— А ў чым парушылі вашыя правы?
— У тым, што па рашэньні гарвыканкаму, якое не адпавядае заканадаўству, без майго ведама адабралі зямельны ўчастак і пазбавілі ўласнасьці. Я не магу дабіцца таго, каб аднавілі маю ўласнасьць. Адабралі быццам бы для патрэбаў мэтро. У працэсе судовых разбораў высьветлілася, што «Мэтрабуду» ён непатрэбны. Гэта была хлусьлівая прычына. Пасьля таго як я гэта высьветліў, было рашэньне Паўлава пакінуць мой дом у спакоі. Але асобныя людзі карумпаваныя, як толькі стала ясна, што Паўлаў да сваёй працы ня вернецца, яны адмянілі гэтае рашэньне. І пачалі гаварыць, што знос майго дома патрэбны не для мэтро, а для будаўніцтва шматпавярховага жыльля.
— Хоць які-небудзь прасьвет ёсьць?
— Нарэшце, праз тры з паловай гады судоў, суд адмовіў у гвалтоўным адсяленьні мяне. Зараз у мяне нічога няма. Адабралі, як у трыццатыя гады падчас калектывізацыі. Альбо як чачэнцаў дэпартавалі ў 43-м. Так і ў мяне. Адабралі без закону і тлумачэньня прычын.
Настрой адзін — мяне яны ўжо ня зломяць.
Адна справа, калі вас зносіць канкрэтны інвэстар, зь якім вы і вырашаеце пытаньні кампэнсацыі. Іншая справа, калі ваш участак падлягае зносу ў сувязі зь якім-небудзь мэтро. Вось за гэта і змагаецца Васкабовіч.
— Мясцовая ўлада хоча разьлічыцца са мной сацыяльным жыльлём. Тым, па якое ў чэргах людзі па 20 гадоў стаяць. Мяне калі будзе зносіць інвэстар, мы зь ім будзем вырашаць у рамках закону. Ня лезьце, ня суньце свой нос. А яны ўжо прыгледзелі гэтую пляцовачку ці то пад рэстаран, ці то…
— Самае галоўнае тут — месца. Каля самай дарогі.
— Думаюць, што ўсе дурні і нічога не разумеюць.
— Зь якім настроем вы сустракаеце новы, 2012 год?
— Гэта ўжо чацьверты год, мне не прывыкаць. Настрой адзін. Калі нельга нічога дабіцца законамі, які можа быць настрой? Настрой адзін — мяне яны ўжо ня зломяць.
Другі спосаб прымусіць уладу размаўляць паводле закону — вывучыць тыя законы самому. Як гэта зрабіў 50-гадовы Аляксандар. Яму за добры мураваны дом зьбіраліся даць добрую кампэнсацыю, але пасьля леташняга абвалу браць яе сэнсу ўжо не было.
— Што мы высьветлілі ў працэсе, у гэтым годзе. За 2007 год ёсьць пастанова ўраду. Пры зносе ўчастка, калі мы, зьвяртаю ўвагу, адмовіліся ад кватэр і хочам браць кампэнсацыю, то інвэстар, той, хто зносіць нас, павінен быў адкрыць на імя гаспадара рахунак, пакласьці энную суму адразу. Права карыстаньня наступала з таго моманту, як аформленыя дакумэнты. Амаль два гады назад інвэстар павінен быў пакласьці грошы. І гэта было б 222 тысячы даляраў. Яны дзевяць месяцаў чакалі. Каб зрабіць пераацэнку. Яны ж думаюць, як скрасьці.
— І ўсе гэтыя юрыдычныя тонкасьці павінны ведаць самі…
— Зараз, дзякуй Богу, інтэрнэт ёсьць, дык лягчэй стала. Таму што пракансультавацца нармальна юрыстаў няма. А калі ёсьць, то да яго не даступісься, дорага каштуе. А ніводзін юрыст, які сядзіць у райвыканкаме, нам не падказаў. Яны заўжды трымаюцца боку ўлады. Не закону. Гэта натуральна. Закону ў нашай краіне няма.
Аляксандар, бацька двух сыноў, пасьля таго як радавое гняздо разбу́раць, хоча, каб дзеці пакінулі Беларусь.
Я проста мару, каб маё дзіця зваліла.
— Калі я старэйшага запусьціў, замежную мову, то малодшага я зараз шпыняю. Ён ангельскай тры гады займаецца. Я хачу, каб пасьля школы ён зьехаў з краіны. Не хачу, каб ён тут жыў.
— Вы ня бачыце для яго пэрспэктывы тут?
— Ніякай. Любіць свае азёры можна. Але, паверце мне, у Польшчы азёры нічуць ня горшыя. Яны такія самыя. Ці ў Канадзе дзе-небудзь. Я проста мару, каб маё дзіця зваліла. І яно не перастане быць па мэнталітэце беларусам.
Трэці спосаб прымусіць улады дзейнічаць паводле закону — гэта бясконцае хаджэньне па інстанцыях. З магчымасьцю цудам апынуцца ў патрэбны час у патрэбным месцы. Старажылка сталіцы, карэнная мянчанка ў чацьвёртым пакаленьні Алена Шаблоўская цудоўным чынам апынулася ў прыёмнай кандыдата ў прэзыдэнты Аляксандра Лукашэнкі. І ўчастак, які яна сабе ўпадабала пад Менскам і які не хацела афармляць мясцовая ўлада, цудоўным чынам быў выдзелены.
— Участка я ведаеце калі дабілася? 16-га сьнежня я пайшла ў грамадзкую прыёмную Лукашэнкі як кандыдата ў прэзыдэнты. Такая злая была.
— Ад гэтага візыту быў хоць які толк?
— Ад гэтага візыту быў такі толк. 16-га я там пабыла, а 21-га мне пазванілі зь сельсавету і сказалі. А да гэтага я была на прыёме і ў Саўміне, і ў Дзяржкаммаёмасьці, хадзіла ў Камітэт дзяржкантролю, у Міністэрства юстыцыі. Але ў аблвыканкаме плявалі і ўчастка не давалі. А калі я туды схадзіла, то мне адразу зь сельсавету пазванілі, каб я прыяжджала выбіраць участак.
— Каб дабіцца хоць нейкай справядлівасьці, трэба хадзіць, хадзіць, хадзіць.
— Цэлы год. Я састарылася за гэты год на дзесяць гадоў. Вы б бачылі мяне, як я выглядала. Я за год паклала сваё здароўе. Але я ад участка зараз адмаўляюся.
Я састарылася за гэты год на дзесяць гадоў.
— Што будзе зараз з гэтым домам?
— Мне павінны даць 224 мэтры плошчы.
— Новы год, 2012-ты, вы сустракаеце…
— Тут сустракаем.
— Зь якім настроем?
— Чамаданным. Вы ж бачыце. Чамаданны настрой.
Пані Алена — дачка рэпрэсаванага. Але нават на адрас таварыша Сталіна ў яе больш цёплых слоў, чым для сёньняшніх правадыроў.
— У тыя гады, пры Сталіну, такога безабразія, якое зараз у нашых уладароў, не было.
— Вы пра што?
— Пра хабарніцтва, пра «беспредел». Тое, што зараз адбываецца, не было пры Сталіну.
— Сёньняшнюю сытуацыю вы не ўспрымаеце як дэпартацыю?
— Радавое гняздо раскідваюць. Раскідаюць гняздо. Мае дзеці нарадзіліся тут. Я іх не адправіла ні ў якую кватэру.
— Хай бы вам тут і далі.
— А я не зьбіраюся нікуды ісьці. Я так свайму інвэстару і напісала. Мала адных плякатаў, іншыя павесім.
— Вы будзеце змагацца.
— Буду. Мне пачалі казаць, што будзе горад-спадарожнік. Дык я ім пісьмова ў заяве напісала: «Я не індзеец. Ня трэба мяне ў рэзэрвацыю высяляць. Я ўраджэнка гораду Менску. І мае дзеці і ўнукі нарадзіліся тут.
Яе вуліца выходзіць проста да турэмнай брамы. Але, па словах старой, ня кожны ў раёне ведае, што за ўстанова месьціцца за высокім плотам.
— Яшчэ ня кожны ведае, што там гэта ёсьць.
— Людзі ж ходзяць зь перадачамі.
— Пытаюцца, дык некаторыя жыхары ня могуць адказаць, дзе гэта. У нас людзі вельмі абыякавыя, памяркоўныя. Вельмі памяркоўныя. Гэта кепска, але гэта пераадолець немагчыма.
Гэты раён будаваўся напрыканцы 50-х гадоў. І дамы гараджан, як правіла камяніцы, адрозьніваюцца ад драўляных дамоў былых вяскоўцаў. Зрэшты, і мовай яны таксама адрозьніваюцца. Вось стары дзядок за два крокі ад турмы рамантуе стары «жыгуль».
— Усё зносіць будуць. Бо мэтро, дамы будаваць будуць. А што гэтыя кудзеркі стаяць?
— Кудзеркі?
— Так. Малыя дамы.
— А ці даўно пабудавалі гэтую турму?
— Спачатку быў сутачнік. А пасьля перавялі з Валадарскага.
— А вам як такое суседзтва?
— Нічога. Людзі стайкамі ходзяць туды, і ўсё.
— І многа ж ходзяць.
— Многа ходзяць.
— А калі палітычных садзяць, вы бачылі каго зь вядомых людзей?
— Сюды вёў, каб вызваліць сутачнікаў, былы рэктар унівэрсытэту Казулін. Не атрымалася. Недзе застраў ён. Яго пасадзілі пасьля. Ня ведаю, выйшаў ці ня выйшаў.
Я паведаміў старому радасную навіну. Што Казулін ужо не сядзіць. Пра новых палітычных вязьняў стары, вядома, ня чуў…
