Сябры-літаратары пра Алеся Адамовіча

Я патэлефанаваў літаратуразнаўцу Міхасю Тычыну якраз у той момант, калі ён знаходзіўся на кватэры Адамовічаў у Менску, дзе родныя і сябры разам з удавой Верай Сямёнаўнай спраўлялі чарговыя ўгодкі па Алесю Адамовічу. Спадар Тычына расказаў:

“Генадзь Бураўкін тут, Валянцін Тарас, Жэня Коктыш, удава Ўладзімера Бойкі — Брандабоўская. Гаворка пра тое, што Алеся Адамовіча ўсё ж такі не хапае”.

Паводле спадара Тычыны, штогод цягам пятнаццаці гадоў, сябры зьбіраюцца прыблізна той жа кампаніяй. І кожны згадвае пра Алеся Адамовіча.

“Я згадваў, як мы тут жа, у гэтым жа пакоі, некалі сядзелі невялікай кампаніяй. Мяне паклікаў Саша, я яго так называў, бо ўсё ж такі родзічы, браценікі, адносіны зь дзяцінства былі простыя. І тады якраз прысутнічаў Юрый Любімаў, знакаміты рэжысэр тэатру на Таганцы, тады гастролі адбываліся памятныя вельмі многім у Менску. І паміж імі адбывалася размова, гэта было нешта іскрамётнае. Сышліся два чалавекі, якія жылі адным. Думалі пра тое, якой павінна быць літаратура. Звыштэатрам ці звышлітаратурай, як Алесь Адамовіч казаў пра гэта. Мы толькі там пасьпявалі нешта зразумець, як яны ўжо пра нешта іншае гаварылі. Пра палітыку, пра літаратуру, пра тэатар. І ў яго такіх сустрэч, размоў было мноства. Яго хапала на ўсё. Гэта яго характар. Адамовіч — гэта бікфордаў шнур. А што ён узарваць хацеў? Гэта ён сам сказаў у адным са сваіх запісаў — „я дамогся таго, што імя Сталіна дыскрэдытаванае, што была сказана праўда пра Чарнобыль“ і гэтак далей. Так што ён зрабіў багата”.

Паводле паэта Генадзя Бураўкіна, з кожным годам усё больш адчуваецца трагічная страта Алеся Адамовіча.

“За гэтыя апошнія 15 гадоў у Беларусі было вельмі многа лёсавызначальнага. І тое, што гэта адбывалася без удзелу, а як заўсёды, гэта быў бы вельмі вялікі ўдзел, Алеся Адамовіча, гэта вельмі горка. І многае, калі б Алесь быў, было б не зусім так. Я глядзеў кніжкі, якія ён мне падарыў. І на першым томе збору твораў ён напісаў адну фразу, глыбокі сэнс якой з гадамі я ўсё больш разумею. Ён напісаў: „Чым далей, тым бліжэй“. Алесь заўсёды быў мысьляром. Ён ніколі не падпісваў проста так. Мне здаецца, што ня толькі для мяне, але і для інтэлектуальнай, дэмакратычнай Беларусі, чым далей мы адыходзім ад горкай, чорнай даты пятнаццацігадовай, тым нам Алесь Адамовіч робіцца бліжэйшым, больш зразумелым. Тым больш блізкім робіцца ягоны боль і ягоная трывога. Мы яго ўспамінаем як вельмі сур’ёзную, гістарычную постаць. Такіх асобаў, як Адамовіч, не хапае і сёньня”.

Паэт Сяргей Законьнікаў у 70-я, пачатку 80-х гадоў дапамагаў у друкаваньні кнігаў шэрагу таленавітых беларускіх літаратараў, сярод якіх і Алесь Адамовіч. Ён мае кнігу “Карнікі” з аўтографам, падзякай ад пісьменьніка. Спадар Законьнікаў называе Алеся Адамовіча слаўным чалавекам і адзначае, што ён ня піў і не курыў, але вельмі любіў падыскутаваць. Сяргей Законьнікаў прысутнічаў пры гаворках Алеся Адамовіча з Васілём Быкавым, якія запісваліся на магнітафон, а потым выйшлі ў часопісе “Полымя” пад назвай “Чалавецтва ўратуецца подзьвігам духу”.

“Для Алеся Адамовіча вопыт Васіля Быкава, які быў франтавіком, быў у нечым новы. А Адамовіч удзельнічаў у партызанскім руху, І для Васіля Быкава было цікава распытаць, а як гэта было ў партызанах. Нейкія эпізоды, сытуацыі, псыхалягічныя нават. Алесь Адамовіч запісваў гэта ўсё, ён тут як інтэрв’юэр. А Васіль Быкаў адказваў. Але тым ня менш ён як бы укліньваўся ў гэтую гаворку і яны выходзілі на нейкія на новыя тэмы, новыя аспэкты. І ў гэтым пляне гэта работа публіцыстычная, успаміны, мэмуары, але яны вельмі цікавыя”.