З другога боку, паглыбляцца ў гэтыя сцэнары ў народзе мала хто хоча, людзі жывуць сваімі клопатамі, а не глябальнымі. Але вось пачалі называць тэрміны нападу. Тут міжволі зірнеш на гадзіньнік. У Нямеччыне сказалі пра 2025 год, а Мікалай Халезін нават дакладную дату назваў — сёлета, 9 лістапада, адразу пасьля выбараў прэзыдэнта ЗША. Інакш кажучы, вайна можа прыйсьці ў наша жыцьцё амаль што заўтра. І што тады?
Бессэнсоўныя прагнозы
Людзі ў Літве ці Польшчы (а гэтыя краіны называюць наступнымі ахвярамі Крамля найчасьцей) пра гэта стараюцца не гаварыць. Звычайнага чалавека агрэсія ва Ўкраіне адразу напалохала, а цяпер стала амаль што будзённасьцю. Прагназаваць, як яно будзе, калі нехта прыйдзе і проста паставіць тваё жыцьцё з ног на галаву, занятак і непрыемны, і бессэнсоўны.
Вось мая знаёмая жыла ў цэнтры Кіева і перад яшчэ верагодным тады расейскім нападам заклікáла мужа пераехаць куды-небудзь у прадмесьце, у Бучу ці ў Ірпень. Маўляў, там спакайней. Бо бамбіць будуць, ясная рэч, цэнтар, там разгорнуцца ваенныя дзеяньні. «Ну хоць машыну давай заправім і паставім у Бучы, каб адразу туды — і далей на захад». Цяпер знаёмая ўспамінае тыя свае ўгаворы з горкай самаіроніяй.
А яшчэ прыгадваецца, як у колішнім кінафільме «Чужая бацькаўшчына» старая жанчына (яе ролю выконвала Стэфанія Станюта), пачуўшы газэтную навіну, што Нямеччына напала на Альбанію, зазначыла: «А дзе тая Альбанія, да нас, можа, і ня дойдзе». Але ж дайшло. У нашым выпадку і Альбаніі ніякай ня трэба. Бо нападаць нібыта сабраліся на нас. На тых, хто ў Беларусі, і тых, хто вымушаны быў перабрацца ў Літву або Польшчу.
«Руки зá голову!»
У самой Беларусі ўвогуле бяда, яна ўжо ня першы год у гэтай расейскай «гульні». І калі расейцы зь Беларусі пайшлі на Кіеў, ва ўспрыманьні сьвету гэта сама Беларусь і пайшла. Мала чые там найміты — важна, адкуль прыйшлі. Калі зь Беларусі, значыць, сама Беларусь і напала, а як інакш? Яна ж намінальна самастойная дзяржава, суб’ект міжнароднай палітыкі.
І дагэтуль ня кожны згаджаецца зразумець, што сапраўдная Беларусь, словамі яе нобэлеўскага ляўрэата Алеся Бяляцкага, — сядзіць у турме. То бок яна ўжо па вушы ў пуцінскай вайне. І далей можа быць толькі горш, бо куды б яны ні пайшлі, на Літву ці на Польшчу, Беларусі не абмінуць...
Маштаб зачысткі беларускай грамадзянскай супольнасьці настолькі вялікі, што нашмат перавышае маштаб і мэнталітэт самой краіны і нацыі. Гаварыць, што верхаводзіць тут дыктатар Лукашэнка зь ягонымі несувымернымі людзкімі і матэрыяльнымі рэсурсамі, не выпадае. Ён хіба што спрыяе агрэсіі, на ўсё згаджаецца, ён на падхопе. Але сам тэрор яўна не беларускі. Інакш давялося б прызнаць, што кожны другі ў краіне — апрычнік-кагэбіст.
Між іншым, у нядаўнім сваім «віншаваньні літоўскаму народу» Лукашэнка «міргнуў». Папракнуўшы Літву «сьценамі з калючага дроту на агульнай мяжы», ён зазначыў, што на тое, каб стрымліваць патокі мігрантаў у краіны Эўразьвязу, «у нас няма ні грошай, ні сіл». А яшчэ няма волі самаабвешчанага кіраўніка краіны выконваць свае непасрэдныя дзяржаўныя функцыі. Ну і калі працягваць ягоную лёгіку, няма магчымасьці пярэчыць Пуціну, бо мігранты — гэта пуцінская зброя. У ідэале вы павінны пачуць тут ноту самаапраўданьня: я за ўсё гэта адказнасьці не нясу.
Калі ж працягваць лёгіку далей, трэба параўнаць два бюджэты: на стрымліваньне мігрантаў (на што грошай і сіл няма) і на масавы тэрор па ўсёй Беларусі, на прапаганду (арганічную частку расейскай прапаганды), на мілітарызацыю ўсяго і ўсіх (на што грошы і сілы ёсьць). Ну ніяк не сувымерныя бюджэты, як слана параўноўваць з малекулай. Тут сам сабою намёк напрошваецца — на тэрор за расейскія грошы і расейскімі сіламі. Надта ж хочацца Лукашэнку вызваліцца ад адказнасьці.
Ня так даўно давялося паглядзець «апэратыўныя» кадры арышту музыкаў гурта Nizkiz. Тры сюжэты ўварваньня ўзброеных людзей у кватэры трох музыкаў адбываюцца паводле аднаго сцэнару з аднымі і тымі словамі: «Руки за голову!» І ўсе тры разы гэтая каманда гучыць з націскам на прыназоўнік: «Руки зá голову!». Я паспрабаваў вымавіць, атрымліваецца ня надта. У Беларусі так не гавораць ні па-беларуску, ні па-расейску. Так гавораць у Расеі. І гэтая дробязь адразу перастае быць дробязьзю, калі разумееш, што гэта каманда, яна развучваецца на трэнінгах — і павінна дакладна і аднолькава крычацца ўсімі тысячамі пагромнікаў, якія штодня ломяцца ў кватэры беларусаў. А гэта значыць, або інструктар у іх з Расеі, або сам баец — расеец.
Народ з дакорам пазірае на ўсё гэтае вялізнае бясчынства, задаючы сабе рытарычнае пытаньне: навошта? Мабыць, прычына ў тым, што ў Крамлі рыхтавалі напад на Ўкраіну, а тут пабачылі масавыя маршы беларусаў у 2020-м, а яшчэ нехта ўспомніў пра рэспубліку-партызанку... Так, глядзіш, ня дойдуць расейскія войскі ня тое што да Кіева, а нават да Ўкраіны. І пачалося — масавыя арышты, пагромы, выцісканьне за мяжу. Але ж нават пры гэтым усім атрымалі дзясяткі дывэрсіяў на чыгунцы і тармажэньне руху расейцаў на Кіеў...
У выніку Беларусь чацьвёрты год у вайне і новыя калёны расейскай тэхнікі, што могуць пачаць рух кудысьці на Вільню ці Сувальскі калідор праз Горадню ці Ашмяны, нікога ня зьдзівяць. Наглядзеліся. Беларусы, у адрозьненьне ад літоўцаў ці палякаў, маральна гатовыя да ўсяго.
Расейцы ідуць!
Па вялікім рахунку, нічога новага ў гэтым ува ўсім няма — ад першага прыходу сюды ўсходняй імпэрыі: 1794, 1812, 1831, 1863, 1918-20, 1930-я, 1940-50-я... Мы проста забыліся, а нехта і зусім ня ведаў. І кожнага разу на землях ВКЛ і польскай Кароны ўчынялася Буча, ужо, так бы мовіць, традыцыйны маскоўскі стыль. А з новага, бадай, толькі ядравая зброя. Можа быць, яны пачнуць зь яе? І тады што? NATO адкажа па Маскве? Прагназаваць апакаліпсіс таксама бессэнсоўна... Калі пра ўжываньне Захадам «пятага артыкулу статуту NATO» сёньня яшчэ і гавораць часам з пэўным сумневам, дык тое, што неба над саюзьнікамі закрыюць, як пра гэта марна прасіла Ўкраіна зь першых момантаў агрэсіі, сумневаў не выклікае. Гэта значыць, што бамбіць прынамсі ня будуць, і калі пойдзе Пуцін, дык наземным шляхам, праз зачышчаную Беларусь.
А што далей?
Дапусьцім, даедуць расейскія танкі да Вільні. Праз трыццаць гадоў, якія ня бачыліся, моцна зьмянілася Вільня, народ моцна зжыўся з дэмакратычнымі парадкамі і будзе трымацца за іх да апошняга. А што прапануюць расейцы? Арсэнал у іх небагаты: масавы тэрор, як у Беларусі, не атрымаецца, бо сустракаць «новую ўладу» кветкамі ніхто ня будзе. Што яшчэ? Дэнацыфікацыя зь фільтрацыйнымі лягерамі, гэта значыць зачыстка ўсяго літоўскага, польскага, беларускага... Як усё ўкраінскае зачысьцілі на Данбасе. Тут самае галоўнае: на пераважна расейскамоўным Данбасе. Але ж астатняя Ўкраіна вельмі хутка зразумела, што няма больш эфэктыўнае абароны ад «русского мира», чым свая мова. У Літве і ў Польшчы гэтае разуменьне прыходзіць з матчыным малаком. Што яшчэ? Расейскія пашпарты, рэфэрэндум аб далучэньні да Расеі... Вываз дзяцей «на аздараўленьне»... Напэўна, у Крамлі на такое і не разьлічваюць, бо як ні зірні — глупства. Але што застаецца? Як пры Сталіну — масавыя дэпартацыі? Куды? Ізноў у Сібір?
Трэба разумець, што такой калябарацыі, як была з савецкай уладай, ні ў Літве, ні ў Польшчы ня будзе. Занадта памятная яшчэ папярэдняя савецкая ўлада, якую тут называюць акупацыяй. Вываз у Сібір двух мільёнаў літоўцаў выглядае ня тое, што праблематычна, гэта адкрыты генацыд. Пра 40 мільёнаў палякаў няма чаго і казаць.
У выпадку Ўкраіны на першым месцы — махінацыі з гістарычнымі тэрмінамі «Русь», «Расея», «рускі». А што будуць казаць у выпадку Літвы і Польшчы, калі ў звычайнага расейца яны проста нават не на слыху?
Дык якія, хай сабе самыя ідыёцкія, рэзоны могуць быць у Расеі, каб нападаць на Польшчу і Літву? Захапіць Сувальскі калідор? Але захапіць нічога ня значыць, трэба, каб ён функцыянаваў, а для гэтага трэба ператварыць Літву і Польшчу як мінімум у сёньняшнюю Беларусь і паставіць там (і карміць!) такіх самых самаабвешчаных лукашэнак зь іхнымі перапоўненымі палітвязьнямі турмамі і галаварэзамі. Але навошта? Нават калі Пуцін, кіраваны помстай ці самасьцьверджаньнем, даможацца такога выніку, гэта будзе разавая, а ніяк не стратэгічная «перамога».
Важнае, на маю думку, тут вось што. Той, хто аднойчы ўсьвядоміў свае правы чалавека і пажыў у дэмакратыі, ні за што на сьвеце ня вернецца ў стан раба. Гэта прыблізна тое самае, што калі чалавек рэальна ўсьвядоміў сябе беларусам, ужо ніколі не захоча «назад» стаць нікім. Прыгадаўшы даты імпэрскай агрэсіі на наш край — на Беларусь, Літву і Польшчу, я разумею, што адпор імпэрыі заўсёды рабілі мужныя людзі, якія, аднак, толькі дасьпявалі да сваёй нацыянальнай і дэмакратычнай кандыцыі, яшчэ не сфармаваліся цалкам, і таму дазвалялі сабе кампрамісы з самімі сабою. Сёньня сытуацыя кардынальна іншая. Палякі і літоўцы дасьпелі, беларусы далучаюцца да іх сямімільнымі крокамі. Таму пуцінская агрэсія ня мае ніякіх шанцаў. Апроч апакаліптычнага. Які, у сваю чаргу, ні для кога ня мае сэнсу.
Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
