Як паведамляе з Брусэлю карэспандэнт РСЭ/РС, прадстаўнікі Чэхіі на пасяджэньні ў Брусэлі распаўсюдзілі сярод калегаў праект заявы (яго мае рэдакцыя Радыё Свабода), у якой выказваецца сур’ёзная занепакоенасьць у сувязі з сытуацыяй вакол фінансаваньня РСЭ/РС.
У ім гаворыцца, што мэдыяарганізацыя, якая дзесяцігодзьдзямі падавала аб’ектыўную інфармацыю жыхарам краін за «жалезнай заслонай», «працягвае даваць дакладныя, незалежныя навіны дзясяткам мільёнаў людзей у рэгіёнах, дзе свабодная прэса адсутнічае або дзейнічае з абмежаваньнямі».
Адзначаецца, што РСЭ/РС сваёй дзейнасьцю ўмацоўвае эўрапейскую бясьпеку, а магчымае спыненьне яго працы «стала б падарункам для супернікаў Эўропы».
Аўдыя Паўла Піньня, прэс-сакратарка Эўрапейскай камісіі аб апошніх навінах адносна Радыё Свабода/Радыё Свабода і Голасу Амэрыкі заявіла:
«Мы пацьвердзілі, што разглядаем гэтыя сродкі масавай інфармацыі як маякі праўды, дэмакратыі і надзеі для мільёнаў людзей ва ўсім сьвеце. І, вядома, у эпоху немадэраванага кантэнту і фальшывых навін журналістыка і свабода прэсы, якую вы ўсе прадстаўляеце, маюць вырашальнае значэньне для дэмакратыі, і гэтае рашэньне рызыкуе прынесьці карысьць нашым агульным праціўнікам. Што датычыцца любых далейшых пытаньняў, зьвязаных з гэтым, мы таксама разумеем, што гэта зьбіраліся ўзьняць на Радзе па замежных справах Эўразьвязу».
Чэскі міністар замежных справаў Ян Ліпаўскі перад пачаткам пасяджэньня заявіў, што Чэхія вельмі ганарыцца тым, што сядзіба Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода знаходзіцца ў Празе на працягу 30 гадоў:
«Я хачу паставіць палітычнае пытаньне: ці бачым мы каштоўнасьць у такой арганізацыі, у трансьляцыі на такія краіны, як Расея, Беларусь, Іран і многія іншыя? І калі мы бачым такую каштоўнасьць, то што мы гатовыя зрабіць, каб захаваць такую працу... Гэта вельмі шырокае пытаньне. Мы ня ведаем, якім будзе разьвіцьцё падзеяў з боку ЗША, мы таксама павінны мець ясныя чаканьні, але пачаць з палітычнай гатоўнасьці нешта зрабіць».
Кіраўнік МЗС Літвы: Радыё Свабода і Голас Амэрыкі дапамаглі нам аднавіць незалежнасьць
Міністар замежных справаў Літвы Кястуціс Будрыс пракамэнтаваў інфармацыю пра скарачэньні ў Агенцтве глябальных мэдыя ЗША, якое адказвае за Радыё Свабода / Радыё Свабодная Эўропа.
17 сакавіка перад пачаткам пасяджэньня Эўрапейскай рады міністар замежных справаў Літвы Кястуціс Будрыс у інтэрвію журналістам выказаўся пра сытуацыю, якая склалася зь фінасаваньнем Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода (РСЭ/РС) і Голасу Амэрыкі:
«Радыё Свабода, Голас Амэрыкі адыгралі вырашальную ролю ў літоўскіх намаганьнях аднавіць незалежнасьць. Мы сапраўды ім спачуваем, мы бачым, як цяпер гэтыя інструмэнты дапамагаюць тым, хто знаходзіцца пад ціскам рэжымаў і змагаецца за свабоду».
Міністры замежных справаў краін Эўразьвязу пасяджэньні Эўрапейскай рады ў Брусэлі абмяркоўваюць таксама тэрміновую вайсковую падтрымку і гарантыі бясьпекі для Ўкраіны, санкцыі супраць Расеі і забесьпячэньне адказнасьці агрэсара.
Перад пачаткам сустрэчы кіраўнік літоўскай дыпляматыі Будрыс заявіў журналістам, што цяпер стратэгічны момант, прынятыя сёньня рашэньні вызначаць заўтрашнюю сытуацыю зь бясьпекай.
Міністар заявіў, што на Ўкраіну ціснуць, каб яна пайшла на саступкі, а Пуцін толькі ўзмацняе патрабаваньні, якія «выдаюць ягоныя сапраўдныя намеры».
«У імпэрыялістычным пляне Пуціна няма месца для міру. Дзеяньні Крамля гавораць больш за словы», — сказаў Будрыс.
Міжнародная рэакцыя
Флутура Кусары, дарадца ў юрыдычных пытаньнях Эўрапейскага цэнтру прэсы і свабоды СМІ наступным чынам пракамэнтавала сытуацыю вакол Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода:
«Радыё Свабодная Эўропа зьяўляецца прыкладам адказнай журналістыкі ў Косава. На працягу многіх гадоў яно інфармавала грамадзкасьць з дапамогай добра праверанай і грамадзка значнай інфармацыі... У той час, калі дэзінфармацыя расьце ва ўсім сьвеце, існаваньне РСЭ/РС і працяг яго працы маюць важнае значэньне для дакладнай грамадзкай інфармацыі. Асабіста я дзякую РСЭ/РС за яго пастаяннае асьвятленьне пытаньняў, зьвязаных з правамі чалавека, асабліва тых, якія датычацца свабоды слова і СМІ».
Асацыяцыі замежных карэспандэнтаў з Брусэлю (API-IPA) выступіла з наступнай заявай:
«Асацыяцыя замежных карэспандэнтаў з Брусэлю (API-IPA) цалкам салідарная з журналістамі і супрацоўнікамі Радыё Свабодная Эўропа/Радыё Свабода (РСЭ/РС) у гэты цяжкі пэрыяд. Многія зь яго адданых супрацоўнікаў працавалі тут, у Брусэлі. Нядаўняе рашэньне спыніць фінансаваньне РСЭ/РС у рамках больш маштабных скарачэньняў Агенцтва ЗША па глябальных мэдыя (USAGM) уяўляе сабой сур’ёзны адкат назад для незалежнай журналістыкі і прынцыпаў свабоды прэсы. „Барацьба з дэзінфармацыяй і аспрэчваньне аўтарытарных наратываў была асноўнай місіяй РСЭ/РС на працягу больш за 75 гадоў. Іх неадцэнзураваныя навіны дасягнулі мільёнаў людзей у закрытых грамадзтвах. Доступ да дакладных, бесстароньніх і заснаваных на фактах рэпартажаў застаецца гэтак жа востра неабходным у такіх зачыненых краінах, як і ў саміх Злучаных Штатах“, — сказаў Дафід Яго, прэзыдэнт API-IPA».
Пазыцыя кіраўніцы Рады дырэктараў РСЭ/РС
Ліза Кэртыс, старшыня Рады дырэктараў Радыё Свабодная Эўропа / Радыё Свабода (РСЭ/РС), якое атрымала ліст ад Кэры Лэйк з Агенцтва глябальных мэдыя ЗША, дзе заяўлена аб скасаваньні фінансаваньня РСЭ/РС, вылучанага Кангрэсам, выказала сваю прыватную пазыцыю:
«Наша каманда юрыстаў, якія працуюць бязвыплатна, гатовая зрабіць усе неабходныя крокі, каб РСЭ/РС працягвала выконваць сваю місію, ухваленую Кангрэсам.
Адмаўленьне Агенцтва глябальных мэдыя ЗША ў вылучэньні сродкаў для РСЭ/РС незаконнае з чатырох прычын:
- 1. Яно парушае статут, якім кіруецца РСЭ/РС.
- 2. Яно парушае законы аб асыгнаваньнях Кангрэсу.
- 3. Яно парушае Канстытуцыю ЗША. Нельга ігнараваць Палажэньне аб асыгнаваньнях і Палажэньне аб захаваньні Канстытуцыі, а таксама Закон аб кантролі за бюджэтнымі выдаткамі. Судзьдзя Кавана згодны і сказаў гэта ў сваім рашэньні наконт акругі Эйкен у 2013 годзе.
- 4. Нарэшце, само спыненьне гранту ёсьць незаконным».
Указ Дональда Трампа
Увечары 14 сакавіка прэзыдэнт ЗША Дональд Трамп падпісаў указ, накіраваны на скарачэньні ў сямі фэдэральных агенцтвах, у тым ліку Агенцтве глябальных мэдыя ЗША (USAGM), якое адказвае за Радыё Свабода / Радыё Свабодная Эўропа (RFE/RL) і іншыя амэрыканскія мэдыярэсурсы для замежжа.
Указ таксама закранае агенцтвы, якія займаюцца пытаньнямі бяздомнасьці, працоўных спрэчак, разьвіцьця мясцовых супольнасьцяў.
«На працягу 7 дзён з даты падпісаньня гэтага ўказу кіраўнік кожнай зь пералічаных [у дакумэнце] дзяржаўных установаў павінен падаць дырэктару Адміністрацыйна-бюджэтнага ўпраўленьня справаздачу, якая пацьвярджае поўнае выкананьне ўказу, а таксама тлумачыць, якія падразьдзелы або функцыі гэтай установы прадпісаныя законам і ў якой ступені», — гаворыцца ў паведамленьні Белага дому.
Празь некалькі гадзін пасьля публікацыі ўказу мэдыя распаўсюдзілі ліст USAGM, у якім гаварылася, што ўхвалены Кангрэсам грант, які фінансуе RFE/RL, быў спынены.
Ліст падпісала Кэры Лэйк, якая пазначыла сваю пасаду як «старэйшы дарадца выканаўцы абавязкаў генэральнага дырэктара (USAGM) з паўнамоцтвамі, дэлегаванымі выканаўцам абавязкаў генэральнага дырэктара».
Лэйк была вылучана на пасаду кіраўніка Голасу Амэрыкі Трампам, але яе кандыдатуру яшчэ павінна ўхваліць Кансультацыйная рада міжнароднага вяшчаньня (незалежны фэдэральны орган).
Прэзыдэнт і галоўны выканаўчы дырэктар RFE/RL Стывэн Капус сказаў, што скасаваньне пагадненьня аб гранце стане «велізарным падарункам ворагам Амэрыкі».
«Іранскія аятолы, кітайскія камуністычныя лідэры і аўтакраты ў Маскве і Менску будуць сьвяткаваць спыненьне існаваньня RFE/RL пасьля 75 гадоў. Перамога нашых супернікаў зробіць іх мацнейшымі, а Амэрыку слабейшай», — сказаў ён.
«Мы карысталіся моцнай двухпартыйнай падтрымкай на працягу ўсёй слаўнай гісторыі RFE/RL. Бяз нас амаль 50 мільёнаў чалавек у закрытых грамадзтвах, якія кожны тыдзень залежаць ад нас у атрыманьні дакладных навін і інфармацыі, ня будуць мець доступу да праўды аб Амэрыцы і сьвеце», — дадаў Капус.
USAGM — незалежнае дзяржаўнае агенцтва ЗША, якое ажыцьцяўляе трансьляцыю навін і інфармацыйных праграмаў амаль на 50 мовах для аўдыторыі прыкладна 361 мільён чалавек кожны тыдзень.
Бюджэтны запыт USAGM на 2025 фінансавы год склаў 950 мільёнаў даляраў, што павінна пакрыць усе яго апэрацыйныя выдаткі і капітальныя ўкладаньні. У бюджэт уваходзяць мэдыяплятформы:
- Радыё Свабода / Радыё Свабодная Эўропа (RFE/RL),
- Голас Амэрыкі,
- Радыё Свабодная Азія,
- Офіс радыётрансьляцыі на Кубу (Radio Martí),
- Блізкаўсходнія радыётрансьляцыйныя сеткі (MBN)
- Фонд адкрытых тэхналёгіяў.
Рэакцыя Камітэту абароны журналістаў
«Абуральна, што Белы дом спрабуе зьнішчыць фінансаванае Кангрэсам агенцтва падтрымкі незалежнай журналістыкі, якая кідае выклік наратывам аўтарытарных рэжымаў па ўсім сьвеце», — заявіў Карляс Мартынэс дэ ля Сэрна, дырэктар праграмаў Камітэту абароны журналістаў, у заяве 15 сакавіка.
«Мы заклікаем лідэраў Кангрэсу абараніць гэтае найважнейшае агенцтва, якое падае неадцэнзураваныя навіны ў краінах, дзе прэса абмежавана».
Падчас першага тэрміну прэзыдэнцтва Трамп, які ад моманту вяртаньня ў Белы дом у студзені прыняў шэраг захадаў для скарачэньня дзяржаўных выдаткаў, канфліктаваў з USAGM наконт рэдакцыйнай незалежнасьці і скіраванасьці праграмаў.
Пасьля вяртаньня да ўлады ён зноў выказаў падобныя засьцярогі. Сябры USAGM лічаць, што гэты мэдыярэсурсы ёсьць важным інструмэнтам дыпляматыі ЗША.
