بلاګونه

پښتو ژبه له پېړیو پېړیو راهیسې د لرغونو پښتنو یوه پراخه علمي پانګه لري، او له دې علمي پانګې باید ټول پښتانه ګټه پورته کړو. خو له دې سره سره چې کله هم یوه پردۍ ژبه زدکول وي نو د هغې ژبې ټکي باید د پښتو له ویوکو (الفاظو) سره پرتله کړل شي چې په پښتو کې ورته څه وایو، دا به مو د زدکړې اوږد مزل رالنډ کړي.

لکه د بېلګې په توګه په یوناني ژبه کې Philosophy له دوو ويوکو جوړه ده فیلو Philo او Sophy. د فیلو معنا مینه او د سوفي یا سوپي معنا پوهنه او علم. نو که موږ فلسفي د یوناني هغه ووایو هم خو چې په پښتو کې یې په معنا پوه یو او که چیرې غواړو د پښتو خپل ویوکی ورته ولرو دا نو بیا د ژبپوهانو کار دی چې هغوی ورته پوهمل، علمدوست، پوهخوښی، علمخوښی یا هر ویوکی ورته جوړوي خو چې تر څو یې خپلې ژبې ته وانه ړوو نو په پردو ژبو کې زدکړه تر لاسه کول ګرانه ده.

ژبه خپله یو علم دی، او موږ باید پښتو له پامه ونه باسو.

د جنوبي افریقا د ازادۍ سالار نېلسن منډېلا وايي، که تاسو یو چا ته په پردۍ ژبه خبرې کوی نو د هغه سر ته خېژي خو که په خپله مورنۍ ژبه ورته غږېږۍ نو زړه ته یې لوېږي.

که پښتانه غواړي چې په علمي ډګر کې له نورو ولسونو شاته پاته نه شي نو یوازنۍ لاره یې د پردو ژبو علمونه خپلې ژبې ته راژباړل دي. او داسې راژباړل دي چې هغه د یو انګلیسي لیکوال جورج برو په خبره: ژباړه لکه د غږ کټمټ یا هوبهو ازانګه چې څنګه له خولې ووته باید همدغسې یې په غوږو واورې. او د کتو او اورېدو لپاره دوه سترګې او دوه غوږونه هم د دې لپاره دې چې لیدل او اورېدل ښه وکړای شو.

که څه هم ژباړه هغسې نه وي لکه څنګه چې په لومړۍ ژبه کې لیکل شوې وي. یو ژبپوه بیا د ژباړې په اړه وايي، چې دا لکه د یوه ټغر (غالۍ، قالین) چپه خوا. خو دا خوا زموږ د علمي خوا د پرمختګ لپاره د ملاتیر غوندې ارزښت لري.

په نړۍ کې علمونه لکه فېزیکس(طبعیات)، کېمیا، بایولوژي، کرڼه، فلسفه، طب او بیا په هغه کې ګڼې برخې، اقتصاد، ټولپوهنه، وګړپوهنه، نړۍ پوهنه، انجینیېرینګ او بیا په هغه کې په لسګونه برخې، کمپویټر، ټېکنالوژي او داسې ګڼ نور هغه که وپلټو او د دوی ټول کتابونه راغونډ کړو نو تر ۵۰۰ زیات نه جوړېږي، او دا غونډ کتابونه پښتو ته اړول غواړي. بې له دې د پښتنو د علمي پرمختګ مزل به لکه د سکو یا شمشتۍ هومره ورو وي.

د لیکونکي ټویټر: mashaalkasim@
فېسبوک: Qasim Khan Mandokhail

د بودايي مذهب بنسټګر سدارتا چې د ګوتم بود په نامه پېژندل کېږي، د ښکنځلو په باب د هغه یو وینا ده، چې ویل کېږي، یو چا ورته بدرد او ښکنځلې کولې، نو ده شکنځاکوونکي ته وویل، کله چې یو څوک تاسو ته سوغات درکوي، او تاسو یې نه اخلی نو دا سوغات د چا شو، هغه کس ورته وویل چې د سوغات ورکوونکې، نو بودا ورته وویل دا کوم سوغات چې تاسو ماته راکوئ زه یې نه اخلم او له ځان سره یې کښېږده.

ګرانو مېنوالو په کار ده چې کله موږ پر ولسي رسنیو خپلې څرګندونې کوو، باید له خپل اسلامي او افغاني چوکاټ سره سمې وي، داسې نه چې په ناحقه د یو چا زړه ازار کړو.

موږ باید تل د بورا غوندې پر ګلونو راتاوو شو نه د مچانو غوندې پر چټلیاتو کېنو.

فېسبوک پاڼه د هر یو تن شخصي کورګۍ دی، او هېڅوک نه غواړي چې د هغه کور او کورنۍ دې په بدنامه یاده شي، او د خپل دغ شخصي درشل درناوی په پوچ رد خبرو بې ځایه خرابېږي.

هر کله چې د یو چا پر لیکنه څرګندونې کوو، باید د کوپړۍ تر راډار یې چاڼ کړو او بیا ورته په سړه سینه ځواب ووایو.

د غني خان یو شعر دی

کعبه جوړه ابراهیم کړه زه جوړ کړی یم الله

مانا چې انسان د لوی څښتن په کاینات کې یو له غورو مخلوقاتو ګڼل کېږي او د هغې لوی سبب دا دی چې په موږ کې لوی الله د خپلمنځي خپلوۍ عنصر زېږولی، چې د یوه بل په دړد پوهېږو. او بل ته دړد رسول خپلځان خوږول دي.

خوشال خان خټک بابا وايي:

که دې زړه وي چې بد نه مومې له چا نه
اول ته پرېږده د بدو خصلتونه

له هر چا سره نرمیه ملایمت کړه
ګوندې وي چې په دا خپل کړې د چا زړونه

که دې زړه دی چې د عیب ښکاره نشي
چا ته مه شمېره د خلکو پټ عیبونه