Свабода згадвае падзеі, якія паўплывалі на беларускае грамадзтва ў 2018 годзе. Гэта не абавязкова самыя чытаныя навіны, далёка не заўсёды яны мелі гучны вынік — але з пэўнай верагоднасьцю можна сьцьвярджаць, што гэтыя падзеі яшчэ нагадаюць пра сябе ў 2019 годзе.

Беларуска-расейскія спрэчкі і «ўльтыматум Мядзьведзева»

Спрэчкі між Беларусьсю і Расеяй трываюць ці не ад пачатку «саюзных» дачыненьняў. Але ў 2018 годзе іх характар вярнуўся да колішніх «мух і катлет». Што пачыналася як расейская крыўда на ўвоз зь Беларусі санкцыйных прадуктаў і няўзгоднены з Крамлём «бязьвіз», з ужо традыцыйных нафтагазавых таргоў (з новым словазлучэньнем: «кампэнсацыя падатковага манэўру»), тое завяршылася выбарам: грошы ці кавалак незалежнасьці.

Аляксандар Лукашэнка рэзка адхіліў прапанову расейскага прэм’ера аб адзіных валюце, судзе і мытні (хоць сам падпісаўся пад такім у 1999-м), але працягнуў сустрэчы з Уладзімірам Пуціным з мэтай дамагчыся грашовай падтрымкі.

#БНР100

Улады сучаснай Рэспублікі Беларусь амаль цалкам праігнаравалі сотую гадавіну абвяшчэньня незалежнасьці Беларускай Народнай Рэспублікі — яны зьбіраюцца адзначаць юбілей Савецкай Беларусі ў 2019 годзе. Але юбілей той першай, несавецкай рэспублікі, беларусы адзначылі самастойна: «скінуліся» на сьвяточны канцэрт у Менску і сьвяты ў рэгіёнах, арганізавалі імпрэзы па абодва бакі акіяну, працягвалі адукацыйныя і забаўляльныя мерапрыемствы да канца году. І ўжо пачалі рыхтаваць #БНР101.

Улады супраць грамадзкага лобі: «Маці-328», хатні гвалт, міністар унутраных справаў…

​Беларускія ўлады не асабліва перашкаджалі арганізатарам менскага канцэрту на #БНР100 (хоць быў хапун на менскім шэсьці і перашкоды ў рэгіёнах), але сказалі адназначнае «не» шматлікім іншым грамадзкім ініцыятывам.

Галадоўка «Маці-328» не прывяла да зьмякчэньня антынаркатычнага заканадаўства: за «касяк» усё яшчэ могуць пасадзіць як за забойства. Канцэпцыя законапраекту супраць хатняга гвалту скончылася аповедам кіраўніка дзяржавы пра тое, як ён біў свайго сына. Чарговае патрабаваньне зьняць з пасады міністра ўнутраных справаў, які рабіў шмат спрэчных заяваў і ўчынкаў, было праігнараванае — і наступныя заявы міністра былі ці ня больш спрэчнымі. Падобна, нягледзячы на грамадзкае абурэньне беспакараным засталося і запалохваньне дзяцей, якія не хацелі ўступаць у БРСМ. Дзяржава не саступіла незадаволеным грамадзянам ні ў будаўніцтве акумулятарнага заводу ў Берасьці, ні ў «антымаршруткавых» правілах, ні ў адным дадатковым выходным пасьля Новага году.

Недаабноўлены «дармаедзкі дэкрэт»

У адной справе дзяржава нібыта саступіла незадаволеным: «падатак з дармаедаў» не зьбіралі, дэкрэт мадыфікавалі. Масавых пратэстаў, як у 2017-м, ужо не было. Ды з дэкрэтам атрымалася неадназначна: у «базах дармаедаў» аказалася яшчэ больш людзей (ужо паўмільёна); плаціць давядзецца не наўпроставы грашовы збор, а павялічаную «камуналку». Пры гэтым грамадзянін можа сплаціць падаткі, якімі фінансуюцца дзяржаўныя выдаткі, і ўсё роўна застацца вінным празь «нефінансаваньне дзяржаўных выдаткаў».

Тэст: ці вы «дармаед»?

Справа Коржыча

Публічнае абмеркаваньне загадкавай сьмерці аднаго салдата беларускага войска прывяло да прынамсі частковага прызнаньня ўладамі праблемы дзедаўшчыны і да дзясяткаў шэрагу судовых працэсаў па ўсёй краіне. Ды ў судзе па справе аб сьмерці Аляксандра Коржыча засталася неадназначнасьць. Афіцыйная вэрсія пра самагубства выглядае непераканаўча на фоне падрабязнасьцей справы: у частцы выкрыліся шматлікія факты дзедаўшчыны і гвалту, а цела салдата знайшлі павешаным з завязанай на галаве майкай і зьвязанымі нагамі.

Справа мэдыкаў

У пачатку 2018 году Аляксандар Лукашэнка прыгадаў, што абяцаў перамагчы карупцыю яшчэ ў 1994-м. Два міністры пазбавіліся пасадаў за правал у барацьбе з карупцыяй, затрыманьні карупцыянэраў сталі яшчэ часьцейшымі. Адна толькі справа мэдыкаў, зьвязаная з пастаўкамі мэдыкамэнтаў і абсталяваньня, мае больш за 60 фігурантаў (у іх ліку намесьнік міністра), сумы хабараў у ёй — ад пары тысячаў да 200 тысячаў даляраў. На фоне затрыманьняў адбыўся таксама скандал з вакцынай «Эўпэнта», якую не зарэгістравалі і не правяралі ў Беларусі, але ўжывалі на дзецях.

Абарона Курапатаў і Вайсковых могілак

У дзьвюх справах, зьвязаных зь месцамі пахаваньняў, улады прызналі памылкі толькі часткова. Руйнаваньне надмагільляў на Вайсковых могілках у цэнтры Менску спынілася пасьля скаргаў і пратэстаў, але ў плянах дзяржаўных структураў засталося яшчэ «добраўпарадкаваньне» наступных менскіх могілак — Кальварыйскіх.

Рэстарацыя каля месца масавых расстрэлаў часоў сталінскіх рэпрэсій, урочышча Курапаты пад Менскам, працягвае працаваць, а пад ёй больш за 7 месяцаў доўжацца акцыі пратэсту. Хоць ніхто не скасоўваў рашэньне пракуратуры пра незаконнасьць будоўлі, але называць яе незаконнай нельга.

Найлепшыя фота Свабоды за год. З аўдыё

«Справа БелТА»

Суд за права газэты «Новы час» называць рэстарацыю ў Курапатах незаконнай — далёка ня самая гучная справа з удзелам СМІ ў Беларусі ў 2018 годзе. На канец году ня спынены крымінальны перасьлед галоўнай рэдактаркі самага папулярнага інтэрнэт-мэдыя краіны, парталу Tut.by. Іншыя фігуранты «справы БелТА» пасьля жорсткіх затрыманьняў сплацілі штрафы за несанкцыянаваны доступ да платнай часткі стужкі навінаў дзяржаўнага інфармагенцтва, але Марына Золатава засталася абвінавачанай у «бязьдзеяньні адказнай асобы».

Паралельна з гэтым разьбіральніцтвам беларускія ўлады няспынна штрафуюць працаўнікоў тэлеканалу «Белсат» за працу без акрэдытацыі.

Абноўлены ўрад і незаўважныя мясцовыя саветы

Статыстыка праглядаў навінаў на сайце Свабоды дае падставы меркаваць, што беларусаў зусім не зацікавілі «максымальна брудныя» выбары ў мясцовыя саветы ў лютым, у выніку якіх 0,0055% мандатаў атрымалі апазыцыянэры. Затое зацікавілі навіны пра тых палітыкаў, каго не выбіралі: звальненьне «ўраду пафігізму», прызначэньне новага прэм’ера і вярхушкі ўраду, шэрагу міністраў. Супраць новага прэм’ера Сяргея Румаса галасавала толькі 1 дэпутатка са 110, ды ў Палаты прадстаўнікоў спыталі дазволу на прызначэньне ўжо пасьля таго, як прэм’ера прызначылі.

​

Неаўтакефальная царква

Падзея, не зьвязаная зь Беларусьсю наўпрост, можа мець глыбокія наступствы для шматлікіх беларусаў.

Украіна стварыла нацыянальную праваслаўную царкву і мае атрымаць у студзені аўтакефалію ад Усяленскага патрыярха. Праз гэта Расейская праваслаўная царква разарвала стасункі з астатнім праваслаўным сьветам. А беларускім праваслаўным, якія ня маюць аўтаноміі ад Масквы, давялося падтрымаць раскол.