Гавэл: “Дзе няма свабодных грамадзянаў – там паступова чэзьне і эканоміка”. Вацлаў Гавэл прапануе свой погляд на тое, што першаснае: быцьцё ці сьвядомасьць.
Алесь Анціпенка: Чалавек робіцца рэччу
Яшчэ ў 50-я гады мінулага стагодзьдзя нямецкі філёзаф Карл Ясперс адзначыў, што нашыя грамадзтва і час уваходзяць у эпоху прымітывізму. Што чалавек робіцца павярхоўным і павярхоўнымі ж рэчамі жыве.
І Ясперс не памыліўся: чалавецтва ўвайшло ў грамадзтва спажываньня. Дзе сапраўды матэрыяльныя аб’екты і задавальненьні робяцца паўсядзённай справай чалавека. І ўрэшце рэшт чалавек губляе сябе ў рэчах. Ён губляе сябе ў нейкіх памкненьнях мець гэтыя рэчы.
І менавіта гэтыя памкненьні мець рэчы, а ўрэшце і быць рэччу, якраз і няволяць чалавека.
У гэтым сэнсе Гавэл таксама вельмі слушна пры канцы адзначае, што ў сапраўднасьці мерай чалавека ёсьць ня ён сам, а – тая свабода і той свабодны розум, які чалавек мае і культывуе ў самім сабе.
***
В.Гавэл: Небясьпечна, калі б нешта магло “запахнуць” як экспарт нашай сыстэмы. Напярэдадні першага візыту ў Прагу прэзыдэнта ЗША Барака Абамы наша Радыё папрасіла спадара Гаўла згадаць і яго папярэдніка. Джордж Буш заканчваў свой тэрмін пад усё больш чутную крытыку. Гэта нейкім чынам спрычынілася і да таго, што бушаўская ідэя “прасоўваньня дэмакратыі” ня вельмі папулярная цяпер. Што наконт гэтага думае Вацлаў Гавэл і якая яго парада новай адміністрацыі ЗША?
Пётра Садоўскі: Шанцаў дабудаваць нацыянальную ідэнтычнасьць, застацца нацыяй у нас больш на захадзе
Навуковец, дэпутат нацыянальнага парлямэнту, дыплямат Пётра Садоўскі:
Натуральна, я далучаюся да Вацлава Гавэла – Беларусь гістарычна адносіцца да Эўропы. Межы ЭЗ мусяць праходзіць па мяжы, дзе некалі гістарычна спыніўся распаўсюд Магдэбурскага права, дзе была гарызантальная структура ўлады, а не пірамідальная, візантыйская.
І гэта пры тым, што ад тае пары ў нас, беларусаў, засталіся ну хіба што адныя веды.
Канечне, мы маем небясьпеку заўсёды заўсёды балянсаваць, быць на раздарожжы, зьведваць уплывы і тыя, і тыя…
Але каб захавацца, калі мы хочам дабудаваць сваю нацыянальную ідэнтычнасьць і застацца нацыяй, то, натуральна, шанцаў болей на захадзе. Бо там шмат малых народаў і пакуль яны з большага кажучы – як роўныя сярод родных існуюць.
Хаця, канечне, сярод іх ёсьць і эўраскептыкі. Прычым небеспадстаўныя. Але гэта ўжо тэма для іншай размовы.
***
В.Гавэл: Ад Свабоды вучыліся незалежнай журналістыцы. Вацлаў Гавэл расказвае пра тое, як даўно ён супрацоўнічае з Радыё Свабода і чаму лічыць яго місію такой важнай.
Вось як зрэагаваў на гэтыя развагі Вацлава Гавэла адзін з заснавальнікаў і кіраўнікоў Свабоднага тэатру, драматург Мікалай Халезін:
Сёньня да гэтага пытаньня трэба падыходзіць па-іншаму. У прыватнасьці, працаваць з улікам вядомага нам гістарычнага мінулага. Былі лепшыя ўзоры салідарнасьці ў сьвеце, якія менавіта сёньня мусяць атрымаць нейкае новае гучаньне. Я кажу пра польскую, чэскую салідарнасьць – ды яны не адзіныя прыклады посьпеху.
Аднак палітыкі амаль што заўсёды нацэленыя на вынік вельмі хуткі. А ён у цяперашніх умовах часьцяком абарочваецца тым, што чалавек бярэ ў рукі зброю.
Таму нашая задача – даць новае гучаньне гэтай салідарнасьці.
Беларусь у гэтым выпадку ёсьць новы выклік Эўропе. Аднак ці можа яна прадэманстраваць сёньня тую салідарнасьць, якую дэманстравала некалі ў сваім гістарычным мінулым?
Аднак вельмі мала палітыкаў, якія сапраўды кіруюцца ідэаламі салідарнасьці. Затое хапае ўзброеных “real politik”, яны існуюць у іншым полі – там прапануецца нават цынізм і такі наскрозь прагматычны погляд на сучаснасьць, дзе зусім няма рамантычнага ці нават ідэалістычнага адценьня.
***
В.Гавэл: “Было б добра, каб скончылася дыктатура ў Беларусі”. Адказы Вацлава Гаўла на пытаньні журналіста Яна Покарнага адносна геапалітычных стасункаў.
Вось як пракамэнтаваў гэтае інтэрвію Вацлава Гавэла адзін зь лідэраў Аб’яднаных дэмакратычных сілаў Анатоль Лябедзька:
Мы памятаем часы, калі ў Менск прыяжджала дэлегацыя ў складзе прадстаўнікоў Дзярждэпартамэнту ЗША і Эўрапейскай камісіі: яны гаварылі зь беларускімі ўладамі адной мовай. І зараз, калі сытуацыя па Беларусі вельмі хісткая, вагаецца паміж эўрапейскімі каштоўнасьцямі маральна-палітычнага кшталту і прагматызмам, тут патрэбна кааліцыя, якая б грунтавалася на першым, а не на другім.
І таму нам усё роўна ад каго будзе сыходзіць ініцыятыва: ад Абамы ці ад новых камісараў Эўразьвязу. Для нас самае галоўнае, каб беларускае пытаньне было вырашанае на карысьць 10 мільёнаў беларусаў.
Дэмакратыя і сувэрэнітэт – вось што найгалоўнае для нас. Гэта як правая і левая нага: нешта адрэж – і будзе інвалід…
І толькі потым мы можам размаўляць пра нашае ўваходжаньне ў тыя ці іншыя структуры6 палітычныя, эканамічныя ці структуры бясьпекі.
