Пасьля Курапатаў актывісты, што баранілі нацыянальную памяць, на Акрэсьціна.
Пасьля дармаедзка-недармаедзкіх маршаў іншыя актывісты тамсама. І журналісты туды ж, каб не падумалі чаго.
Але ў сёньняшняй «праграме перадач» ёсьць і, як модна казаць, «разынка» — на Акрэсьціна не прымаюць перадач для палітычных вязьняў.
Маўляў, мы вам пакідаем права выбару — сёрбайце баланду альбо галадайце. І нахабная ухмылка ўмоўнага Шуневіча ў дадатак.
Чаму ж яму не ўхмыльнуцца, калі на тле падзеяў у Беларусі цалкам сабе задаволена на сустрэчах зь беларускім чынавенствам усьміхаюцца чыноўнікі эўрапейскія.
У змаганьні за курс разьвіцьця краіны паміж умоўным Макеем і ўмоўным Шуневічам перамагае апошні. Перамагае даўно і ўпэўнена, і будзе перамагаць надалей, таму што асоба, да якой апэлююць абодва гэтыя пэрсанажы, паводле сваёй прыроды, якраз той самы ўмоўны Шуневіч, толькі больш хітры й падступны.
«Беларусь, ты яшчэ дачакаесься залацістага сьветлага дня…», — пісаў калісьці паэт.
Беларусь свой «залацісты дзень» прамінула, не заўважыўшы. Не была гатовая, але гэта не зьмяншае, хіба толькі павялічвае нашу тугу па ім, па гэтым «залацістым дні», калі журналістам можна было адносна спакойна займацца сваёй працай.
Дзе той рубікон, калі ён быў пяройдзены незваротна?
Кожны мае сваю думку наконт гэтага, але я распавяду тры свае гісторыі, можа быць, вы пагодзіцеся з маімі развагамі.
Неяк, здаецца ў 1998 годзе, Дзень Волі скончыўся каля Стэлы на праспэкце Пераможцаў. Як звычайна, пачаўся хапун. Амон паляваў на моладзь і актывістаў, вакол было мітусьліва, за хлопцамі зь бела-чырвона-белымі сьцягамі й шарыкамі беглі амонаўцы з дубінамі, побач кружылі журналісты, палюючы на красамоўныя кадры. Журналістаў збольшага не краналі, так, піхалі, заміналі здымаць, але не лупцавалі й не затрымлівалі.
Я толькі прыладзіўся зьняць чарговы кадар, як аб'ектыў маёй відэакамэры закрыла чыясьці далонь. Не адрываючыся ад вочка камэры, вольнай рукой я адцягнуў тую далонь ад аб'ектыву. Але зараз жа ўсё паўтарылася зноў.
Калі я чарговы раз схапіў тую далонь і зноў зьняў з аб'ектыву, то, нарэшце, апусьціў камэру і са зьдзіўленьнем убачыў, што далонь тая належыць тагачаснаму міністру МУС Уладзімеру Навумаву.
Мы стаялі й глядзелі адно на аднаго. Я быў зьдзіўлены, мой твар паплыў ва ўсьмешцы і, нарэшце, я засьмяяўся. Пасьміхнуўся й міністар.
На Дзень Волі 2000 атмасфэра была зусім іншая. У амонаўскія бусы грузілі ўсіх без разбору, разьбівалі відэакамэры, выбівалі з рук мікрафоны.
Мне пашанцавала тым разам. Калі да групы журналістаў, дзе, апроч мяне, былі Коля Халезін, Севярын Квяткоўскі, Паўлюк Канавальчык, наблізіўся сяржант-амонавец з падначаленымі і ўжо цягнуў рукі, каб закінуць нас у той бус, я, перасмыкнуўшы плячыма, прамовіў:
— Сяржант, ня лезь. У цябе свая праца, у нас свая.
Амонавец чамусьці спыніўся, разьвярнуўся й сышоў. Тую самую фразу я прамаўляў яшчэ два разы на працягу пятнаццаці хвілін, адрасуючы яе капітану й палкоўніку. Эфэкт быў аналягічны. Яны спыняліся, разварочваліся й сыходзілі.
Пасьля мы вагаліся ў развагах, чаму так адбылося. Нехта казаў пра маю скураную куртку, паставу й кароткую фрызуру. Маўляў выгляд сацыяльна блізкага, адна сыгнальная сыстэма ў паводзінах. Палічылі за свайго.
Нехта казаў пра мэтал у голасе, маўляў, у іх спрацаваў вайсковы рэфлекс падпарадкаваньня.
Нехта думаў, што папросту пашанцавала.
Але менавіта тады я зразумеў, што іншым разам такога ня будзе, бо паводзіны міліцыі ў дачыненьні да журналістаў сталі відавочна іншымі.
Паміж дзьвюма гэтымі апісанымі гісторыямі адбылася адна знакавая для Беларусі падзея — былі пасьлядоўна скрадзеныя, спачатку генэрал Захаранка, пасьля Віктар Ганчар і Ўладзімер Красоўскі.
25 сакавіка 2000 году грамадзтву і перадусім журналістам, якія задавалі шмат нязручных пытаньняў, умоўна кажучы, першы раз, але вельмі пераканаўча, прадэманстравалі касьцюмчык НКВД.
Менавіта гэты факт выкраданьня апанэнтаў рэжыму, на які з боку ўлады няма ўцямнага тлумачэньня дагэтуль, стаўся тым рубіконам, празь які пераступіла краіна і ўсе мы.
Рубікон перайшоўшы, на вяртаньне не спадзяюцца.
Ужо празь ня надта працяглы час, калі я здымаў, як на праспэкце Скарыны пасьля ўдару амонаўскай дубінай ляжыць на асфальце непрытомны й скрываўлены былы дэпутат парлямэнту й журналіст газэты «Товарищ» Валеры Шчукін , але яго працягваюць дубасіць, маю відэакамэру ўжо не закрывалі даланёй, яе спрабавалі вырываць з рукамі, і рабіў гэта асабіста тагачасны камандзір амону Юры Падабед.
Мяняюцца журналісты й амонаўцы, але не мяняецца ўлада, таму любая чарговая лібэралізацыя ў Беларусі будзе сканчацца новымі засьценкамі.
Шаноўныя калегі, асабліва маладыя калегі, ня цешце сябе ілюзіямі, не чакайце, што гэтая ўлада апране на сябе касьцюм дыплямата незваротна. Гэтага ня будзе, бо энкавэдэшная ўніформа ўрасла ў яе плоць.
Трэба прызнаць гэта, і жыць, і працаваць з усьведамленьнем такога факту. Так прасьцей і надзейней.
Рубікон пяройдзены даўно й незваротна.
Меркаваньні, выказаныя ў блогах, перадаюць погляды саміх аўтараў і не абавязкова адлюстроўваюць пазыцыю рэдакцыі.
