Журы паведаміла, што ўганаравала Насту Кудасаву «за навізну мэтафарычнага асваеньня духоўнага сьвету, спалучэньне традыцый нацыянальнай паэтыкі з мадэрнісцкімі вобразна-выяўленчымі мастацкімі формамі».
— Віншуем з прэміяй імя Міхася Стральцова. Атрымаўшы яе, вы з шэрагаў маладых паэтаў адначасова трапілі ў пачэсную кагорту клясыкаў. Ці ўсьвядомілі ўжо гэта? І як пачуваецеся ў новым статусе?
— Шчыры дзякуй за добрыя словы! Я ўсьведамляю, што ўзнагарода такога кшталту — гэта вельмі важнае прызнаньне. І я, безумоўна, адчуваю гонар і хваляваньне. Але для мяне гэта ня помнік, гэта хутчэй выклік, нейкае заданьне навырост: мне сказалі, што ў мяне паверылі, і я цяпер мушу адпавядаць гэтаму даверу. Таму я не расслабілася ад шчасьця, а наадварот, узрушылася і хачу цяпер яшчэ больш працаваць, каб пісаць больш і лепш.
«Юначая формула»
— Арганізатары прэміі імя Міхася Стральцова ганаруюць штогадовага ляўрэата ня толькі дыплёмам і памятным знакам, але і выдаюць том яго выбраных твораў. Што па сёньняшнім часе з практычнага, канечне, гледзішча мо нават важней за саму прэмію. Гэткім чынам да вашых трох кніг дадалася чацьвёртая — «Вясна. Вуснам цесна». Прыгожая назва. Хто яе прыдумаў?
— Гэта трохрадкоўе, напісанае мной яшчэ ў далёкім юнацтве. Верш гэты друкаваўся ў «Лісьці маіх рук». У свой час яго вельмі любіў Уладзімер Арлоў і часта мяне прэзэнтаваў як аўтарку менавіта гэтымі словамі. А тут мне патэлефанаваў Барыс Пятровіч надоечы і сказаў, што яго вельмі ўзрушыў гэты верш і што ён нават зайздросьціць, што ня ён першы такое прыдумаў.
І я раптам адчула, што вось гэтая старая юначая формула не такая ўжо і старая, і гэта, мабыць, самая дарэчная назва зараз, самае тое, што трэба. І ня толькі мне, а ўсім нам. Ужо вельмі не хапае сьвежага веснавога подыху, каханьня, лёгкасьці, прагі жыць! Не хапае абуджальнай інтанацыі ў нашых днях, зашмат болю і страху, які паралізуе. Таму я ўхапілася за гэтую назву, як за збаўленьне. Хочацца ж радасьці напрарочыць!
«Выданьне кніжкі лягічна адклалася»
— Сябры журы прэміі і выдаўцы кажуць, што рыхтуюць кнігу ў поўнай таямніцы ад будучага ляўрэата, які даведваецца пра яе выхад на самой цырымоніі ганараваньня. Маўляў, складальнікі робяць выбар найлепшага з папярэдніх кніг. Але ў вашым ляўрэацкім томе ёсьць разьдзел з кнігі «Побач», якой сярод выдадзеных знайсьці не ўдалося. А хацелася б, бо вершы зь яе, што ўключаныя ў том выбранага, паказваюць новы ўзровень таленту аўтаркі. Дык дзе шукаць?
— Так, новую кнігу я плянавала выдаць яшчэ ў 2020 годзе. Але ў сувязі з тым, што сусьвет вакол нас абрынуўся, выданьне кніжкі адклалася, найперш праз адчуваньне маральнай немагчымасьці чытаць і пісаць у той час, як на вуліцах праліваецца кроў людзей. Да таго ж у жніўні стала зразумела, што цяпер трэба шукаць іншую паэтычную мову, бо я рызыкую анямець, калі не зразумею, як мне цяпер выказвацца.
І мова прыйшла. А зь ёй і я сама ачуняла, таму спадзяюся, што кніга ўсё ж надрукуецца сёлета — не такою, якой я яе бачыла год таму. Гэта будзе ўжо іншае штосьці, больш адпаведнае сёньняшняму дню. Цяпер над ілюстрацыямі працуе выдатная мастачка Соф’я Дземідовіч, мы спадзяёмся зь ёй у тандэме прыўнесьці трошкі цуду ў нашу сумную рэчаіснасьць.
«З Радыё Свабода зьвязаныя самыя сьветлыя ўспаміны»
— У разьдзеле «Проза» вашага ляўрэацкага тому мы з прыемнасьцю ўбачылі міні-эсэі, якія вы дасылалі ў праграму нашага радыё «Сто словаў». А пачалося наша з вамі творчае сяброўства ў 2001-м, калі вы прыйшлі да нас на перадачу «Верш на Свабоду». Што для вас значыць гучаць, друкавацца, выступаць у свабодных масмэдыя? Ці прынцыпова гэта для вас? Бо ёсьць у Беларусі літаратары, і іх нямала, якім бяз розьніцы, дзе зьмяшчаць свае творы.
— З Радыё Свабода зьвязаныя самыя сьветлыя ўспаміны, гэта праўда. Я кажу так ня проста дзеля таго, каб зрабіць вам прыемнае. Але ж аб’ектыўна найлепшыя журналісты сёньня працуюць тут, таму, натуральна, удзельнічаць у вашых праектах для мяне гонар. У той жа час не магу сказаць, што я грэбліва стаўлюся да іншых СМІ. Ёсьць і ў дзяржаўных масмэдыя сумленныя людзі, якія годна робяць сваю справу. Прынамсі, былі да нядаўняга часу.
Раней, калі мяне не няволілі цэнзурай, я пагаджалася выступаць на любых пляцоўках. Галоўнае ж, каб вершы да чытача трапілі. Але як будзе зараз, цяжка сказаць. Сваю пазыцыю я выражаю заўжды адкрыта, то падазраю, што і запрашаць ужо ня надта будуць.
«Лёгка дыхаецца»
— А што такое для вас свабода творчасьці і творчая свабода? Ці адчуваеце вы першае і ці маеце другое?
— Я адчуваю сябе цалкам свабоднай у прасторы мовы, асабліва цяпер. Мне лёгка дыхаецца ў вершы, я не баюся быць шчырай. І жыцьцё мне пакідае, у прынцыпе, досыць часу, каб займацца любімай справай. Таму скардзіцца мне няма на што. Я свабодная ў творчасьці і свабодная дзякуючы творчасьці — гэта сапраўднае шчасьце. А праз тэхнічныя складанасьці будзем прабівацца, нічога страшнага. Вонкавыя абмежаваньні мяне не палохаюць.
— Наколькі зьмяніла гэтыя паняткі ў вашым жыцьці і творчасьці жнівеньская рэвалюцыя?
— Словы сталі больш важкімі, больш вострымі. Цяпер словы для мяне — ня толькі музыка. Гэта мая зброя. І калі трэба будзе змагацца за свабоду, мне ёсьць чым.
«Запасаймася мужнасьцю»
— Чым, на вашу думку, вы ахвяруеце, што траціце ў вашым творчым жыцьці праз драматычныя падзеі ў краіне? І чым яны, на вашу думку, скончацца?
— Я ня ведаю, як хутка змагу выдаць новую кнігу вершаў і ў якім аб’ёме. Бо для мяне прынцыпова важна не абмяжоўваць сябе, не баяцца. А цяпер я вымушаная баяцца: ня столькі за сябе, колькі за іншых людзей, якім магу нашкодзіць. Нават калі я выдам яе, невядома, ці атрымаецца бесьперашкодна прэзэнтаваць яе ў любых гарадах і на любых пляцоўках. Карацей, ніякай упэўненасьці ні ў чым няма.
У той жа час я разумею, што, пішучы вершы, не раблю нічога незаконнага. І гэтае пачуцьцё праўды не дазваляе падаць духам. Чым гэта ўсё скончыцца? Відавочна, сьвет не стаіць на месцы. Беларусы выявілі сябе ў апошнія месяцы сталай, сьпелай нацыяй з адэкватнымі сучаснымі каштоўнасьцямі, калі правы чалавека, талерантнасьць, годнасьць, сумленнасьць — не пустыя гукі.
Гэта 21 стагодзьдзе, і барбарам прысьпеў час пачынаць адукоўвацца і разумець, што эпоха барбарства сышла. Тыя, хто цяпер па іншы бок барыкадаў (імі ж і прыдуманых), мусяць некалі вырасьці і зразумець, што сьвет зьмяніўся, а іх час сышоў.
Таму на пытаньне «чым гэта скончыцца?» я ўпэўнена кажу: скончыцца перамогай розуму, дабра і справядлівасьці. Іншая справа — «калі гэта скончыцца?» Вось гэтае пытаньне найбольш засмучае, бо ёсьць імавернасьць, што давядзецца яшчэ патрываць, так што запасаймася мужнасьцю!
