Падчас чэрвеньскага апытаньня гарадзкога насельніцтва Беларусі брытанскі дасьледчы цэнтар Chatham House трэці раз з пачатку поўнамаштабнай вайны ва Ўкраіне задаў рэспандэнтам пытаньне аб тым, як, на іх погляд, павінна была дзейнічаць Беларусь пасьля пачатку ваенных дзеяньняў.
Мы пакажам, як адказы на гэтае пытаньне залежаць ад сацыяльна-дэмаграфічных характарыстык, палітычных пазыцый і геапалітычных пераваг рэспандэнтаў.
Сьцісла
- Жанчыны менш, чым мужчыны, схільныя да падтрымкі і Расеі, і Ўкраіны ў вайне.
- Моладзь радзей выступае за падтрымку Расеі ў вайне.
- Чым вышэйшая адукацыя, тым больш прыхільнікаў Украіны і менш прыхільнікаў Расеі ў ваенным канфлікце.
- У параўнаньні з прыхільнікамі іншых апазыцыйных палітыкаў, сярод тых, хто давярае Бабарыку, — самая высокая доля прыхільнікаў падтрымкі Расеі ў вайне.
- У параўнаньні з прыхільнікамі іншых прадстаўнікоў улады, сярод тых, хто давярае Лукашэнку, — самая нізкая доля прыхільнікаў падтрымкі Расеі ў вайне.
- Нават сярод тых, хто добра ставіцца да Расеі, менш за палову — за падтрымку Беларусьсю Расеі ў вайне.
Адказы на пытаньне пра выбар для Беларусі падчас вайны прадстаўленыя на графіку са справаздачы Chatham House.
Для спрашчэньня далейшага разгляду аб’яднаем некаторыя варыянты адказаў на пытаньне на графіку: варыянты адказу «Падтрымаць Расею, але не ўступаць у ваенны канфлікт», «Узяць удзел у ваенных дзеяньнях на баку Расеі», «Асудзіць Украіну, але не ўступаць у ваенны канфлікт» абʼяднаем у супольны адказ «Падтрымаць Расею», варыянты адказу «Асудзіць Расею, але не ўступаць у ваенны канфлікт», «Падтрымаць Украіну, але не ўступаць у ваенны канфлікт» і «Ўзяць удзел у ваенных дзеяньнях на баку Ўкраіны» — у супольны адказ «Падтрымаць Украіну».
Такім чынам, у чэрвеньскім апытаньні опцыю «Падтрымаць Расею» выбралі 30,3% апытаных, «Падтрымаць Украіну» — 21,9%, «За нэўтралітэт» — 23,5%, і 24,3% устрымаліся ад адказу.
Разгледзім цяпер, як адказы на пытаньне аб пажаданай палітыцы Беларусі ў вайне зьвязаныя з полам, узростам, адукацыяй і тыпам паселішча.
Сувязь адказаў на пытаньне «Што варта было б зрабіць Беларусі пасьля пачатку ваенных дзеяньняў паміж Расеяй і Украінай?» з полам, у %
Жанчыны значна радзей схільныя выказваць падтрымку якому б там ні было боку канфлікту, і значна часьцей — утрая часьцей, чым мужчыны — ухіляюцца ад адказу на гэтае пытаньне.
Сувязь адказаў на пытаньне «Што варта было б зрабіць Беларусі пасьля пачатку ваенных дзеяньняў паміж Расеяй і Украінай?» з узростам, у %
Характар сувязі ў гэтым выпадку складаны. З аднаго боку, пры пераходзе да групаў больш сталага веку раўнамерна павялічваецца доля прыхільнікаў Расеі ў вайне. З другога боку, найбольшая доля тых, хто выступае за падтрымку Ўкраіны ў канфлікце, — таксама сярод старэйшага пакаленьня. Відаць вельмі моцныя адрозьненьні ў адказах паміж дзьвюма моладзевымі групамі — 18–24 гадоў і 25–34 гадоў.
Сувязь адказаў на пытаньне «Што варта было б зрабіць Беларусі пасьля пачатку ваенных дзеяньняў паміж Расеяй і Украінай?» з адукацыяй, у %
Сувязь лінейная — чым вышэйшы ўзровень адукацыі, тым больш прыхільнікаў Украіны і менш прыхільнікаў Расеі. Асобы зь няпоўнай вышэйшай і больш высокай адукацыяй — адзіная адукацыйная група, у якой прыхільнікі Ўкраіны пераважаюць. Адначасна ў гэтай групе і самая вялікая доля прыхільнікаў нэўтралітэту. Чым вышэйшая адукацыя — тым менш адмоваў ад адказу.
Сувязь адказаў на пытаньне «Што варта было б зрабіць Беларусі пасьля пачатку ваенных дзеяньняў паміж Расеяй і Ўкраінай?» з тыпам паселішча, у %
Бачны выразны падзел паміж, з аднаго боку, жыхарамі сталіцы і абласных гарадоў, з другога — жыхарамі гарадоў меншых памераў. Толькі сярод менчукоў назіраецца балянс паміж прыхільнікамі падтрымкі Расеі і Ўкраіны, сярод жыхароў малых гарадоў першая група пераўзыходзіць другую больш як у 4 разы. Адначасна сярод жыхароў Менску і абласных цэнтраў доля прыхільнікаў нэўтралітэту вышэйшая, чым сярод астатніх гараджанаў.
У якасьці паказьніку палітычных поглядаў рэспандэнтаў возьмем давер да палітыкаў. Хоць узроўні даверу да большасьці зь іх невысокія, адпаведна невысокая і значнасьць адрозьненьняў у стаўленьні іх прыхільнікаў да вайны. Але некаторыя адрозьненьні ўражваюць.
Сувязь адказаў на пытаньне «Што варта было б зрабіць Беларусі пасьля пачатку ваенных дзеяньняў паміж Расеяй і Украінай?» з даверам да палітыкаў, у %
Як і можна было чакаць, тыя, хто давярае апазыцыйным палітыкам, больш схільныя да падтрымкі Ўкраіны, прыхільнікі Аляксандра Лукашэнкі і праўладных палітыкаў — да падтрымкі Расеі. Аднак варта заўважыць, што паводле гэтага паказьніку прыхільнікі Лукашэнкі — далёка ня самыя прарасейскія. Сярод тых, хто давярае яму, за падтрымку Расеі ў вайне — толькі каля паловы. Нават у ягонага былога прэмʼера Сяргея Румаса доля тых, хто падтрымлівае Расею ў вайне, — большая за палову. А ў дзейных чыноўнікаў гэтая доля проста зашкальвае.
Зь іншага боку, варта адзначыць, што сярод апазыцыйных палітыкаў найбольшым даверам, як і ў папярэдніх апытаньнях Chatham House, карыстаецца Віктар Бабарыка — яму давяраюць 36% апытаных. Аднак сярод тых, хто яму давярае, — найбольшая, у параўнаньні зь іншымі апазыцыянэрамі, доля прыхільнікаў падтрымкі Расеі ў вайне. Сярод тых, хто давярае Бабарыку, балянс прыхільнікаў Расеі і Ўкраіны ўсё роўна, як і ў іншых апазыцыянэраў, на карысьць Украіны, але ў найменшай ступені.
Самыя высокія долі прыхільнікаў падтрымкі Ўкраіны — сярод тых, хто давярае Вользе Карач і Зянону Пазьняку, самыя высокія долі прыхільнікаў нэўтралітэту ў канфлікце — сярод тых, хто давярае Віктару Бабарыку, Марыі Калесьнікавай, Сьвятлане Ціханоўскай і Паўлу Латушку.
Геапалітычны выбар рэспандэнтаў вымяраўся ў апытаньні некалькімі пытаньнямі. Найперш гэта пытаньне пра стаўленьне да замежных дзяржаў і іх саюзаў.
Сувязь адказаў на пытаньне «Што варта было б зрабіць Беларусі пасьля пачатку ваенных дзеяньняў паміж Расеяй і Украінай?» са стаўленьнем да замежных краін і саюзаў дзяржаў, у %
Паводле апытаньня, пра добрае стаўленьне да Расеі заявіў 71% апытаных. Вышэй было адзначана, што толькі 30,3% ад усіх апытаных выказаліся за падтрымку Расеі ў вайне ў той ці іншай форме. Як бачым, выказалі гэтую падтрымку 43% ад тых, хто ставіцца да Расеі станоўча. Зь іншага боку, і сярод тых, хто выказаў добрае стаўленьне да Ўкраіны, далёка ня ўсе выказаліся за падтрымку яе ў вайне.
Кожны пяты з тых, хто добра ставіцца да Ўкраіны, нават падтрымлівае Расею ў вайне. Ня выключана, што ў дадзеным выпадку добрае стаўленьне да Ўкраіны — гэта добрае стаўленьне да «рускай Украіны», якую расейскія войскі «вызваляюць ад нацыстаў».
Дзіўным чынам самая высокая падтрымка Ўкраіны — сярод тых, хто добра ставіцца да ЗША. Сярод іх жа і самая высокая падтрымка нэўтралітэту.
У чэрвеньскім апытаньні Chatham House адказы на пытаньне пра найлепшы варыянт стасункаў Беларусі з Расеяй нязначна адрозьніваліся ад папярэдніх: траціна — за зону свабоднага гандлю, траціна — за эканамічны саюз без палітычнага, 13% — за эканамічны і палітычны з наддзяржаўнымі органамі, 5% — за ўваходжаньне Беларусі ў РФ.
Сувязь адказаў на пытаньне «Што варта было б зрабіць Беларусі пасьля пачатку ваенных дзеяньняў паміж Расеяй і Украінай?» з выбарам найбольш прымальных стасункаў з РФ, у %
Варта зьвярнуць увагу на тое, што балянс на карысьць Расеі — ня толькі сярод прыхільнікаў паглынаньня Беларусі Расеяй і палітычнага саюзу зь ёю, але і сярод прыхільнікаў эканамічнага саюзу без палітычнай інтэграцыі. Дзіўна, што доля прыхільнікаў падтрымкі Расеі ў вайне вышэйшая сярод прыхільнікаў палітычнага саюзу зь ёю, а не сярод адэптаў далучэньня Беларусі да РФ. Але справа ў тым, што сама па сабе доля тых, хто выступае за далучэньне Беларусі да Расеі, даволі малая. Таму ў рэальнасьці сярод іх адсотак прыхільнікаў расейскай вайны можа значна вагацца: калі на графіку гэта 58%, то ў рэальнасьці гэта можа быць ад 48% да 68%.
Але ў любым выпадку можна ўпэўнена сказаць, што сярод прыхільнікаў шчыльнай інтэграцыі Беларусі з РФ доля тых, хто выступае за падтрымку РФ у вайне, большая за 50%.
Нарэшце, пра выбар паміж двума спрадвечнымі геапалітычнымі «магнітамі» Беларусі.
Сувязь адказаў на пытаньне «Што варта было б зрабіць Беларусі пасьля пачатку ваенных дзеяньняў паміж Расеяй і Украінай?» з геапалітычным выбарам паміж ЭЗ і РФ, у %
На гэтым графіку зьвяртае на сябе ўвагу, што сярод прыхільнікаў інтэграцыі ва ўсе бакі пераважаюць усё ж прыхільнікі падтрымкі Расеі ў вайне. Балянс на карысьць Украіны — толькі ў прыхільнікаў адназначнага эўрапейскага выбару і сярод праціўнікаў далучэньня Беларусі да любых геапалітычных саюзаў.
Думкі, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
