Пагаварылі зь ім пра расстаньне зь сям’ёй і пчоламі, жыцьцё ў выгнаньні, дзе не чуваць роднае мовы, рэабілітацыю мёдам з уласнага пчальніку, аднаўленьне ў эміграцыі Мядовай прэміі ды ўмовы яе вяртаньня на радзіму.
Пра расстаньне зь сям’ёй і свойскімі пчоламі
— У канцы 2022 году, цалкам адбыўшы турэмны тэрмін за ўдзел у акцыях пратэсту супраць фальсыфікацыі прэзыдэнцкіх выбараў, вы вярнуліся на родную Пружаншчыну, дзе чакала сям’я. А яшчэ — пчолы. Але празь нейкі час усё ж разьвіталіся і з роднымі людзьмі, і з сваімі пчоламі. З кім расстаньне далося цяжэй: зь людзьмі ці інсэктамі? І чаму так адбылося, што вы пасьля зьняволеньня змушаныя былі пакінуць і сям’ю, і любімую справу?
— Вымушаны пакінуць і пчаліну, і радзіну, і Радзіму, як і сотні тысяч грамадзян Беларусі, празь несправядлівасьць і абсурднасьць судовых выракаў. Ды і пасьля адбытага тэрміну неабходна было паправіць здароўе ды знайсьці псыхалягічны ды сацыяльны спакой. Асуджаны паводле так званага «народнага» артыкулу, я са свайго боку не прызнаў ані віны, ані хоць якой законнасьці выраку. Таму чакаю таго часу, калі будзе рэабілітацыя за гэтыя незаконныя прысуды. У Беларусі цяпер так: калі асуджаны незаконна адзін раз, цалкам магчыма, што будзеш асуджаны паўторна. Такое масава адбываецца. А зноў трапіць ў турму і ня бачыць родных, ня мець зь імі сустрэч ды не займацца сваёю справаю, пчалярствам, якому прысьвяціў усё сваё жыцьцё, ня хочацца, ды і неразумна.
Разлучацца цяжэй з роднымі, чым з пчалінаю. Я амаль два гады быў з роднымі разлучаны і вымушаны быў атрымліваць ад іх матэрыяльную дапамогу і псыхалягічную падтрымку. А цяпер маю матэрыяльную самастойнасьць і магчымасьць кіраваць сваім жыцьцём. Ды і сувязь з роднымі і сьветам ёсьць дзякуючы сучасным сродкам камунікацыі...
Вядома, бракуе фізычнае блізкасьці з роднымі. Шкада і гаспадаркі, якую ствараў там на працягу больш як сарака гадоў. Цяпер неабходна пачынаць практычна з нуля ды яшчэ ў невядомых варунках іншай краіны, без сваёй хаты і пчалінага рыштунку і шмат чаго іншага.
Пра пакуты жыцьця ў мясьціне, дзе ня чутна роднае мовы
— Апынуўшыся летась у Польшчы, вы пэўны час працавалі, так бы мовіць, наёмным пчаляром. Але нешта пайшло ня так і вы задумаліся пра ўласны пчальнік. Праз колькі месяцаў мару ўдалося зрабіць рэальнасьцю. Але як выбіралі сабе новых пчолак? Каб былі такія, якіх пакінулі ў Беларусі? Ці якім іншым чынам?
— Так, я крыху пабыў на адным вялікім пчальніку Польшчы, і гэта мне дадало ведаў, практыкі ды ўпэўненасьці, што займацца пчалярствам можна і варта таго. Але працаваць памочнікам пчаляра мне, прафэсійнаму пчаляру, несур’ёзна. Ды жыцьцё і праца без выходных, асабліва вясной, летам, восеньню, і да таго ж у вясковай мясцовасьці, дзе немагчыма бачыць сваіх радзімнікаў, чуць родную мову, бачыцца са знаёмымі людзьмі, становяцца нуднымі і пакутлівымі. А пакутаў мне, як і многім тысячам палітычных вязьняў, хапіла і бяз гэтага.
Спачатку я меркаваў налавіць блукаючых раёў і так пачаць займацца пчалярствам наноў. Але пчаліну тут умеюць (ці больш правільна сказаць, атрымліваецца) трымаць, не дапускаючы да раеньня. Хоць пару раёў усё ж прыляцела...
А паколькі ад папярэдняга гаспадараньня на радзіме яшчэ былі грашовыя ашчаджэньні, наважыўся купіць невялікі пчальнік. Выбар быў, бо выявілася, што тыя праблемы, якія былі ў мяне (дзе паставіць пчаліныя вульлі на прыватных землях), узьнікалі і ў мясцовых. Тут часта трэба разьлічыцца мёдам за ўсталяваньне вульляў. Ды і аплаты могуць папрасіць. А вынікі пчалярства ў многім залежаць ад прыроды і надвор’я. То можна застацца і без нагавіц, і без пчалы... Давялося прыстасоўвацца і да новай для мяне сыстэмы вульляў, і да характару прыроды, да культураў лясной і сельскай гаспадаркі. Прыемна зьдзівіла колькасьць і разнастайнасьць ліпаў, асабліва ў гарадзкім навакольлі. А пчала як пчала — яна ўвесь час мяняецца і не бывае, каб была аднолькавая заўсёды (як, дарэчы, і ўсё жывое).
Пра рэабілітацыю мёдам з уласнага пчальніку
— І вось ваш новы мёд бурштынам пацёк у мядарку. Зь якімі думкамі і пачуцьцямі пакаштавалі першую ягоную кроплю? І які ён на смак, эмігранцкі мёд? Салодкі, як дома? Ці мо гаркаваты?
— Два з паловай гады я быў адарваны ад пчолаў. Седзячы ў СІЗА ды ШЫЗА, думаў: вось траплю на зону — і буду лячыць сябе злоўленымі на кветках пчоламі. Але на зоне я пабачыў медадайную пчалу толькі аднойчы і ўсяго адну. І мне яе стала шкада чапаць... Мёду я там ня бачыў, бо перадач не было, а купіць на тыя дзьве базавыя ў месяц шкада, бо трэба купіць што таньнейшае і конча неабходнае... Ды і мінулым летам, знаходзячыся спачатку ў Грузіі, а потым і тут, свайго мёду ня меў і даводзілася купляць чужы... Свой мёд — гэта свой мёд, і для мяне гэта, як зь зямлі крыніца. Мёд — гэта цуд, ён заўжды з гарчынкаю, а часам яшчэ з кісьлінкаю... А галоўнае — вось ён, табою здабыты мёд, зь якім ты можаш ісьці да людзей, які ты можаш спажываць, не абмяжоўваючы сябе...
Першыя кроплі мёду са свайго пчальніку рэабілітавалі мяне ў сваёй існасьці як пчаляра, вярнулі да звыклай плыні жыцьця, ажывілі карані.
Пра аднаўленьне ў эміграцыі ўласнай літаратурнай прэміі ды ўмовы яе вяртаньня на радзіму
— Не пытаемся, як шчодра вас аддзячылі за клопат падляскія пчолы. Але хочам спытаць, чаму вы цэлым пудам салодкага ласунку вырашылі ашчасьлівіць некага зь літаратараў-уцекачоў? Сваё ж жыцьцё таксама ня мёдам мазана і лішняя залатоўка не зашкодзіла б. Ці так?
— Так! Падляскія пчолы ня надта завалілі мяне мёдам, як бы хацелася і чакалася. Але ўсё ж шчодра, як зь дзесяці купленых радзін. Ды і капейчыну тут зарабляю, ходзячы на працу. А пуд мёду, які выдаткоўваецца на прэмію, — зусім невялікія грошы... Многія пчаляры маюць значна большыя пчальнікі і значна больш мёду, але не далучыліся да літаратурнага жыцьця і фундаваньня прэміі... Мяне адарылі мёдам пчала і прырода, і я магу частку гэтага дару ахвяраваць на літаратурную Мядовую прэмію.
— Аднавіўшы ў эміграцыі сваю пэрсанальную літаратурную прэмію, якой да гэтага на радзіме ўганаравалі васямнаццаць творцаў, чый лёс так ці інакш зьвязаны зь Берасьцейшчынай, ці будзеце і цяпер прытрымлівацца пры вызначэньні ляўрэата гэтага рэгіянальнага прынцыпу?
— Прэмія агучвалася як рэгіянальная, берасьцейская, але часам выходзіла за межы і ўручалася творцам зь Менску і з суседняй Украіны. З многіх прычынаў тут, за мяжой, вымушаны адысьці ад рэгіянальнасьці і ўручыць прэмію аднаму ці больш беларускім творцам, якія апынуліся ў эміграцыі. А каму, пакуль яшчэ сакрэт. Абвесьцім ляўрэата крыху пазьней, бо яшчэ ня ўсе атрыбуты прэміі падрыхтаваныя.
— Дарэчы, хто вызначае ляўрэата? Гэта робіць журы ці вы вызначаеце яго самастойна? Прэмія ж пэрсанальная...
— Раней вызначалася па-рознаму: і групай сяброў, і асобнымі сябрамі, і мной асабіста. Усё залежала ад канкрэтных на той час варункаў.
— Напачатку цырымонія ўганараваньня ляўрэата Мядовай прэміі адбывалася ў Пружанах, потым вы выяжджалі на яго радзіму. А як, дзе і калі будзе адбывацца гэтая ўрачыстасьць цяпер, на эміграцыі?
— Магчыма, на ўлоньні прыроды непадалёку ад пчальніку, а магчыма, тут у Беластоку. Яшчэ пакуль месца ня вызначана, будзе відаць трохі пазьней.
— А як думаеце, калі ваша прэмія вернецца на месца заснаваньня?
— Тады, калі вернемся дадому і пачнём жыць па-чалавечы прыстойна: паводле людзкіх, нязьдзеклівых, рацыянальных законаў.
Форум