Чым часьцей Аляксандар Лукашэнка заяўляе, што «Расея ў гэтай вайне ня можа прайграць», чым мацней «заціскае гайкі», пашыраючы палітычныя рэпрэсіі на ўсё большае кола грамадзтва, чым больш патрабуе гарантый уласнай бясьпекі ад свайго адзінага гаспадара і спонсара, тым больш яўным становіцца ягоны асабісты страх перад падзеямі, якія няўмольна насоўваюцца. А тое, што яны ўжо блізка і што зыход іх можа быць зусім ня той, у якім запэўнівае ягоная прапаганда, сам Лукашэнка зь ягонай тонкай палітычнай інтуіцыяй, без сумневу, адчувае.
У чаканьні ўкраінскага контранаступу
Атачэньне беларускага дыктатара зь непакоем і трывогай чакае хуткага ўкраінскага контранаступу — непрадказальнага і бязьлітаснага, зь няпэўнымі фіналам і наступствамі, якія з высокай доляй верагоднасьці непасрэдна зачэпяць і менскі рэжым. Лукашэнка рыхтуецца да гэтага як можа: умацоўвае мяжу з Украінай; палохае Захад расейскай ядзернай зброяй; патрабуе дадатковых гарантый ад Расеі (а раптам наступ будзе настолькі ўдалым, што ўкраінцы ня толькі вернуць Данбас і Крым, але і ўспомняць пра тое, адкуль ішлі танкі на Кіеў у лютым 2022-га?). З гэтага ж шэрагу — масавыя выклікі на раптоўныя пазаплянавыя вайсковыя зборы рэзэрвістаў; заява сакратара Савету бясьпекі Вальфовіча пра магчымае вяртаньне практыкі абавязковага прызыву ў войска студэнтаў; агульная мілітарысцкая гістэрыя афіцыйнай прапаганды.
А галоўнае — бесьперапынны каток палітычных рэпрэсій.... Ён не спыняецца і ў блізкай будучыні ня спыніцца, бо гэта ці не адзіны даступны Лукашэнку спосаб дэманстрацыі краіне і сьвету сваёй жорсткасьці, рашучасьці і бескампраміснасьці.
Досьвед дыктатур сьведчыць: каб ня выклікаць ваганьняў у сваім атачэньні і трымаць грамадзтва ў поўным паслушэнстве, дыктатар нават перад пагрозай уласнага хуткага краху, да апошняга моманту павінен рабіць выгляд, што ўсё ў парадку, што сытуацыя пад ягоным жорсткім кантролем. Дзеля гэтага неабходна дэманстраваць актыўнасьць. Вось і ў Лукашэнкі: «дэструктыўныя ячэйкі» выяўляюцца, «экстрэмістаў» арыштоўваюць, суды выносяць жорсткія прысуды, «зачыстка» ахоплівае ўсё новыя рэгіёны...
У дыктатурах на апошніх стадыях іх існаваньня такое бывала часта. Напрыклад, у апошнія тыдні існаваньня Трэцяга Рэйху, увесну 1945-га, калі савецкая дальнабойная артылерыя ўжо ва ўсю моц абстрэльвала Бэрлін, а танкі прарываліся ў прыгарады нямецкай сталіцы, у сутарэньнях Рэйсхканцылярыі ўсё яшчэ вяліся допыты антыфашыстаў, СС і СД працягвалі выяўляць і арыштоўваць неляяльных рэжыму асобаў, а турмы былі перапоўненыя палітзьняволенымі.
Апошняя надзея — «вундэрвафэ»
Калі 17 лютага 2022 года, за тыдзень да пачатку расейскага ўварваньня ва Ўкраіну, Лукашэнка заявіў пра тое, што гатоў разьмясьціць на сваёй тэрыторыі ня толькі ядзерную, але і нейкую «звыш’ядзерную» зброю («Калі такія бесталковыя, дурныя крокі зробяць нашы праціўнік і супернікі»), многія толькі скептычна ўсьміхнуліся: маўляў, выхваляецца, агаварыўся, якая-такая «звыш’ядзерная» зброя?...
Хоць намёкі на «звышзброю» і спосаб шантажу ёю сваіх праціўнікаў — зусім не вынаходка Лукашэнкі. Недзе падобнае сьвет ужо чуў. У 1943 годзе гітлераўскі рэйхсміністар узбраеньняў Альбэрт Шпэер казаў: «Зацяжная вайна будзе выйграна з дапамогай цуда-зброі». Меліся на ўвазе менавіта ядзерныя дасьледаваньні, якія актыўна вяліся ў Райху і павінны былі кончыцца стварэньнем ядзернай бомбы.
Адметна, што сам тэрмін «вундэрвафэ» (цуда-зброя, ці звышзброя) прыдумалі зусім не інжынэры-збройнікі, а прапагандысты зь ведамства Гебэльса. Ёмісты і яркі вобраз павінен быў палохаць ворага, падтрымліваць баявы дух салдатаў і прыцішваць панічныя настроі сярод насельніцтва. Гітлеру тэрмін вельмі падабаўся. «Я ўпэўнена гляджу ў будучыню. „Зброя адплаты“, якой я валодаю, зьменіць абстаноўку на карысьць Трэцяга Райху», — заявіў ён 24 лютага 1945 года, за два месяцы да свайго ганебнага фіналу. Калі б ён сапраўды пасьпеў атрымаць у сваё распараджэньне ядзерную бомбу, зыход вайны мог быць зусім іншы. Прынамсі, сцэнар сэпаратных перамоў і замірэньня з Захадам выглядаў бы зусім не такім безнадзейным, як у выкананьні Далеса і Вольфа ў швайцарскім Бэрне ў сакавіку 1945 года. Гітлер сапраўды мог дамагчыся таго, каб напалоханы сьвет на нейкі час і на пэўных умовах пакінуў у спакоі ягоную дыктатуру.
«Калі б у нас была гэта зброя, з намі б цяпер па-іншаму размаўлялі», — шкадаваў Лукашэнка ў красавіку 2010 года, наракаючы на халаднаватае стаўленьне да свайго рэжыму з боку заходніх палітыкаў. Сёньня, калі даўняя мара Лукашэнкі вось-вось збудзецца і расейскія ядзерныя ракеты ня сёньня, дык заўтра падвесяць пад крылы беларускіх самалётаў, мэты беларускага дыктатара ў чымсьці нагадваюць патаемныя мэты Гітлера перад крахам Трэцяга Райху: «Толькі не чапайце маёй дыктатуры»....
«Атлянтычны вал»
Са спадарожнікаў відаць: расейскія войскі ва Ўкраіне актыўна рыхтуюцца да маштабнай абароны. Гэта відаць найперш у Крыме: адразу за адміністрацыйнай мяжой з Херсонскай вобласьцю, у раёне Армянску і Перакопскага валу зьявілася падвойная лінія акопаў, якія цягнуцца на дзясяткі кілямэтраў.
Падобныя інжынэрныя ўмацаваньні, супрацьтанкавыя надаўбні («зубы дракона») , шматкілямэтровыя траншэі перарэзваюць украінскія стэпы ў многіх мясьцінах Запароскай вобласьці... Фартыфікацыйныя збудаваньні зьяўляюцца і ў іншых мясьцінах на акупаванай расейцамі ўкраінскай тэрыторыі.
Безумоўна, штабы расейскага ўварваньня ва Ўкраіну несувымерныя з маштабамі Другой сусьветнай вайны, але некаторыя эпізоды і апэрацыі міжволі схіляюць да параўнаньняў. У гэтым сэнсе цяперашняе трывожнае нэрвовае чаканьне расейскага агрэсара можна параўнаць з атмасфэрай, якая панавала ў стане гітлераўцаў увесну 1944-га.
Вонкава справы ў Гітлера на франтах нібыта яшчэ зусім не такія благія. Войскі вэрмахту стаяць за сотні кілямэтраў ад межаў Райху — пад Полацкам і Воршай, у Парыжы і Амстэрдаме, Рыме і на Балканах. Але ўжо навісае над акупаванай Гітлерам Эўропай рэальная пагроза высадкі дэсанту саюзьнікаў і адкрыцьця Другога фронту. І са Злучаных Штатаў, і з Вялікай Брытаніі прыходзяць паведамленьні пра падрыхтоўку соцень дэсантных караблёў. Гэта сотні тысяч салдатаў, сучасная тэхніка і ўзбраеньне... І ўсё гэта зьявіцца неўзабаве недзе на ўзьбярэжжы Паўночнага мора ці Балтыкі. Дзе? Гэта ці не самы вялікі сакрэт саюзьнікаў.
Гітлер сутаргава фарсуе будаўніцтва і ўмацаваньне «Атлянтычнага валу» — вялізнай паласы прыбярэжных умацаваньняў, якая павінна працягнуцца на 5000 кілямэтраў — ад Біскайскай затокі на мяжы з Гішпаніяй да астравоў Даніі і ф’ёрдаў Нарвэгіі. Ва ўсіх кінатэатрах райху дэманструюцца прапагандысцкія фільмы пра гэты Атлянтычны вал, які паказваецца як непрыступны і непераадольны для ворага. Адну са стужак на гэту тэму зьняў нават славуты нямецкі рэжысэр таго часу Арнольд Фанк.
Гэтыя фільмы ў выглядзе трафэйных копій даходзяць і да саюзьнікаў. Некаторыя дасьледчыкі схільныя лічыць, што менавіта пераацэнка магчымасьцяў гэтага валу стала адной з прычын таго, што адкрыцьцё Другога фронту ўвесь час адкладвалася і пераносілася. Тады, вядома, палохаць лібэральны Захад было куды складаней, чым цяпер: інтэрнату, сацыяльных сетак, нават паўнавартаснай тэлевізіі не было. І ўсё ж нацысцкая прапаганда дасягала і Захаду — хоць бы ў выглядзе гістэрычных выступаў Гітлера і Гебэльса, якія няспынна трансьлявала «Райхс-Рундфунк», нацысцкае радыё.
У рэальнасьці ж Атлянтычны вал спадзяваньняў Гітлера ня спраўдзіў. Кантраляваць усе 5000 кілямэтраў узьбярэжжа нямецкі вэрмахт ня меў ніякай магчымасьці. І высадка 156 000 амэрыканскіх і брытанскіх салдатаў у Нармандыі, якая пачалася 6 чэрвеня 1944 года, у цэлым была пасьпяховай. Дарэчы, на ўзьбярэжжы Нармандыі разьмяшчаліся параўнальна слабыя нямецкія гарнізоны (па адной артылерыйскай батарэі на 20 кілямэтраў берагавой лініі). Супрацьстаяць магутнаму дэсанту саюзьнікаў яны не маглі. Другі фронт у Эўропе ў чэрвені 1944-га быў адкрыты. У многім дзякуючы менавіта гэтаму вызваленьне тэрыторыі Беларусі ўлетку 1944-га было такім імклівым і пасьпяховым.
Зразумела, тое, што ўзводзіцца сёньня на кірунках магчымага контранаступу украінскіх войскаў, — толькі бледная карыкатурная копія Атлянтычнага валу. Як пародыяй на магутную «другую армію ў сьвеце» выглядаюць калёны бранятэхнікі са старых савецкіх танкаў 60-70-х гадоў вытворчасьці. Многія зь іх, дарэчы, сабралі па старых савецкіх базах на тэрыторыі Беларусі, і рухацца на фронт яны здольныя хіба што на чыгуначных плятформах. Колькі такіх чыгуначных саставаў рушыла зь Беларусі ва ўсходнім кірунку за апошнія 14 месяцаў...
Куды падзеўся генэрал Вэнк?
Ва ўспамінах пра апошнія дні Гітлера і Трэцяга райху часта можна напаткаць імя генэрала Вальтэра Вэнка. У савецкай кінаэпапеі 70-х гадоў «Вызваленьне», створанай на падставе дакумэнтаў і сьведчаньняў атачэньня фюрэра, ахоплены гістэрыкай Гітлер у адзін з апошніх дзён красавіка 1945 году крычыць у сваім бункеры: «Армія генэрала Вэнка ідзе да Бэрліна! Яна адкіне рускіх! Гебэльс, неадкладна зьвяжыцеся з генэралам Вэнкам! Калі ж яго армія падыдзе да Бэрліна?! Калі?!»
Гэта было апошняе спадзяваньне Гітлера, у якім яго падмацоўвалі тыя генэралы, што да канца заставаліся яму вернымі, — Борман, Ёдль, Кейтэль. На захад ад Бэрліна, на Эльбе стаяла 12-я рэзэрвовая армія маладога генэрала Вэнка. І Гітлера пераканалі, што гэта апошні шанец: яна паверне на ўсход, разаб’е Жукава і Конева і дэблякуе Бэрлін...
Генэрал Вэнк на словах паабяцаў фэльдмаршалу Кейтэлю выканаць гітлераўскі загад. Але ў рэальнасьці, ня маючы істотных сілаў, каб супрацьстаяць савецкім арміям, галоўнай сваёй мэтай ставіў ня наступ на Бэрлін, а адступленьне за Эльбу: каб здацца ў палон амэрыканцам і вывесьці туды ж як мага болей нямецкіх уцекачоў зь ліку цывільнага насельніцтва. Чаго ўрэшце і дамогся, выратаваўшы ад савецкага палону прынамсі 250 000 чалавек. За што і сёньня многія ў Нямеччыне ўспамінаюць яго з удзячнасьцю. Сам генэрал Вэнк, здаўшыся ў палон амэрыканскім войскам, пазьбег незайздроснай долі многіх сваіх калегаў, якія апынуліся ў зоне савецкай акупацыі, а ўсьлед за гэтым — у сталінскіх лягерах. Ужо ў 1947 годзе Вальтэр Вэнк быў на волі, а ў далейшым стаў адным з самых пасьпяховых бізнэсоўцаў Заходняй Нямеччыны: узначальваў фірму Diehl у Нюрнбэргу, якая займалася вырабам вайсковай тэхнікі і ўзбраеньняў для бундэсвэру.
Ці ёсьць свой Вэнк у сёньняшнім атачэньні Лукашэнкі? Калі дыктатар праводзіць нарады з сілавікамі, за ягоным даўгім сталом — дзясяткі пажылых мужчын у генэральскіх мундзірах. Фактычна ўсе яны — так званыя «паркетныя генэралы», якія ня ўдзельнічалі ні ў адной бітве.
Свае залатыя пагоны і шматлікія ордэны здабылі не ў акопах і не ў баях, а дзякуючы спрыту на шматлікіх вайсковых парадах і ўменьню дагадзіць начальству на паказных манэўрах, якія маюць мала агульнага з рэальнай вайной. Так, большасьць зь іх прайшлі праз Акадэмію расейскага Генштаба, а некаторыя, магчыма, і дагэтуль дасылаюць даклады ці шыфроўкі ў ведамствы Шайгу ці Патрушава...
Але гэта зусім не азначае, што яны гараць жаданьнем павесьці свае войскі пад Бахмут ці Марыюпаль, каб уратаваць рэжымы Пуціна і Лукашэнкі, якія, як Гітлер у 1945-м, трасуцца ў сваіх бункерах, баючыся непазьбежнай адплаты за ўчыненае.
...Калі савецкая пяхота ўжо рухалася гарадзкімі вуліцамі, набліжаючыся да цэнтру Бэрліна, пад салдацкімі ботамі ўсё яшчэ валяліся сьвежааддрукаваныя ўлёткі з бадзёрымі заклікамі да немцаў: «Трымайцеся! Вэнк ідзе вам на дапамогу!». Гэта было заключнае прывітаньне ад гебэльсаўскай прапаганды, якая працягвала хлусіць да свайго самага апошняга імгненьня.
Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
