Sepleriň elýeterliligi

Soňky habar

Türkmenistan

Bezeg suraty
Bezeg suraty

Azatlygyň çeşmeleri Arkadag şäheriniň soňky döwürde ýurtda jaý parahorlugynyň resmi däl merkezine öwrülendigini, sebäbi beýleki ugurlarda ýeňillikli karz bilen berilýän ýaşaýyş jaýlaryň gurluşyklarynyň tas ýatyp galandygyny habar berýärler.

Habarçymyz bilen anonimlik şertinde gürleşen ýaşaýjylaryň tassyklamagyna görä, Arkadagda gurulýan jaýlary aljak adamlar bu şäherde ol ýa-da beýleki işde işleýän, aýlyk alýan adamlar bolmaly.

Bu ýagdaý Arkadagda işe girjek bolýan adamlardan soralýan paranyň hem düýpli ýokarlanmagyna getirdi, iş üçin para indi uzak wagt bäri ‘bolmaly zat’ ýaly seredilýär diýip, synçylar aýdýar.

Arkadagda jaý almak üçin Arkadagda işlemeli

Sosial mediada öz tejribesini paýlaşan bir gelniň sözlerine görä, Arkdagda sübsegär bolup işe girmek üçin hem uly para soralýar.

“Ahal welaýatynyň merkezi Arkadag säheriniň döredilmegi we bu ýerde gurulýan ýaşaýyş jaýlarynyň gurluşygynyň barha güýçlendirilmegi, akylly şäherdäki jaýlaryň ulanyşa berilmezinden öň soralýan para-peşgeşleriň hem artmagyna getirdi” diýip, habarçymyz bilen gürleşen ýaşaýjy aýtdy.


Onuň sözlerine görä, döwlet edaralarynda işleýän adamlara berilýän ýeňillikler we ipoteka esasynda jaý satyn almak üçin döredilen mümkinçilikler ýurtda ‘jaý parasy’ diýilýäniň giň ýaýramagyna we ilat arasynda ‘ornaşmagyna’ ýol açdy.

“Ýöne soňky döwürde, ykdysady çökgünligiň çuňlaşmagy zerarly, başga pudaklarda täze jaýlaryň gurulmagy doly durdy diýsem hem bolar” diýip, söhbetdeşimiz aýtdy.

Aýry-aýrylykda gürleşilen adamlar ýurtda jaý meselesiniň ilat üçin iň uly meseleleriň birine öwrülýändigini, bir otaglyja jaýa zar bolan we özbaşyna öý-işikli bolmak üçin daşary ýurtlarda ençeme ýyllap günde 13-14 sagat işleýän, çagalaryndan aýralykda beden we ruhy saglygyny ýitirýän ene-atalaryň hem az däldigini aýtdylar.

Nebit-gaz pudagy işgärlerine aýlyklaryny 'zordan berýär'

“Ozallar nebit-gaz pudagynyň işgärleri üçin her ýylda birnäçe jaý gurlup, dabara bilen ulanmaga berlerdi. Häzir bu pudak hem dürli kynçylyklara sezewar bolýar we işgärlere ýeňillikli şertde beriljek täze jaýlary gurdurmagyny bes etdi” diýip, ýerli hünärmen aýtdy.

Onuň sözlerine görä, nebit-gaz pudagynyň häzirki ýagdaýy “At çapanyňdan geçdik, eýeriň gaşyndan berk ýapyş diýlenine bardy. Bu pudak häzir öz wagtynda işgärleriniň aýlyk zähmet hakyny zordan töleýär.

Emma muňa garamazdan, çeşmeleriň tassyklamagyna görä, Arkadag säherinde gurulýan täze ýaşaýyş jaý toplumlarynyň gurluşyklary häzir hem güýçli depginde dowam etdirilýär.

Aýdylmagyna görä, Arkadag şäherinde gurulýan köp gatly jaýlardan ipoteka karzlary esasynda jaý almaga synanyşýanlaryň sany müňlerçe bolup, bu ýagdaý goşmaça, bikanun gazanç etmäge çalyşýan döwlet emeldarlarynyň hem ‘işdäsini açýar’.

Bir tarapdan, Arkadagda jaý almak, işe girmek bilen bagly berim-peşgeşiň şeýle köpelmegi ýurtda ýaşaýyş jaýyna bolan mätäçligiň nähili ýokarlanýandygyny görkezse, ikinji tarapdan, soňky netijeleri barada oýlanman, kanuny bozmaga taýýar bolýan adamlaryň hem şonça köpelýändigini yşarat edýär diýip, ýerli synçy aýtdy.

Jaý mätäçligi para töwekgelçiligine baş goşýanlary köpeldýär

“Arkadag şäherinden jaý satyn almagyň ilkinji şerti, jaý aljak adam hökman bu şäherde işleýän raýat bolmaly. Islendik ugurda, tapawudy ýok. Arkadag şäheriniň saglyk merkeziniň lukmany ýa-da tam süpürijisi, jemagat hojalygynda tämizleýji, polisiýa we ýangyn howpsuzlygy gullugynda, tapawudy ýok, şu şäherde işiň bolmaly. Şu sebäpden bara berip, adamlar islendik gara işde işlemäge hem kaýyl bolýar” diýip, çeşme aýtdy.


Onuň sözlerine görä, häzir gurluşygy tamamlanmadyk, ýöne birnäçe aýdan ulanmaga berilmegine garaşylýan jaýlaryň girelgesinde gözegçi, il içinde “wahtýor” diýilýän wezipä esasan zenan maşgalalar işe alynýar.

Garawul wezipesine, jaýlaryň ýyladyş ulgamyna, ýyladyjy gazanlaryň operatory wezipesine esasan erkek adamlary işe alýarlar.

Anonimlik şertinde gürleşen çeşmäniň tassyklamagyna görä, jaý almak üçin işe ýerleşen onlarça adamyň her biri, özlerine edilen kömek üçin, Arkadag şäher häkimliginiň iki sany jogapkär işgärine we polisiýa wekiline 30 müň manat möçberinde para beripdir. Ol bu ýagdaýyň MHM-ä mälim bolandygyny we 23-nji noýabrda para bermekde güman edilýän adamlaryň soraga çekilendigini, olardan düşündiriş alnandygyny aýtdy.

Şeýle-de, çeşme Arkadag şäher häkimliginiň iki sany jogapkär işgäriniň, bu işe goşulmakda güman edilýän polisiýa ofiseriniň saklanyp, deslapky tussaghana ýerleşdirilendigini, derňew işleriniň alnyp barylýandygyny aýtdy.

Onuň tassyklamagyna görä, işe girmek üçin para beren adamlaryň hem puly köýdi, hem-de olar öz islegleri boýunça arza ýazyp, Arkadag şäherindäki işlerinden çykmaly boldular.

Emma Azatlyk bu aýdylýanlary ýerinde barlap, garaşsyz ýagdaýda tassykladyp ýa inkär etdirip bilmeýär.

Maglumat üçin aýdylsa, “Turkmen.News” neşiri 21-nji noýabrda türkmen häkimiýetleriniň 18-nji noýabrdan bäri Arkadag şäherindäki ýaşaýyş jaýlarynda ýaşaýan adamlaryň şäherde işleriniň bardygy ýa ýokdugy boýunça barlag geçirýändigini habar berdi.

Garaşsyz neşiriň öz çeşmelerine salgylanyp ýazmagyna görä, köp gatly jaýlaryň her birinde ýaşaýanlaryň ýarysyna golaýy, şäherde işlemeýändigi üçin, satyn alan jaýyndan çykarylýar.

Türkmen häkimiýetleri bu hili habarlara hiç bir reaksiýa bildirmeýär.

Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.

Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.


Türkmenistanyň bank şahamçalarynyň birinde nobata duran raýatlar (Illýustrasiýa suraty)
Türkmenistanyň bank şahamçalarynyň birinde nobata duran raýatlar (Illýustrasiýa suraty)

Lebap welaýatynda ene-atalaryň Türkmenistanyň daşynda bilim alýan çagalarynyň okuw tölegi üçin pul geçirmekdäki kynçylyklary dowam edýär. Ene-atalaryň ençemesi özlerine kanun esasynda rugsat berilýän bu tölegleri geçirmek üçin bank işgärlerine para bermäge mejbur bolýandyklaryny aýdýar. Bu ýagdaýlar barada Azatlyk Radiosynyň habarçysy 1-nji dekabrda sebitden maglumat berdi.

“Türkmenabatdaky banklaryň işgärleri daşary ýurtlarda bilim alýan ýaşlara okuw tölegini geçirmek üçin 5 müňden 12 müň manada çenli para alýarlar. Bu, Merkezi bankyň kursunda 1400-3400 ABŞ dollaryna deň bolýar" diýip, ýagdaýlardan ýakyndan habarly türkmenabatly ene anonimlik şertinde gürrüň berdi.

Çagalary Türkiýede we Russiýada bilim alýan saýatly we türkmenabatly eneleriň ençemesiniň sözlerine görä, para bermediklere dürli bahanalara esaslanyp, şol sanda daşary ýurtlardaky ýokary okuw jaýlaryndan goşmaça resminamalaryň gerekdigi aýdylyp, olaryň okuw tölegleri geçirilip berilmeýär.

Olar hemmeleriň bu parany bermäge tas dessine razy bolýandygyny, sebäbi okuw töleglerini gara bazaryň nyrhynda ugratsalar, onda tas alty esse köp çykdajy etmeli bolýandyklaryny hem aýdýarlar.

"5 müň manat para berdim"

“Men noýabryň soňky ongünlüginde perzendimiň okuw tölegini geçirmek üçin bank işgärine 5 müň manat para berdim. Şol güni oglumyň hasabyna puly ýatyrdylar. Oglumyň okuwynyň ýyllyk tölegi 4 müň dollar. Adamlar has uly möçberlerde para berýärler. Men 4 müň dollary gara bazaryň nyrhy bilen ugratmaçky bolsam, gaty gymmada düşýär – 80 müň manat bolýar. Men bolsa 14 müň manat töledim” diýip, saýatly ene anonimlik şertinde gürrüň berdi.

Türkmenistanda öňden bäri dowam edip gelýän maliýe-ykdysady kynçylyklaryň arasynda, türkmen häkimiýetleri 2015-nji ýylyň başynda walýutanyň söwdasyny berk çäklendirdiler. Şondan bäri dollaryň resmi alyş-çalyş bahasy 3,5 manat bolmagynda galýar. Bu aralykda, ýurtda walýutanyň gara bazary emele gelip, 1 dollar 20 manat bahalanýar.

Bu çäklendirmeleriň arasynda, türkmen häkimiýetleri daşary ýurtlaryň käbir ýokary okuw jaýlarynda bilim alýan raýatlaryna okuw üçin tölegleri türkmen banklaryndan geçirip, resmi kurs boýunça daşary ýurt puluna öwürmek mümkinçiligini döretdi.

Ýöne ene-atalar indi ençeme ýyl bäri bu mümkinçiligiň kadaly işlemeýändigini, dürli bökdençlikleriň döredilýändigini, şol sanda talap edilýän resminamalaryň sanynyň artdyrylýandygyny, özlerine kanun taýdan rugsat berlen bu tölegleri geçirmek üçin köplenç para bermäge mejbur bolýandyklaryny aýdyp gelýärler.

Gijikme we okuwdan çykarylmak howpy

Bu aralykda, lebaply ene-atalar para bermedikleriň okuw töleglerini geçirmek işleriniň gijikdirilýändigini we munuň çagalaryň okuwdan çykarylmagyna hem alyp barýandygyny aýdýarlar.

Bu maglumaty daşary ýurtlarda okaýan türkmenistanly talyplaryň birnäçesi, şol sanda Türkiýäniň ýokary okuw jaýlarynyň birinde okaýan türkmen talyby hem tassyklaýar.

Ol ene-atasynyň okuw tölegini türk ýokary okuw jaýynyň bank hasabyna wagtynda geçirip bilmändigi sebäpli noýabryň üçünji ongünlüginde okuwdan çykarylandygyny aýtdy.

“Enem parany bermek üçin bankdan araçyny tapyp bilmedi. Şeýlelikde, okuwdan çykardylar. Häzir rektorlyga ýüzlenip, okuwymy dikeltmegiň aladasyny edýärin” diýip, türkmenistanly talyp anonimlik şertinde aýtdy.

Azatlygyň bu ýagdaýlara barada Lebabyň degişli häkimiýetlerinden, şol sanda maliýe we bank resmilerinden teswir almak boýunça eden synanyşyklary oňyn netije bermedi.

Ýöne Türkmenabatdaky döwlet banklarynyň birindäki çeşmämiz anonimlik şertinde beren maglumatynda bu ýagdaýlary tassyklap, bir aýyň dowamynda diňe 50 adamyň okuw tölegini geçirmek barada dilden tabşyryk berlendigini aýdýar.

Aldawçylaryň 'toruna düşýän' ene-atalar

“Bu çäk zerarly köp adamyň okuw tölegi geçirilip berilmeýär. Bu bolsa, para alym-beriminiň möwjemegine getirýär. Bize 30 adamdan 5 müň manat, galan 20 adamdan hem 12 müň manat para almak tabşyrylýar” diýip, çeşmämiz belledi.

Türkmenabat şäher polisiýasyndaky çeşmämiz bu ýagdaýlaryň banklarda “tanyş” gözleýän ene-atalaryň, aldawçylaryň toruna düşüp, pullaryny aldyrmagy bilen bagly wakalaryň köpelmegine getirendigini hem aýdýar.

“Häzir bu mesele şeýle bir derejä ýetdi welin, adamlar şol parany bermek üçin tanyş tapsalar begenýärler. Şeýle görnüşli tanyşlygyň hyrydarynyň artmagynyň fonunda, ‘tanyş tapyp berjek’ diýip, adamlary aldap, adamlaryň pullaryny alýanlar köpeldi. Häzir şeýle kezzaplaryň toruna düşüp, polisiýa ýüz tutýanlar köpeldi” diýip, polisiýadaky çeşmämiz aýtdy.

Türkmen häkimiýetleri we metbugat serişdeleri ýyllarboýy dowam edip gelýän bu ýagdaýlar barada aç-açan mesele gozgamaýarlar.

Türkmenistanly ýaşlaryň müňlerçesi daşary ýurtlarda, hususan-da, Russiýanyň we Türkiýäniň ýokary okuw jaýlarynda bilim alýarlar.

Ýerli synçylar ýurduň ÝOJ-laryndaky orunlaryň sanynyň mekdebi gutarýan ýaşlaryň sanyna görä esli az bolmagynyň we olara okuwa girmek üçin paranyň mukdarynyň onlarça müň dollara ýetmeginiň, türkmen ýaşlarynyň ýokary bilim almak üçin daşary ýurtlaryň ÝOJ-laryna ýykgyn etmegine getirendigini aýdyp gelýärler.


Gadyrly okyjy, siz Telegram we WhatsApp tilsimleriniň messenjerleri arkaly Azatlyk Radiosy bilen howpsuz ýagdaýda habarlaşyp bilersiňiz. Telefon belgileri: +420 724 168 989 we +420 773 797 383.

Türkmenistanda VPN ulgamlary arkaly işleýär. Siz şu meýl: azathabar@derweze.net we sep arkaly biziň mugt Psiphon3 VPNulgamymyzy Android ulgamlary üçin ýükläp bilersiňiz. Azatlyk Radiosy siziň şahsyýetiňiziň doly gizlinligini kepillendirýär.

Ýene-de ýükle

XS
SM
MD
LG