Ураджэнец аднаго з райцэнтраў у Магілёўскай вобласьці Андрэй (імя зьмененае. — РС) адслужыў у беларускім войску ў 2008 годзе. Атрымаў вайсковы білет, з часам пераехаў у Менск, кватэра ў райцэнтры засталася пустой. За ўсе гады, што прайшлі са службы ў войску, яго ні разу не турбавалі з ваенкамату. Не выклікалі на зборы, не прасілі прайсьці мэдкамісію. Так працягвалася больш за 10 гадоў. Да пачатку вайны Расеі супраць Украіны.
«Я прыйшоў галасаваць на рэфэрэндуме 27 лютага, прыехаў у свой райцэнтар зь Менску, — расказвае Андрэй. — Мне далі блянк, я прагаласаваў. І ўжо калі выходзіў, адна жанчына з камісіі паспрабавала пайсьці за мной, падыходзіла з паперкай у руках. Падышла і кажа: „Вось вам позва з ваенкамату“. Так і сказала. Я спытаў, што за позва. Адказала, што хочуць нейкія дэталі ўдакладніць, нешта ім ад мяне трэба. Спытала, ці я жыву па адрасе, дзе зарэгістраваны. Адказаў ёй, што нічога ня ведаю. Ня стаў яе слухаць і проста пайшоў».
Андрэй прызнаецца, што на самой справе добра ведаў, чаго яго шукаюць людзі з ваенкамату. За некалькі дзён да 27 лютага яму пазваніў былы саслужывец і папярэдзіў, што яны абодва зноў могуць трапіць на службу ў войска.
«Папраўдзе, я адразу зразумеў, у чым справа, — расказвае Андрэй. У мяне ёсьць сябар-аднагодка. Ён таксама ў Менску цяпер жыве, але зарэгістраваны ў нейкай вёсцы. Я дакладна ня памятаю, як яна называецца. Гэты сябра мне пазваніў літаральна за 2-3 дні да рэфэрэндуму і расказаў, што ягоным бацькам званілі з ваенкамату. Распытвалі, дзе ён. Хацелі позву даць».
«Ва ўмовах вайны мы павінны наладжваць пераправы праз рэкі»
З выпадку на ўчастку для галасаваньня прайшло больш за два тыдні. Андрэй пакуль не званіў у ваенкамат, каб даведацца, навошта яго шукаюць. У кватэры ў невялікім райцэнтры, дзе ён зарэгістраваны, ніхто не жыве. Паштовую скрыню таксама няма каму праверыць. Хлопец гаворыць, што сябру, які расказваў Андрэю пра цікаўнасьць з боку ваенкамату, таксама паспрабавалі ўручыць позву на ўчастку для галасаваньня на рэфэрэндуме. Ён адмовіўся.
«Мы зь ім разам служылі, — кажа Андрэй. — Яго пасьля дэмабілізацыі адзін раз ужо прызывалі ў рэзэрву. А мяне ніколі не турбавалі. Я ня маю афіцэрскага званьня, проста шараговы. У мяне вайсковая спэцыяльнасьць — пантанэр. Мы павінны ва ўмовах вайны наладжваць пераправы праз рэкі. Але ў рэальнасьці я ў асноўным займаўся абслугоўваньнем вайсковай тэхнікі. Аўтамабілямі, іншымі машынамі».
Ужо пасьля пачатку вайны Расеі супраць Украіны афіцыйна Міністэрства абароны Беларусі паведамляла, што ў наступныя месяцы плянуе прызваць на тэрміновыя зборы каля 150 афіцэраў запасу. Вайсковыя чыноўнікі сьцьвярджаюць, што гэта ніяк не зьвязана з вайной ва Ўкраіне, а прызыў рэзэрвістаў у Беларусі — звычайная зьява.
Як стала вядома Свабодзе адразу зь некалькіх крыніц, ваенкаматы ў розных частках Беларусі спрабуюць выклікаць з рэзэрвы ня толькі афіцэраў. Позвы прыходзяць і тым, хто жыве зараз у Беларусі, а таксама тым, хто даўно зьехаў за мяжу.
«Я выехаў зь Беларусі таму, што знайшоў у паштовай скрыні позву з ваенкамату, — расказаў Свабодзе мянчук, які перабраўся ў Літву зь Менску ў першыя дні сакавіка. — Плянаваў гэта раней зрабіць, меў ужо візу. Але выехаў тэрмінова, калі мне і маім знаёмым пачалі прыходзіць позвы ў войска. Ня ведаю, навошта іх рассылаюць. Зьехаў адразу, калі пабачыў яе ў скрыні, нават не забіраў яе адтуль».
«Я ня супраць абараняць сваю Радзіму»
Позвы з ваенкаматаў прыходзяць тым, хто ўжо адслужыў у войску, мае вайсковую спэцыяльнасьць і прызнаны годным для службы ў мірны час. Суразмоўцы Свабоды зьвязваюць нечаканую цікавасьць да сябе з боку Мінабароны з апошнімі падзеямі ва Ўкраіне.
«Я ня супраць абараняць сваю радзіму, але ісьці бараніць інтарэсы старых хворых людзей? Мне гэтага ня трэба, — кажа суразмоўца. — Увогуле думаю пра тое, каб зьехаць зь Беларусі. Даўно хацеў гэта зрабіць, але цяпер, відаць, трэба паскорыцца. Толькі невядома, як гэта зрабіць цяпер. Становіцца ўсё складаней і складаней. У армію я дакладна ня маю намеру зараз ісьці, лепш у лес».
Па словах Андрэя, разам зь сябрам праз знаёмых у ваенкамаце яны паспрабавалі даведацца, куды насамрэч іх хочуць выклікаць позвамі.
«Як нам расказалі, зараз у войску займаюцца раскансэрвацыяй тэхнікі, — гаворыць суразмоўца. — Выганяюць яе з так званых „зон захоўваньня“. І як быццам ім не хапае спэцыялістаў для абслугоўваньня гэтай тэхнікі. Таму патрэбны людзі. А я акурат у частцы займаўся гэтым. Хоць у мяне спэцыяльнасьць у „ваеньніку“ пазначаная як „пантанэр“, на самой справе я працаваў на абслугоўваньні грузавых аўтамабіляў, іншых розных».
Па словах Аляксандра Лукашэнкі, беларускія вайскоўцы не бяруць удзелу ў баявых дзеяньнях на тэрыторыі Ўкраіны. Прадстаўнікі Узброеных сіл Украіны і краін NATO паведамляюць пра дзясяткі пускаў ракет па Украіне з тэрыторыі Беларусі. Паводле іх зьвестак, расейскія самалёты вылятаюць бамбаваць украінскія гарады зь беларускіх вайсковых аэрадромаў у Баранавічах і Лунінцы, а паветраная прастора Беларусі выкарыстоўваецца расейскай авіяцыяй для ажыцьцяўленьня выведкі. Паводле міжнароднага права і канвэнцый ААН, такія крокі прыраўноўваюць Беларусь да статусу краіны-агрэсара.
Вайна Расеі супраць Украіны
- А 5-й гадзіне раніцы 24 лютага 2022 году кіраўнік Расеі Ўладзімір Пуцін заявіў пра пачатак ваеннай апэрацыі супраць Украіны на Данбасе па просьбе груповак «ДНР» і «ЛНР». 21 лютага падчас тэлезвароту да расейцаў Пуцін назваў так званыя «ДНР» і «ЛНР» незалежнымі дзяржавамі ў межах абласьцей. 22 лютага Савет Фэдэрацыі ратыфікаваў гэтае рашэньне.
- Расейскія войскі атакавалі ў тым ліку з тэрыторыі Беларусі, выкарыстоўваючы лётнішчы, базы і дарогі. Прадстаўнікі рэжыму Лукашэнкі апраўдваюць вайну, яго праціўнікі лічаць тэрыторыю Беларусі акупаванай, многія заклікаюць да супраціву расейскім захопнікам. Насуперак заявам Пуціна пра атакі выключна на вайсковыя аб'екты, расейцы пачалі бамбаваць школы, дзіцячыя садкі і жылыя кварталы ўкраінскіх гарадоў.
- 2 красавіка 2022 году, пасьля вызваленьня гораду Буча пад Кіевам, фотакарэспандэнты апублікавалі дзясяткі фотаздымкаў, на якіх відаць сотні нябожчыкаў, ахвяр масавых забойстваў, учыненых расейскімі войскамі. Многія пахаваныя ў стыхійных брацкіх магілах. Вялікія разбурэньні прынесла расейская акупацыя і Барадзянцы.
- З 24 лютага Расея захапіла толькі адзін абласны цэнтар — Херсон. Расейскія войскі адступілі зь яго і з правабярэжнай часткі Херсонскай вобласьці ў лістападзе 2022 году. Горад быў акупаваны расейскімі войскамі ў першыя дні вайны фактычна без баёў. Увосень 2022 году ўкраінскія войскі правялі маштабны контранаступ, у выніку якога расейскія сілы пакінулі большасьць сваіх пазыцый у Харкаўскай вобласьці.
- Нягледзячы на першапачатковыя заявы Пуціна пра тое, што акупацыя ўкраінскіх тэрыторыяў не ўваходзіць у пляны ўварваньня, 30 верасьня 2022 году была абвешчана анэксія чатырох вобласьцяў Украіны (Данецкай, Запароскай, Луганскай і Херсонскай), у тым ліку і тэрыторыяў, якія Расея не кантралявала.
- 21 верасьня 2022 году Пуцін заявіў пра мабілізацыю ў Расеі. Пасьля гэтай заявы тысячы расейцаў накіраваліся на памежныя пункты і пачалі выяжджаць у Грузію, Казахстан, Армэнію, Манголію, Фінляндыю і іншыя краіны. У самой Расеі праціўнікі вайны падпалілі некалькі вайсковых камісарыятаў.
- У 2023 годзе Лукашэнка і Пуцін заявілі пра разьмяшчэньне ў Беларусі расейскай ядзернай зброі. 13 чэрвеня Лукашэнка сказаў, што частка ядзернай зброі ўжо дастаўлена з РФ у Беларусь. 16 чэрвеня Пуцін таксама заявіў, што першыя ядзерныя зарады ўжо дастаўленыя на тэрыторыю Беларусі, а астатнюю частку перамесьцяць «да канца лета або да канца году».
- 3 верасьня ўкраінскі брыгадны генэрал Аляксандар Тарнаўскі заявіў, што Ўзброеныя сілы Ўкраіны прарвалі першую лінію абароны на запароскім кірунку, на якую расейцы выдаткавалі больш за ўсё рэсурсаў.
- У канцы 2023 і на пачатку 2024 расейцы працягвалі масавыя абстрэлы ўкраінскіх гарадоў: Дніпры, Кіеве, Харкаве, Адэсе і іншых месцах дзясяткі людзей загінулі і атрымалі раненьні. Украінскі бок у адказ абстрэльваў расейскі Белгарад, некалькі чалавек загінулі. Узброеныя сілы дзьвюх краін рэгулярна атакуюць падкантрольныя адна адной тэрыторыі бесьпілётнікамі.
- Агулам з пачатку 2024 году ўкраінскія дроны пашкодзілі 18 расейскіх НПЗ, што прывяло да скарачэньня вытворчасьці амаль на 14%. У сакавіку былі атакаваныя такія абʼекты, як Разанскі НПЗ «Раснафты» і завод «Лукойла» ў Кстове ў Ніжагародскай вобласьці. Абодва ўваходзяць у топ-10 найбуйнейшых НПЗ Расеі і забясьпечваюць бэнзінам Маскву.
- 6 жніўня 2024 году Ўкраіна пачала апэрацыю ў Курскай вобласьці. 19 жніўня прэзыдэнт Украіны Ўладзімір Зяленскі заявіў, што пад кантролем Украіны ў ходзе апэрацыі Ўзброеных сілаў Украіны знаходзяцца 92 паселішчы Курскай вобласьці Расеі. Галоўнакамандуючы Ўзброенымі сіламі Ўкраіны Аляксандар Сырскі ўдакладніў, што такіх населеных пунктаў 82. Улады Ўкраіны заявілі пра стварэньне ваенных камэндатураў і арганізацыі перадачы «гуманітарнай дапамогі ў населеныя пункты, якія знаходзяцца пад кантролем Украіны». Экспэрты Інстытуту вывучэньня вайны, прааналізаваўшы заявы і відэаматэрыялы з геалякацыяй, выказалі меркаваньне, што Ўкраіна кантралюе ў Курскай вобласьці ня ўсю тэрыторыю ў заяўленых межах прасоўваньня.
- 16-18 жніўня ўкраінскія сілы падарвалі тры масты, якія мелі стратэгічнае значэньне для матэрыяльна-тэхнічнага забесьпячэньня групоўкі расейскіх войскаў ва Ўкраіне і вайсковай авіяцыі, якая базуецца ў Курскай вобласьці.
- 17 лістапада Джо Байдэн зьняў абмежаваньні на нанясеньне ўдараў амэрыканскай дальнабойнай зброяй па тэрыторыі Расеі.
- З прыходам да ўлады ў ЗША Дональда Трампа рэзка актывізавалася тэма магчымых мірных перамоваў. Прэзыдэнт ЗША абнавіў свае патрабаваньні да эўрапейскіх краінаў-сяброў NATO павялічваць выдаткі на абарону. Таксама палітык заявіў, што хоча, каб Украіна дала Злучаным Штатам кантроль за сваімі радовішчамі рэдказямельных выкапняў у абмен на фінансавую падтрымку яе ваенных дзеяньняў супраць Расеі.
- У ноч на 14 лютага Расея бесьпілётнікам атакавала Чарнобыльскую АЭС, на саркафагу над разбураным у 1986-м пры чарнобыльскай катастрофе энэргаблёку пачаўся пажар, які ня могуць патушыць некалькі дзён.
- 12 лютага 2025 Трамп пагутарыў па тэлефоне з Пуціным, і 18 лютага 2025 году ў Эр-Рыядзе (Саудаўская Арабія) пачалася двухбаковая сустрэча з удзелам дзяржаўнага сакратара ЗША Марка Рубіё і кіраўніка МЗС Расеі Сяргея Лаўрова. Украіна на перамовы не запрошаная. Перад гэтым у Мюнхэне (Нямеччына) і Парыжы (Францыя) адбыліся, адпаведна, канфэрэнцыя па бясьпецы і саміт вядучых краінаў ЭЗ, але на іх так і ня выпрацавалі пляну доўгатэрміновай падтрымкі Ўкраіны. Акрамя таго, Вугоршчына — сябра Эўразьвязу, NATO і пры гэтым ляяльная да Расеі — дыстанцыявалася ад абмеркаваньня далейшай вайсковай дапамогі Кіеву, абвінаваціўшы іншыя краіны ў падбухторваньні далейшай вайны.
- Незалежная праверка інфармацыі пра ваенныя дзеяньні, якую даюць афіцыйныя асобы розных бакоў, не заўсёды магчымая.
