныя сумы. Агулам, як кажа Сяргей Ціханоўскі, зараз у яго атрымалася сабраць ужо каля 10% ад агучаных 200 тысяч эўра.

«Гэта вось вынік таго другога роліка (з крытыкай за невялікую суму ахвяраваньняў. — РС), — кажа Сяргей Ціханоўскі. — Я не прашу ў беларусаў, вы можаце лічыць, што нічога мне не павінны. Няма праблем. Я зараз даведаўся, якія ў вас праблемы, я буду знаходзіць грошы і дапамагаць вам. Я тады быў за людзей і зараз я буду гэта рабіць. Я пабачыў, якія ёсьць праблемы. Буду зь бізнэсам працаваць. У мяне ўжо некалькі ідэй ёсьць, як дапамагчы беларусам».

«Мне палітыкі ў камандзе ня трэба»

З наборам каманды, як кажа Ціханоўскі, праблем нашмат менш. Зь яго словаў, у каманду ўжо пажадалі ўступіць 450 чалавек. Усе заяўкі не пасьпяваюць апрацаваць. Людзі працягваюць зьвяртацца. Большасьць з тых, хто хоча працаваць зь Ціханоўскім зараз, жывуць у Польшчы — каля 30%. Затым ідуць Літва, ЗША, іншыя эўрапейскія краіны. Бліжэйшымі тыднямі Ціханоўскі зьбіраецца паехаць у падарожжа па краінах, дзе актыўна дзейнічае беларуская дыяспара.

Ці ўвойдуць у каманду Ціханоўскага, які ў 2020 годзе заяўляў пра давер да Статкевіча і Севярынца, вядомыя палітыкі? Ён кажа, што пакуль ня ведае.

«Я чамусьці думаў, што нас усіх будуць вызваляць, — прызнаецца Сяргей. — І я пасьпею пагаварыць і зь Севярынцам, і зь Мікалаем Віктаравічам (Статкевічам. — РС). Будзе вялікі аўтобус на 45 чалавек. І што мы будзем усе ў адной камандзе. З новых я пакуль не пазнаёміўся ні з кім. Палітыкі мне ў камандзе не патрэбныя. Палітыкі хай займаюцца сваёй дзейнасьцю. Вось з Латушкам я нядаўна сустракаўся. Ён расказаў, як ён працуе па санкцыях, па іншых кірунках. Ён гэтую працу робіць, чаму ён павінен яе кінуць і пайсьці да мяне ў каманду. Ці я да яго. Я пакуль у гэтых схемах не разабраўся, хто з кім працуе ў якой структуры. Галоўнае, што яны працуюць. Б’юць, так сказаць, па нашым галоўным ворагу».

Што будзе праз тры тыдні — такі тэрмін першай акцыі агучыў сам Ціханоўскі падчас свайго стрыму? Ён кажа: цалкам магчыма, што нічога. Для задуманага неабходныя сродкі, яны пакуль не сабраныя.

«Тры тыдні — гэта тэрмін, які зрушваецца, — гаворыць Сяргей Ціханоўскі. — У гэтым і быў сэнс другога роліка. Маўляў, калі вы не дапамагаеце, калі няма даверу, то ня будзе і хуткіх крокаў. Не зрынаньне рэжыму Лукашэнкі, але ўсяго толькі адзін удар па ім. Ня гэта — значыць, іншае будзе. Калі няма магчымасьці сабраць гэтыя сродкі, значыць, я буду іх шукаць. Я працую ў гэтым кірунку, я знайду сродкі. І я яшчэ сам буду дапамагаць беларусам, вось паглядзіце. Не яны мне, а я ім».

Ціханоўскі кажа, што пра тое, што зараз адбываецца зь беларусамі і Беларусьсю, ён даведваецца ад розных людзей. Размаўляў з Латушкам, быў зь візытам у былых сілавікоў зь BelPol, сустракаўся з актывістамі грамадзкіх арганізацыяў. Але і тут ужо адчуў расчараваньне.

«Я цэлы дзень правёў у „Беларускім доме“ ў Варшаве — там нікога няма, ён пусты стаяў, — гаворыць Сяргей Ціханоўскі. — Прыяжджаю ў нейкія офісы, тут канал наш „Краіна для жыцьця“ сядзіць разам з адным фондам, — і там нікога няма ўвогуле. Так, усім зручна працаваць аддалена. Які нейкі праект — прыехалі, зрабілі і зьехалі. Але для мяне як для прадпрымальніка бачыць вялікія памяшканьні балюча. Мне тут усё тлумачаць, вядома, але мне балюча. Ну хай там іншыя блогеры запісваюцца. Хай нехта яшчэ там нешта робіць. Ёсьць плошчы, а няма людзей. Мне кажуць, што я не разумею, у якой сытуацыі мы ўсе апынуліся. Мы працуем на трох працах. Ок. Але атрымліваецца, вы ўсе зараз настроеныя на выжываньне, а я настроены на тое, каб гэты рэжым зламаць. І мне патрэбныя ў каманду людзі, якія могуць дзейнічаць. Мне кажуць: вазьмі паўзу на паўгоду. Вось што я чую: адпачні, унікні, здароўе папраўляй. Рэжым амэрыканцаў прасіў, каб Ціханоўскі паўгоду маўчаў. Якое маўчаў? Калі рэжыму гэта выгадна, я ні ў якім разе ня буду маўчаць».

Сяргей Ціханоўскі дадае, што яму трэба 100 дзён, каб паказаць, што ён пасьпеў зрабіць. Пасьля гэтага тэрміну ён гатовы да справаздачы перад журналістамі. Да таго, каб агучыць далейшыя пляны. Пакуль ён расчараваны ходам збору сродкаў, але натхнёны тым, як зьбіраецца каманда, якая ўжо ў некалькі разоў большая, чым тая, якую Ціханоўскі меў у 2020 годзе.

«Трэба было выходзіць 10 жніўня і стаяць»

Амаль на кожнай публічнай сустрэчы, у інтэрвию Сяргей Ціханоўскі заяўляе пра тэрміновую неабходнасьць ціску на ўлады Беларусі з патрабаваньнем вызваліць усіх палітвязьняў. На яго думку, краіны Захаду могуць распрацаваць новы пакет санкцыяў, зь якім можна сесьці за стол перамоваў з Лукашэнкам і паставіць яму ўльтыматум. Што можа быць у такім пакеце?

«Яшчэ ёсьць столькі магчымасьцяў, вялізная колькасьць, паверце, — паўтарае Сяргей Ціханоўскі. — Сёньня я размаўляў з прадстаўніком Эўразьвязу ў Літве, была канфэрэнцыя з усімі амбасадарамі краін ЭЗ у Літве. Я ім тлумачыў, што можна зрабіць, каб вызваліць палітвязьняў як мага хутчэй. І прасіў перадаць мае прапановы ў тым ліку ў Эўракамісію. Яны таксама ў мяне пыталіся, якімі яшчэ санкцыямі яны могуць дзейнічаць. Я ім патлумачыў. Санкцыі ня трэба ўводзіць, іх трэба падрыхтаваць. Вось мяне пыталі, што я думаю наконт мяжы: закрываць ці не закрываць. Я ім патлумачыў, што тут падвойная сытуацыя. Трэба, каб беларусы выяжджалі і бачылі, як яно можа быць у дэмакратычных краінах. Таму закрываць межы — не варыянт. Але пагражаць закрыцьцём можна. І гэтак далей. Сэктаральныя санкцыі ёсьць, на прадпрыемствы, на людзей ёсьць санкцыі. Там яшчэ вельмі шмат магчымасьцяў».

Рэзкія заявы Сяргея Ціханоўскага, якія ён ужо пасьпеў зрабіць пасьля вызваленьня, моцна кантрастуюць з палітычным стылем яго жонкі Сьвятланы. Ці гэта не нашкодзіць яе дзейнасьці, таму вобразу Офісу, які склаўся пасьля 2020 году ў вачах эўрапейскіх структураў і палітыкаў?

«Ня трэба нас са Сьвятланай успрымаць як адно цэлае, — мяркуе Сяргей Ціханоўскі. — Мы ўсё ж два лідэры. Сьвятлана прэзыдэнт, я гэта прызнаю. Выбраны. Яна дыплямат зараз. Я сябе бачу крыху ў іншым ключы. Не зьбіраюся ў іхную працу ўмешвацца. Бачыце, яны даўно дзейнічаюць. І шмат хто пытае — дзе вынік? Але вынік павінен быць вынікам дзейнасьці ўсіх беларусаў. А ня толькі тых, хто займаецца дыпляматыяй, сустрэчамі. Для таго, каб нашае пытаньне беларускае ўвогуле недзе было на парадку дня. Каб не было Сьвятланы, яе каманды, не было б ніякіх санкцыяў, нічога. Даўно б Лукашэнка езьдзіў на Захад, вёў бы свае справы, перагарнуў бы старонку. Тое, што яны не даюць яму перагарнуць старонку, гэта вынік іхнай працы. Іх там (у Офісе. — РС) 10–20–30 чалавек. Ці магчыма, каб яны зьмянілі сытуацыю? Гэта немагчыма».

У размове Сяргей Ціханоўскі часта ўзгадвае падзеі 2020 году — вясны, пачатку лета і прэзыдэнцкай кампаніі, жніўня. Ён кажа, што дзейнічаць у першыя дні пасьля выбараў трэба было іначай, і наракае на тое, што не знайшлося чалавека і лідэра, які б мог тады падказваць людзям, што насамрэч варта рабіць.

«Мы там сядзелі тады, чакалі, — узгадвае Сяргей Ціханоўскі. — Трэба было змагацца тады за сваіх лідэраў. Вы засталіся без арганізацыі. Вось гэтае хаджэньне па нядзелях павінна было скончыцца ў чэрвені. Трэба было выходзіць 10 жніўня раніцай і не сыходзіць. Калі б тры дні вы там пастаялі, было б як у Армэніі (Ціханоўскі мае на ўвазе прыход Пашыньяна да ўлады ў выніку масавых пратэстаў. — РС). Каб быў хоць адзін нейкі лідэр, ён бы вам гэта сказаў. Але там не было нікога. Усіх ужо пасадзілі — Севярынца, Статкевіча. Трэба змагацца за сваіх лідэраў. Вось я тут прыехаў, бачу: Офіс Ціханоўскай змагаецца, Латушка змагаецца, BelPol змагаецца, нават „Вольны хор“ змагаецца сваімі выступамі бясплатна. А дзе ўсе іншыя? Гэта ж усяго колькі, 200 чалавек? Ну праваабаронцы яшчэ. Усё адно гэта ня тыя сотні тысяч. Усе забілі, усе кінулі. Вядома, у любога палітзьняволенага будзе такое расчараваньне. У любога. Вы ўжо ў іншым вымярэньні жывяце, а мы ўсе — у 2020-м. І я рады, што я там застаўся. А то ужо б таксама патух бы і сядзеў бы, рабіў ролікі пра тое, што там Лукашэнка сказаў, і на вокладку б ставіў, каб клікнулі. Быў бы такім блогерам. Яны мне кажуць — гэта каб клікнулі. Ну так, але вы яго рэклямуеце. І ўсё адно праглядаў мала».

Сяргей Ціханоўскі ў якасьці альтэрнатывы заклікае рабіць свае акцыі, паказваць іх, натхняць людзей. Узгадвае, як ён гэта рабіў у 2020-м, і лічыць, што менавіта яго крэатыўнасьць стала прычынаю яго вялікай папулярнасьці сярод беларусаў і, у выніку, арышту і вялікага прысуду.

«Я б вам арганізаваў на 9 жніўня таксама — але гэта ня быў бы гвалт, — кажа Сяргей Ціханоўскі. — Трэба было выйсьці раніцай 10 жніўня, калі беларусы пайшлі на працу, як быццам нічога не адбылося. Каб яны не маглі паехаць на працу, каб усе ўсталі і каб мы разабраліся, трэба было проста ўзяць і ўстаць. Калі спыніўся транспарт у Менску, усё б спынілася».

Ці не нашкодзіць актыўнасьць Сяргея Ціханоўскага, яго рэзкія заявы ў тым ліку ў адрас асабіста Лукашэнкі працэсу перамоваў аб вызваленьні палітвязьняў? Ці не перадумае беларускі рэжым выпускаць іншых лідэраў 2020 году, калі мае такі намер?

«Усе палітвязьні, якія выходзілі, давалі інтэрвію. Якія праблемы? — кажа Ціханоўскі. — Больш за тое, я зараз вяду дзейнасьць у тым ліку з эўрапейскімі дыпляматамі, тлумачу, як можна паўплываць на тое, каб як мага хутчэй выйшлі іншыя палітвязьні. Усе. Таму я думаю, што маё вызваленьне, наадварот, стане трыгерам для вызваленьня ўсіх палітзьняволеных. Пагатоў перамовы амэрыканцаў з рэжымам працягваюцца. Там чакаюць крокаў у адказ. Чаго яны чакаюць, я ня ведаю. Але мы хутка даведаемся. Час пакажа. Калі рэжыму гэта нявыгадна, каб ён хацеў, каб я маўчаў, то я буду гаварыць. Я буду гаварыць у кожным разе. Я буду шкодзіць гэтаму рэжыму, мая зброя — гэта слова. Як амэрыканцы, якія шануюць дэмакратыю і свабоду слова, змусяць мяне маўчаць? Так, яны перадалі мне яго (Лукашэнкі. — РС) пажаданьне. Што ён прасіў, каб мы месяц не давалі інтэрвію. Але я не магу маўчаць. Да мяне мільён пытаньняў, а я буду сядзець і маўчаць. Вы тут сядзіце і маўчыце, а прыедзе Ціханоўскі — і ён будзе».

Лукашэнка і Пазьняк

Сяргей Ціханоўскі настойвае, што захаваў тую ж энэргію, якую меў у 2020-м. Кажа, што яго па-ранейшаму пазнаюць людзі на вуліцах, нягледзячы на зьмены ў абліччы, якія адбыліся зь ім у зьняволеньні.

«І на вуліцах, і у гатэлі, — кажа ён. — Выйшлі раніцай сьнедаць. Падышоў украінец сфатаграфавацца, абдымацца. Жанчына зь Беларусі падышла, у яе сьлёзы цяклі. Сказала, што яна такая радая, што мяне вызвалілі. Гэта толькі ў адным гатэлі ранкам на сьняданку. Калі я прайдуся па вуліцы, думаю, я знайду таксама такіх людзей. У любой краіне. У самалёт заходжу — людзі пазнаюць, ціснуць руку. Дыпляматы ў Літве мяне ўсе, відаць, ужо ведаюць. У Літве нядаўна быў прэзыдэнт Нямеччыны. Ён даведаўся, што я на адным мерапрыемстве са Сьвятланай, арганізаваў сустрэчу. Даволі доўга мы камунікавалі. І немцы ў нас пыталі, як могуць дапамагчы з вызваленьнем палітвязьняў, і мы ім сказалі, якую канкрэтна яны могуць аказаць дапамогу».

Сяргей Ціханоўскі кажа, што, акрамя вызваленьня ўсіх палітвязьняў, другое па важнасьці для яго пытаньне зараз — каб не было новых рэпрэсіяў. Толькі пасьля гэтага, на яго думку, можна весьці дыскусіі аб рэформах унутры Беларусі і зьменах, якія б дазволілі беларусам, што зьехалі з краіны, вярнуцца назад.

У 2020 годзе Сяргея Ціханоўскага пэрыядычна параўноўвалі з маладым Лукашэнкам. З тым, як той праводзіў сваю кампанію ў 1994 годзе. Тыя ж рэзкія заявы, актыўныя паездкі па краіне. Ціханоўскі кажа, што яму не падабаецца такое параўнаньне.

«Я асабіста нічога агульнага не бачу, — гаворыць Ціханоўскі. — Вось адзін з довадаў — папуліст. Лукашэнка — зразумела. Але вось якую маю заяву можна палічыць папулізмам? Вось вы як лічыце? Я што, абяцаю сьветлую будучыню? Я проста хачу дэмакратычных выбараў. Не кажу пра сьветлае заўтра. Абяцаньняў я не даю. Я толькі прашу беларусаў — дайце мне свой давер. Тут жа і давер складана атрымаць. Параўнаньне ў гэтым выпадку, я лічу, неадпаведнае. Мы толькі па росьце зь ім параўнальныя. Я калі бачыў яго ў СІЗА КДБ — чалавек-гара. Нават мяне напалохаў гэтым сваім агромністым станам. Але ён хлус. Самая галоўная яго якасьць — уменьне хлусіць і прыстасоўвацца. Калі вы мяне параўноўваеце зь ім, то павінны сказаць, дзе я хлусіў. Ні разу не было гэтага. Я настолькі адкрыты, што мяне нават крытыкуюць за гэта. Чалавек, які гаворыць прама, ня можа хлусіць. На вершах Быкава ён вырас. Чалавек хлусіць».

Сяргей Ціханоўскі пагаджаецца з тым, што не на адным Лукашэнку ляжыць віна за тое, што адбываецца ў Беларусі. Называе таксама Пуціна. Згадвае і пра пэрсанальную адказнасьць кожнага беларуса.

«На ўсіх гэтая віна, — гаворыць ён. — На мне, магчыма, менш. Я зрабіў у 2020-м усё, што мог. Зараз я выйшаў, зьбіраюся актыўна дзейнічаць, мне кажуць — Ціханоўскі, ідзі адпачні паўгоду. Хлопцы, адпачніце самі паўгоду і паглядзіце, што за паўгоду зробіць Ціханоўскі. Потым будзеце гаварыць, што Ціханоўскі папуліст. Зянон (Пазьняк. — РС) кажа, што Ціханоўскі садзьмецца праз паўтара месяца. Паклічце яго праз паўтара месяца ў студыю і спытайце. Я яму ў 2020 годзе яшчэ гаварыў — прыяжджайце і з намі разам любіце Радзіму. Ён не прыехаў. А можна было прыехаць, людзі на пад’ёме былі, лідэры былі патрэбныя. Усіх пасадзілі, а Зянона не было. Зянон у ЗША быў. Можа, данаты якія зьбіраў, гранты пілаваў, пакуль мы авёс елі. Я ж ня ведаю».

Сяргей Ціханоўскі дадае, што мае да Зянона Пазьняка асаблівае стаўленьне праз расчараваньне, якое прынёс яму палітык.

«Я так паважаў яго, ведаеце, — кажа Ціханоўскі. — Думаў, выйду на свабоду, скажу, што калі ў беларусаў і быў некалі бацька, то гэта Зянон Пазьняк. Я вось з гэтым выходзіў. А ён тут такое на мяне, на Сьвятлану. Зьехаў з глузду, шкада чалавека. Але заслугі яго — усё адно я іх не адыму. Ён для беларусаў зрабіў так шмат, што, магчыма, і ніхто столькі не зрабіў. Магчыма. У кожным разе, да 2020 году. Я чытаў кнігі Паўла Севярынца, там пра ўсе яго заслугі. І пра Курапаты, і пра дзейнасьць у парлямэнце, і за беларускую мову. Я яму за гэта хацеў сказаць дзякуй. Выходжу, а ён дзярмо на мяне».

Пра што, акрамя палітычнай і грамадзкай актыўнасьці, яшчэ думае Сяргей Ціханоўскі, пра што марыў за кратамі і чаго яшчэ не атрымаў?

«Яшчэ адна мая мара пакуль не збылася, — кажа ён. — Сала пасмажыць проста на вогнішчы з цыбуляй. Вось, можа, на фэстывалі „Тутака“. Такая была ў мяне неадчэпная ідэя гэта зрабіць. Бо ў бэтоне сядзіш увесь час. І ўвесь час гэтае вадзяное бюльбяное пюрэ, капуста гэтая пракіслая, ячная каша — больш нічога няма. Так хацелася вось гэтага — паглядзець на агонь. Сабаку побач, шчанюка вельмі хацелася. Страшэнна хацелася. Калі я быў на волі да 2020 году, такога жаданьня не было. У турме хочацца пра некага клапаціцца».