Днём 6 лістапада на ўзгорку ў курапацкім мэмарыяле, вядомым у народзе як «Галгофа», рабочыя ўсталявалі мэмарыяльны знак, замоўлены Фэдэрацыяй прафсаюзаў Беларусі. Калі дакладна будзе ўрачыстае адкрыцьцё, пакуль невядома
Як расказаў Свабодзе актывіст Беларускага таварыства аховы помнікаў Юры Меляшкевіч, прысутныя пры ўстаноўцы актывісты не выказваюць пратэстаў і наўрад ці будуць пратэставаць далей, хоць знак ставіцца ня там, дзе яны прапаноўвалі.
Ён зьвяртае ўвагу: адзін з актывістаў адзначыў, што ўсё ж «нарэшце дзяржава нешта ставіць».
«Тое, што дзяржава павінна нешта тут паставіць, гэта заўжды казалі людзі, — кажа Меляшкевіч. — Але чакаецца і тое, што будзе адкрытая нейкая архіўная інфармацыя пра тых людзей, якія былі тут расстраляныя: гісторыі якіх людзей мы ўшаноўваем, чые лёсы былі паламаныя ў Курапатах».
Падчас падрыхтоўкі да ўстаноўкі мэмарыяльнага знаку будаўнікі зламалі некалькі крыжоў, але цяпер тыя крыжы адноўленыя работнікамі Бараўлянскага лясгасу. Меляшкевіч пацьвярджае: усё адноўлена.
Дарожнікі па-ранейшаму патрабуюць зьнесьці 13 крыжоў, пастаўленых ля Курапатаў уздоўж аўтадарогі Заслаўе — Калодзішчы, на 15-м кілямэтры.
Актывісты праводзяць у Курапатах інвэнтарызацыю крыжоў для падачы ў Міністэрства культуры дакумэнтаў, каб абараніць элемэнты народнага мэмарыялу. Ужо праведзеная інвэнтарызацыя 39 крыжоў, якія знаходзяцца вакол дзяржаўнага знаку, але Меляшкевіч сумняваецца, што ім афіцыйна нададуць нейкі статус — аб гэтым сказаў яму адзін з работнікаў Мінкульту, але афіцыйнага пісьмовага адказу няма. Пашпартызацыя ўсіх астатніх крыжоў — а іх у мэмарыяле прыблізна паўтары тысячы — будзе цягнуцца яшчэ каля году, самы меней паўгода.
Памятны знак выклікаў пратэсты абаронцаў Курапатаў: праект прынялі без удзелу грамадзкасьці, помнік скульптараў Вольгі Нячай і Сяргея Аганава актывісты і экспэрты называлі «безыменным і безадносным да часу», стылістычна чужым народнаму мэмарыялу.
Некаторым знак нагадваў хутчэй гіганцкую прышчэпку, чым помнік забітым у час сталінскіх рэпрэсіяў. Супраць яго пісалі адкрыты ліст Аляксандру Лукашэнку. Знак прапаноўвалі прынамсі перанесьці з «Галгофы» ў іншае месца. Аўтары праекту не пагадзіліся на прапанову паставіць памятны знак на ўваходзе ў мэмарыял з паўднёва-заходняга боку, але і не адмовіліся: казалі, пытаньне «не да аўтараў, а больш да замоўніка». Замоўнік не адгукнуўся.
У час падрыхтоўкі да ўстаноўкі знаку праводзіліся лякальныя раскопкі, падчас якіх знайшлі гільзы, зьвязаныя з савецкімі расстрэламі.
Супраціў як штуршок да афіцыйнага мэмарыялу ў Курапатах
У лютым 2017 году на вуліцы Мірашнічэнкі, якая мяжуе з ахоўнай зонай Курапатаў, паўстаў кругласутачны лягер супраць будаўніцтва тут офіснага цэнтру. Дзякуючы неабыякавым людзям урочышча ўдалося абараніць ад камэрцыялізацыі.
Неўзабаве курапацкая тэма знайшла працяг на дзяржаўным узроўні. У рэдакцыі газэты «Советская Белоруссия» прайшоў круглы стол пад назвай «Гісторыя, якая павінна нас аб’ядноўваць», а празь нейкі час Аляксандар Лукашэнка заявіў, што неўзабаве ў Курапатах створаць мэмарыяльны комплекс. Праўда, да «комплексу» справа не дайшла, летась у сакавіку Міністэрства культуры абвясьціла конкурс на «памятны знак».
Амаль год не было ніякіх зрухаў, хоць ініцыятар удзелу дзяржавы ў мэмарыялізацыі Курапатаў, тагачасны галоўны рэдактар газэты «СБ. Беларусь сегодня» Павал Якубовіч абяцаў, што на ўсіх этапах будуць далучаныя прадстаўнікі грамадзкасьці, якія доўгія гады апекаваліся Курапатамі.
Насуперак заявам, працэс адбору прэтэндэнтаў і вызначэньня лепшых работ прайшоў кулюарна.
У чэрвені 2018 году журы на чале з рэктарам Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў Міхаілам Баразной абнародавала тры эскізныя праекты, адабраныя ў фінал. Выбар праектаў адбываўся без удзелу грамадзкасьці. У жніўні быўвызначаны пераможца — праект скульптараў Вольгі Нячай і Сяргея Аганава, архітэктараў Марыі Маркаўцовай і Вольгі Ярмолінай, які ў народзе ўжо назвалі «прышчэпкай».
Пратэсты супраць рэстарацыі ля Курапатаў. Што важна ведаць
Што адбываецца. Грамадзкія і палітычныя актывісты з чэрвеня 2018 году пікетуюць рэстаран «Поедем поедим», што месьціцца ля Курапатаў. За 50 мэтраў ад гэтага месца ў 1930-я адбываліся масавыя расстрэлы. Карнікі НКВД расстралялі тут, па розных ацэнках, ад 30 тысяч да 250 тысяч чалавек.
З чаго ўсё пачалося. Будоўля забаўляльнага комплексу пад назвай «Бульбаш-хол» пачалася ў 2012 годзе ў ахоўнай зоне Курапатаў. У 2014-м ахоўную зону зьменшылі. Гісторыя будаўніцтва і змаганьня тут.
Рэстаран каля Курапат не парушаў зоны аховы? МАПЫ
1 чэрвеня 2018 рэстаран «Поедем поедим» пачаў рэклямавацца ў інтэрнэце я, а ўвечары 5 чэрвеня меркавана пачаў працаваць.
З таго часу грамадзкія актывісты штодня пікетуюць рэстаран, патрабуючы яго закрыцьця і сьцьвярджаючы, што ён парушае ахоўную зону вакол народнага мэмарыялу і не адпавядае нормам грамадзкай маралі.
Як праходзяць пратэсты. Са сьцягамі і плакатамі абаронцы Курапатаў блякавалі транспарт, які накіроўваўся на тэрыторыю рэстарана. За гэта рэгулярна атрымліваюць штрафы ад ДАІ за парушэньне ПДД, а таксама іх штрафуюць і садзяць на суткі за несанкцыянаванае пікетаваньне. Некаторыя актывісты маюць ужо па некалькі дзясяткаў штрафаў.
За час пікетаваньня «Поедем поедим» неаднаразова адбываліся сутычкі паміж актывістамі і наведнікамі ды ахоўнікамі рэстарана, заблякаваныя аўтамабілі, наяжджалі на пікетоўцаў, актывісту нават зламалі руку.
Рэакцыя ўласьнікаў. Не дачакаўшыся рэакцыі ўладальнікаў рэстарана на патрабаваньне закрыць або перанесьці ўстанову, 18 ліпеня абаронцы Курапатаў заклікалі да байкоту ўсіх рэстаранаў аднаго з сузаснавальнікаў рэстарацыі бізнэсоўца Леаніда Зайдэса.
20 ліпеня на сустрэчы з журналістамі Зайдэс адмовіўся закрываць «Поедем поедим», але прапанаваў даць грошы на мэмарыялізацыю Курапатаў. Гэта не задаволіла пікетоўцаў, і яны працягнулі пікетаваньне.
Хто адказны за рэстаран у Курапатах. Сьпіс асобаў
Прадстаўнікі партый і рухаў, якія ўдзельнічаюць у Курапацкай вахце, зацьвердзілі сьпіс чыноўнікаў, уладальнікаў, агрэсіўных наведнікаў рэстарацыі «Поедем поедим», якім яны абвясьцілі пэрсанальны байкот. Усяго ў сьпісе 35 прозьвішчаў.
Бізнэсовец Аркадзь Ізраілевіч падаў у суд на незалежнае выданьне «Новы час» і аўтара расьсьледаваньня пра забудову ў Курапатах Дзяніса Івашына, які дапусьціў юрыдычную сувязь паміж ім і рэстаранам.
7 адказаў на наіўныя пытаньні пра рэстаран ля Курапатаў і пратэсты супраць яго
Ня першы чын у Курапатах. Першая грамадзкая абарона Курапатаў адбывалася ў 2001–2002 гг., калі моладзь пратэставала супраць пашырэньня кальцавой дарогі праз урочышча. На пачатку 2017-га актывісты адстаялі Курапаты ад будоўлі бізнэс-цэнтру.
Сталінскія рэпрэсіі і Курапаты
У Беларусі масавыя рэпрэсіі пачаліся яшчэ з прыходам да ўлады бальшавікоў — у 1917 годзе. А скончыліся, калі памёр Сталін — у 1953-м. Дасьледчыкі мяркуюць, што іх зазналі як мінімум 600 тысяч чалавек. Паводле іншых ацэнак, гэтая лічба дасягае 1,4 мільёна. Але дакладная колькасьць невядомая — КДБ дагэтуль не раскрыў архівы.
Паводле розных падлікаў, ад 30 да 250 тысяч чалавек карнікі НКВД расстралялі з 1937 па 1941 год у Курапатах — лясным масіве пад Менскам.
Асноўнае пра Курапаты
