Ҳодиса
ВКХ: Хабари ҳамлаи шаҳрвандони Тоҷикистон дар Русия "дурӯғин аст"
Мақомоти Тоҷикистон хабарҳоеро "дурӯғин" номид, ки гӯё дар ҳамлаи 22 март ба толори консертӣ дар Маскав шаҳрвандони Тоҷикистон даст доранд. Ин дар ҳолест, ки бархе аз Телеграм-каналҳои Русия ҳамлаваронро шаҳрванди Тоҷикистон номидаанд.
Мақомоти Тоҷикистон аз расонаҳо даъват карданд, ки дар пахши хабарҳои тасдиқношуда оид ба ин ки гӯё дар ҳамла ба толори консертие шоми 22 март шаҳрвандони Тоҷикистон даст доранд, “бомасъулият рафтор кунанд”. ВКХ Тоҷикистон бо пахши хабаре дар саҳифаи фейсбукии худ хост, ба иттилои расмии мақомоти Русия такя кунанд.
“Таъкид мекунем, ки ҷониби Тоҷикистон аз мақомоти Русия ҳеҷ итилое расмие дар бораи хабари дурӯғини даст доштани шаҳрвандони Тоҷикистон дар ин ҳамла, ки ҳоло паҳн мешавад, дарёфт накардааст”, мегӯяд ВКХ Тоҷикистон. Ин вазорат гуфтааст, паҳн кардани хабари тасдиқношуда метавонад ба шаҳрвандони Тоҷикистон, ки дар хориҷа қарор доранд, осеб расонад.
Дар бораи ин ки гӯё ҳамла кори дасти шаҳрвандони Тоҷикистон ва узви гурӯҳи даҳшатафкани ДОИШ мебошанд, чанд вебсайти наздик ба хадамоти ҳифзи қонуни Русия хабар нашр карданд. Дар ин расонаҳо аксу маълумот дар бораи шаҳрвандони Тоҷикистон чоп шудааст, вале дақиқ нест, онҳо дар ин ҳамла даст доштаанд ё не. Ҳамчунин, раиси Кумитаи Думаи давлатӣ оид ба сиёсати иттилоотӣ Александр Хинштейн дар як изҳороташ дар Телеграм канал навишт:
"Ходимони ҳифзи қонун ду гумонбари эҳтимолии масъули ҳамлаи террористӣ ба "Крокус сити холл" дар вилояти Маскавро боздошт карданд, дигаронро ҷустуҷӯ доранд. Дар дохили мошин тапончаи ПМ, тирдони автомати АКМ ва шиносномаҳои шаҳрвандони Тоҷикистон ошкор шуд».
Ба навиштаи ӯ: "Аз рӯи иттилои пешакӣ, мошини "Рено", ки дар он гумонбарон ҳаракат мекарданд, шабона дар атрофи деҳаи Хатсуни ноҳияи Карачински вилояти Брянск ошкор шуд. Мошин амри полисро гӯш накарда фирор намуд". Ба навиштаи Хинштейн, дар ҷараёни фирор гӯё тирандозӣ сурат гирифт ва мошин чаппагардон шуд. "Як террорист дар ҷои ҳодиса боздошт ва дигарҳо дар ҷангал пинҳон шуданд. Дар паи ҷустуҷӯ тахминан соати 3:50 дақиқаи субҳ гумонбари дуюм боздошт гардид. Ҷустуҷӯи дигарон идома дорад".
Феълан тасдиқи ин хабарҳо тавассути манобеъ мӯътамади расмӣ имкон надорад.
Хадамоти федеролии амнияти Русия (ФСБ) гуфт, дар пайванд ба ҳамла 11 нафар, аз ҷумла 4 ҳамлавар боздошт шудаанд. Аммо ӯ тафсилоти бештар надод.
Дар ҳамла ба "Крокус Сити" дар наздикии Маскав 62 кас кушта ва беш аз 100 кас захмӣ шудаанд. Сухангӯи Вазорати умури хориҷии Русия онро "ҳамлаи хунини террористӣ", аммо бахши иктишофии Вазорати дифои Украина "иғво" номид. ДОИШ масъулиятро пазируфтааст.
Намоҳо аз ҳамла ба толори консертии Маскав
Даҳҳо кушта ва беш аз 100 захмӣ. Ҳамла ба толори мусиқӣ дар Маскав
Хадамоти федеролии амнияти Русия (ФСБ) гуфт, дар ҳамла ба "Крокус Сити" дар наздикии Маскав 62 кас кушта ва беш аз 100 кас захмӣ шудаанд. Сухангӯи Вазорати умури хориҷии Русия онро "ҳамлаи хунини террористӣ", аммо бахши иктишофии Вазорати дифои Украина "иғво" номид. ДОИШ масъулиятро пазируфтааст.
Ҳодиса шоми 22-юми март, пеш аз оғози консерти дастаи мусиқии "Пикник" рӯй дод. Бино ба хабари расонаҳо, шахсони мусаллаҳ бо либоси ҷангӣ ба толори консертии "Крокус Сити" дар ноҳияи Красногорски наздикии Маскав даромада, норинҷак ё "коктейли Молотов" таркондаву мардумро аз силоҳ парондаанд.
Баъзе аз расонаҳо як мардро масъули ҳодиса медонанд. "РИА Новости" навишт, ки ҳамлаварон камаш се нафар буданд. Хабаргузории "Интерфакс" онҳоро на камтар аз панҷ нафар гуфтааст.
Бинои "Крокус Сити" аз тарафи нерӯҳои зиддиошӯби Русия муҳосира шудааст. Кумитаи тафтишотӣ парванда боз кард.
Дар ҳамин ҳол, ба иттилои хабаргузории "Рейтерс", гурӯҳи тундрави "Давлати исломӣ" ё ДОИШ бо нашри баёнияе дар Телеграм масъулияти ҳамларо ба толори консертӣ дар канори Маскав ба дӯш гирифтааст. Мақомоти Русия то ҳол дар ин бора ибрози назар накарданд.
Расонаҳои байнулмилалӣ, аз ҷумла Sky News ва Reuters бо иқтибос аз баёнияи гурӯҳи “Давлати исломӣ” навиштанд, ки ҷангҷӯён "ба як ҷамъомади калон дар канори пойтахти Русия ҳуҷум карданд". Ба иттилои ин манобеъ, дар изҳороти ДОИШ гуфта шудааст, ки "ҳамлаварон ба пойгоҳҳои худ баргаштанд". Аз ин пеш расонаҳои Русия дар бораи ҳанӯз дар озодӣ будани ҳамлаварон ҳушдор дода буданд.
Дар наворҳои паҳншуда дар шабакаҳои иҷтимоӣ дидан мумкин аст, ки аз як маҳаллаи канори Маскав чӣ гуна алангаи оташ ва дуд берун меояд. Расонаҳои Русия гуфтаанд, даҳҳо мошини “Ёрии таъҷилӣ” дар ҷойи ҳодиса ҳастанд.
"Имрӯз дар маркази тиҷоратии "Крокус Сити" як фоҷиаи даҳшатбор рух дод", - навишт шаҳрдори Маскав Сергей Собянин дар Телеграм. Вай ба наздикони қурбониён ибрози ҳамдардӣ карда, гуфтааст, ҳама гуна барномаҳои варзишӣ, ҳунарӣ ва фарҳангӣ дар рӯзҳои шанбе ва якшанбе дар Маскав лағв шуданд.
Дмитрий Песков, сухангӯйи президенти Русия Владимир Путин, гуфт, раҳбари Кремлро "дар лаҳзаҳои аввал" аз ҳодиса хабардор карданд ва ӯ "дар бораи чораҳои андешидашуда пайваста маълумот мегирад." "Путин тамоми дастурҳои заруриро додааст," -- афзуд ӯ.
Мария Захарова, сухангӯйи Вазорати корҳои хориҷии Русия, аз ҷомеаи ҷаҳонӣ хост, ин ҳамлаи, ба гуфтаи ӯ, "хунини террористӣ"-ро маҳкум кунанд.
Сафорати Амрико дар Маскав рӯзи 7-уми марти имсол аз хатари ҳамлаҳои террористӣ дар пойтахти Русия ҳушдор дода, аз шаҳрвандони Иёлоти Муттаҳида хоста буд, ки ба ҷойҳои серодам нараванд. Ҳушдори ба ин монанд дертар аз ҷониби чанд кишвари дигари ғарбӣ садо дод.
Путин рӯзи 19-уми март изҳороти кишварҳои ғарбиро дар бораи эҳтимоли ҳамлаҳои террористӣ дар Русия "иғвогарона" ва ҳадафи онро "тарсондан" ва "бесубот кардани ҷомеа" номида буд.
Сарраёсати иктишофии Вазорати дифои Украина, ки тақрибан 25 моҳ боз алайҳи ҳамлаи густурдаи Русия мубориза мебарад, бе пешниҳоди далеле ҳамларо ба "Крокус Сити" иғвои сохта ва ё барқасдонаи худи режими Путин номид, ки ба дасти хадамоти махсуси ин кишвар иҷро шудааст.
Михайло Подоляк, мушовири аршади раиси ҷумҳури Украина Владимир Зеленский, гуфт, кишвараш ба ин ҳамла "ҳеч иртибот надорад" ва "ҳеч гоҳ аз усулҳои террористӣ истифода накардааст". Аммо ҳамзамон ҳушдор дод, ки ин ҳодисаи маргбор "ба афзоиши якбораи таблиғоти низомӣ, густариши сафарбаркунӣ ва дар ниҳоят васеъ кардани миқёси ҷанг мусоидат хоҳад кард".
Дабири кулли Созмони Милал Антонио Гутерриш гуфтааст, ҳамларо "ба сахттарин шева" маҳкум мекунад. Иёлоти Муттаҳида, Фаронса, Туркия, Итолиё, Иттиҳоди Аврупо низ ин ҳодисаро маҳкум карданд.
Иттиҳоди Аврупо гуфт, "аз ин хабар таконзада ва ваҳшатзада шуд" ва "ҳар гуна ҳамларо ба ғайринизомиён маҳкум мекунад".
Вазорати корҳои хориҷии Фаронса ҳодисаи охирро дар Маскав "даҳшатовар" номид ва хост, ки барои "маълум кардани сабабҳои ин амали зишт тамоми талошҳо ба харҷ дода шавад". Вазорати корҳои берунаи Тоҷикистон низ ин ҳамларо қатъиян маҳкум кард ва ба наздикони қурбониён изҳори ҳамдардӣ намуд.
Сарвазири Итолиё ҳамларо "амали нафратангези террористӣ" номид ва маҳкум кард.
"Даҳҳо оиларо ба ҷои амн бурданд." Пайомади сел дар гӯшаҳои Тоҷикистон
Боронҳои пайиҳами ду рӯзи охир сабаби омадани сел дар баъзе аз гӯшаҳои вилояти Хатлон ва ноҳияҳои атрофи пойтахти Тоҷикистон шудааст.
Бино ба наворҳои фиристодаи корбарон ба Радиои Озодӣ, сел роҳ, пул ва ҳавливу заминҳои киштро дар чанд минтақа, аз ҷумла ноҳияҳои Хуросон, Абдураҳмони Ҷомӣ, Рӯдакӣ, Ҳисору Шаҳринав ва шаҳри Ваҳдат вайрон кардааст.
Дар Кумитаи ҳолатҳои фавқулода рӯзи 22-юми март тасдиқ карданд, ки “сел тақрибан ба 15 ҳавлӣ ва як Корхонаи истеҳсоли пахта дар ноҳияи Абдураҳмони Ҷомӣ зарар расонд. Бинои як дидбонгоҳи Хадамоти давлатии оташнишониро дар ноҳияи Темурмалик вайрон кард.”
Мақомот гуфтанд, дар бораи талафоти ҷонӣ гузориш нарасидааст, аммо бист хонаводаро дар шаҳри Ваҳдат, бист оиларо дар ноҳияи Хуросон ва панҷоҳ нафарро дар ноҳияи Абдураҳмони Ҷомӣ ба ҷойи амн кӯчонданд, то аз хатар эмин бошанд.
Ҳанӯз зиёни расида аз сел муайян нашудааст.
Ҳавои номусоид дар Тоҷикистон то рӯзи 27-уми март мемонад. Дар ин муддат хатари фаромадани тарма низ ҳаст.
Тоҷикистон ҳар сол дар айёми баҳор шоҳиди омадани сел мешавад. Ҳар дафъа хонаву роҳҳо вайрон мегарданд ва бархе ҷони худро аз даст медиҳанд.
Ба иттилои расмӣ, дар сӣ соли охир, селу заминларза ва лағжиши хок ба 7 миллион нафар осеб ва ба иқтисоди кишвар зиёда аз 2 миллиард доллар зарар расондааст.
Қатли бонкдори тоҷик. Эълони ҳукми Дилшод Саидмуродов ва ҳамроҳонаш
Додгоҳи олии Тоҷикистон панҷ касро барои рабудан ва қатли Шӯҳрат Исматуллоев, муовини аввали раиси "Ориёнбонк” ба ҳабси абад маҳкум кард.
Ҳукм рӯзи 18-уми март дар Боздоштгоҳи муваққатии Душанбе содир шудааст. Дафтари матбуоти Додгоҳи олӣ эълони ҳукмро тасдиқ кард, аммо гуфт ҷузъиёти онро дертар ироа мекунад.
Ду манбаи аз ҳам ҷудо рӯзи 18-уми март ба Радиои Озодӣ гуфтанд, додрас
- Дилшод Саидмуродов (Дилшоди СБ);
- Қамар Азизов;
- Акбар Аҳмадов;
- Бахтовар Сафаров ва
- Шоҳрух Хӯҷаевро ба ҳабси якумрӣ маҳкум кард.
Бар асоси ҳукми додгоҳ, амволи баъзе аз онҳо, аз ҷумла Дилшод Саидмуродов мусодира мешаванд. Пайвандони Саидмуродов дар суҳбат ба Радиои Озодӣ гуфтанд, ки аз ҳукми додгоҳ норозианд.
Ба гуфтаи манобеи Радиои Озодӣ, нуҳ каси дигар бо иттиҳомҳои гуногун, аз ҷумла хабар надодан дар бораи ҷиноят аз 1 то 8 сол зиндонӣ шудаанд.
Муҳокимаи муттаҳамон дар қатли Шӯҳрат Исматуллоев дар аввали моҳи январи имсол аз тарафи додраси Додгоҳи олӣ оғоз шуд. Мурофиаҳо дар Боздоштгоҳи муваққатӣ гузаштанд ва барои ҳамин гирифтани иттилоъ дар бораи он чӣ дар дохил мегузарад, мушкил буд.
Юсуф Раҳмон, додситони кулли Тоҷикистон, дар моҳи феврали имсол ҳангоми нишасти хабарӣ гуфт, дар робита ба рабудан ва қатли Шӯҳрат Исматуллоев ба зидди 18 кас парванда кушодаанд. Аз инҳо 14 нафар дар курсии айбдорӣ нишастаанд, ду нафарашон дар кофтукоб ва ду гумонбари дигар фавтидаанд.
Ба иттилои расмӣ Шӯҳрат Исматуллоевро 23-юми июни соли 2023 аз назди хонааш дар шаҳри Душанбе рабуда, баъд аз шиканҷа ба қатл расондаанд. Ҷасадашро 13-уми август аз дарёи Зарафшон ёфта, дар Душанбе дафн карданд. Шермуҳаммад Шоҳиён, раиси Додгоҳи олӣ 15-уми феврал гуфт, ангезаи ин ҳодиса пул аст.
Рабудан ва қатли Шӯҳрат Исматуллоев, муовини аввали раиси "Ориёнбонк", ки раҳбараш Ҳасан Асадуллозода, додарарӯси президенти Тоҷикистон аст, яке аз қазияҳои пурсарусадо дар соли 2023 буд.
Ин қазия ба сабаби наздикии Шӯҳрат Исматуллоев бо хонаводаи президент шубҳаву гумон ва фарзияҳои зиёдеро ба миён овард, вале молики "Ориёнбонк" расман ҳеч гуна шарҳ ё раддияе нашр накардааст.
"Таслим намешавам." Ҳамла ба яке аз ёрони Навалний дар Литва
Ба Леонид Волков, яке аз ёрони сиёсатмадори мухолифи Русия Алексей Навалний (моҳи феврал дар шароити мармуз дар зиндон фавтид) дар Вилнюс, пойтахти Литва, ҳамла шудааст.
Мақомоти амниятии Литва рӯзи 13-уми март ҳамларо “иғвогарона” ва “эҳтимол” кори дасти Маскав донистанд, то ба ин восита мухолифону мунтақидони президент Владимир Путинро дар хориҷа ва бахусус кишварҳои Балтика битарсонанд.
Ҳамла ба Леонид Волков шоми 12-уми март иттифоқ уфтодааст. Ӯро бо путк ё болға задаву дасташро шикастаанд ва осебҳои дигар расондаанд.
Президенти Литва Гитанас Науседа гуфт, рӯшан аст, ки ҳамла тарҳрезишуда буд. "Ман ба Путин танҳо як чиз мегӯям: дар ин ҷо касе аз Шумо наметарсад," – афзуд ӯ ҳангоми шарҳи ҳодиса.
Леонид Волков, раиси пешини ситоди Алексей Навалний ва раиси собиқи Бунёди мубориза бо фасоди ӯ аз соли 2019 дар Литва кору зиндагӣ мекунад. Вай чанд соат пеш аз ҳамла ба расонаи мустақили “Meduza” гуфта буд, ки пас аз эълони марги Навалний дар шароити шубҳаовар аз амнияти худ бештар нигарон аст.
Бо вуҷуди ин, Волков ваъда дод, ки ба мубориза ба зидди Путин идома хоҳад дод. Ӯ баъд аз ҳамла ва баромадан аз бемористон низ дар наворе дар Telegram гуфт: "Ман ба корам идома медиҳам ва таслим намешавам".
"Онҳо мехостанд маро ба гӯштпора табдил диҳанд. Марде дар рӯйи ҳавлии хонаам ба ман ҳамла кард. 15 бор ба поям зад, аммо он солим аст. Ҳангоми роҳ гаштан дард дорад, вале мегӯянд, нашикастааст. Ӯ дастамро шикаст", - гуфт Волков ва илова кард, ки ин “як паёми возеҳ ва хоси Путин аст".
Хабаргузории “Meduza” аз қавли рӯзноманигор Сергей Пархоменко навиштааст, Леонид Волков дар як маҳаллаи хурде дар канори Вилнюс мезист. Пулис роҳро ба ҷойи ҳодиса баста, ба таҳқиқ идома медиҳад.
Вазири корҳои хориҷии Литва дар шабакаи “X” навишт, ки "гунаҳкорон бояд барои ҷинояти кардаашон ҷавоб диҳанд." Раиси Кумитаи умури хориҷӣ дар порлумони Литва гуфт, ҳамла ба Волков баёнгари он аст, ки Литва бояд аз сиёсатмадорон ва мухолифони Русия ва Беларус, ки муқими ин кишвар ҳастанд, пуштибонӣ кунад ва амнияти онҳоро таъмин намояд.
Вакил ва вазири пешини Литва Гидриус Сурплис гуфт, Путин "танҳо ёдрас кард, ки дасти дароз дорад ва ҳатто Литва, ки ба паноҳгоҳи мухолифони Русия ва Беларус табдил шудааст, амн нест."
"Ҳамла ба интихоботи наздики президентӣ дар Русия пайванд дорад. Путин дар онҷо бо куштани Навалний дар зиндон қудраташро нишон дод ва ҳоло онро дар хориҷа ба намоиш гузошт," – афзуд ӯ.
Дар бораи ҳамла аввал Кира Ярмиш, сухангӯйи собиқи Алексей Навалний ва дабири Бунёди мубориза бо фасоди ӯ (ФБК) хабар дод. Вай дар шабакаи “Х” навишт, ки як шахси ношинос тирезаи мошинаи Волковро шикаста, пеш аз зарба задан бо путк ба чашмонаш гази ашковар пошидааст.
Сафияхони 9-соларо аз Узбекистон оварда дафн карданд
Баъд аз 34 рӯз пайкари Сафияхон Раҳматоваи 9-соларо аз ҳудуди Узбекистон ёфтанд ва 13-уми март дар яке аз қабристонҳои Хуҷанд дафн карданд.
Хонаводааш бар асоси як навори дурбини назоратӣ бовар доштанд, ки ӯ дар дарёи Сир ғарқ шуда буд ва ҷустуҷӯяш беш аз як моҳ идома дошт.
Имомхатиб Абдуҳафиз Аҳадов ҳангоми дафни ӯ гуфт: “Аз рӯзе, ки мусибат ба сари ин хонадон омад, аз дӯстону пайвандону аҳли маҳалла дар паҳлӯи Саидаъзамхон истоданд. Бисёр талош карданд, шабу рӯз заҳмат кашиданд, то ба Узбекистон рафта, дар кофтукобаш бетараф набуданд.”
Кумитаи ҳолатҳои фавқулода рӯзи 13-уми март дар эъломияе гуфт, маъмурони наҷоти Узбекистон ҷасади Сафияхонро “дар соҳили канали Мирзочӯли Ҷанубӣ” ёфтаанд. Ин канал аз ҳудуди шаҳри Ширини вилояти Сирдарё мегузарад.
Дар Идораи ҳолатҳои фавқулодаи вилояти Суғд гуфтанд, даҳ рӯз пеш ба унвонии Кумитаи ҳолатҳои изтирории Узбекистон нома фиристода буданд, то дар ёфтани ҷасади навраси тоҷик мадад кунанд.
Рӯзи пайдо гардидани наврас пайвандонаш дар сӯҳбати телефонӣ гуфтанд, ки ӯро аз либосаш шинохтаанд. Аммо дар рӯзи дафн омода нашуданд, дар назди дурбин сӯҳбат кунанд.
Сафияхон Раҳматова рӯзи 7-уми феврали имсол нопадид шуд. Сабти дурбинҳои назоратӣ бори охир ӯро дар кӯчаи ба номи Раҳмон Набиеви шаҳри Хуҷанд нишон дод. Дар ин кӯча ҳавлии Раҳматовҳо ҷойгир аст ва дар рӯбарӯи он дарёи Сир мегузарад.
Аъзамхон Раҳматов, падари Сафияхон, аз аввал ба ин бовар буд, ки духтараш ғарқ шудааст. Бо дархости ӯ ҷустуҷӯро дар дарёи Сир идома доданд, вале маъмурони наҷот ҳар дафъа мегуфтанд, ки нишоне аз ӯ наёфтанд. Дар ин байн акс ва хабари гум шудани духтарчаи нуҳсола дар шабакаҳои иҷтимоӣ дареғ ва ғамшарикии ҳазорон нафарро ба миён оварда буд.
Ғарқ шудани сокинон дар дарёи Сир ё Сайҳун ҳодисаи нав нест. Танҳо дар соли 2023 панҷоҳу панҷ мавриди ғарқшавӣ сабт шудааст. Дар ин миён 19 нафар ноболиғ будаанд. Ҳанӯз чор ҷасад пайдо нашудааст.
Видеоро дар инҷо бинед:
Як сокини Душанбе мегӯяд, ӯро "заданд" ва "ахта" карданд. Баҳси қарз ё осеби равонӣ?
Идибек Нусратов, сокини шаҳри Душанбе, даъво дорад, ки аз тарафи ду ҳамсояи ҷавонаш латукӯб ва шиканҷа шуд, аммо маъмурони милиса шикояти ӯро нодида мегиранд. Ҳодиса ҳафт моҳ пеш рӯй додааст. Нозири маҳаллӣ шикоятро беасос донист. "Агар ҷиддӣ таҳқиқ мешуд, ҳама чиз ошкор мешуд," -- гуфт Идибек.
Идибек Нусратови 35-сола рӯзи 7-уми март дар суҳбати видеоӣ ба Радиои Озодӣ гуфт, баъд аз он ки мақомот шикояташро ҷиддӣ нагирифтанд, мехоҳад ҳодисаро ба матбуот нақл кунад. Ҳарчанд, ба гуфтааш, ифшои ин роз осон нест.
"Ба ду ҳамсояи ҷавонам қарз дода будам. Онҳо маро ба суҳбат даъват карданд. Фикр кардам, пулро бармегардонанд, аммо заданд ва телефонамро гирифтанд. Даҳону дасту поямро бастанду заданд. Маъюбам карданд," – нақл кард ӯ.
Вай мегӯяд, дар натиҷаи латукӯб узви таносулаш осеб дид ва ба ин сабаб пизишкон моядонашро ҷарроҳӣ кардаанд: "Як муддат дар хона муолиҷа гирифтам, фикр кардам, ки беҳ мешавад, аммо нашуд. Ҳамроҳи модарам ба бемористони Қарияи Боло рафтем. Пизишкон диданд. Гуфтам, изи сигарет ҳаст, милисаро даъват кунед. Накарданд."
Идибек Нусратов мегӯяд, барои он латукӯб шуд, ки қарзи додаашро аз ду ҳамсояи ҷавонаш талаб кард. Ба қавли ӯ, ба онҳо 20 ҳазор рубли русӣ дод ва то ҳоло онро пас гирифта наметавонад.
Тарафи дигари қазия инро рад кард. Раҳмоналӣ Фахриддинов, сокини шаҳри Душанбе, рӯзи 7-уми март дар суҳбат ба Радиои Озодӣ гуфт, гапҳои Идибек нисбат ба ӯ "беасос аст".
"Ягон бор аз ӯ қарз нагирифтам. Ин масъаларо дар назди мардум исбот карда натавонист. Кадоме ӯро задааст, ба гардани мо зад. Ариза навишт, ба шуъбаи корҳои дохилӣ рафтем, онҷо ҳам исбот карда натавонист. Ягон бор ҳамроҳи ин одам на ҷанг кардем, на даст бардоштем. Туҳмат мекунад. Мехоҳам мақомот барои ин туҳматҳояш нисбат ба ӯ чора андешанд," – гуфт ӯ.
Идибек ва Раҳмоналӣ дар маҳаллаи Навбаҳори ноҳияи Синои пойтахт зиндагӣ мекунанд. Милисаи маҳаллӣ гуфт, аз шикояти Идибек Нусратов хабар дорад ва “ҳангоми таҳқиқ исботи худро наёфт”. Нозир дақиқ посух надод, ки ҷароҳати бадани даъвогар аз куҷост, аммо дар суҳбати бидуни сабт таъкид кард, ки "вазъи рӯҳиву равонияш чандон хуб нест".
Пизишкони бемористони Қарияи Боло гуфтанд, асаби мард "каме хароб шудааст", вале аз лиҳози равонӣ "мушкили ҷиддӣ надорад".
Дар беморхона таъкид намуданд, ки Идибекро бо шикояти латукӯб ва осеб дидани моядон қабул карда, табобат кардаанд. Ба гуфтаи пизишкон, "шикояти ӯ дар мавриди олоти таносулаш ба асаб рабт дошта, ӯ набояд худро дар ҳолати афсурдагии зиёд қарор диҳад".
Идибек Нусратов ба ин хулосаи табибон розӣ нест ва пофишорӣ дорад, ки латукӯб ва осеби дидааш ӯро ба чунин ҳол расондааст. Ин сокини Душанбе дар мавриди латукӯб шудан хулосаи пизишкӣ надорад, зеро ба гуфтааш, "он шабу рӯз вазъи саломатӣ хуб набуд ва дар манзил табобат мегирифтам".
Вай соҳиби се фарзанд аст ва ҳоло дар ҷое кор намекунад. Дар гузашта дар муҳоҷирати корӣ дар Русия будааст. Ҳоло аз вазъи саломаташ нигарон аст ва мехоҳад латукӯби ӯ мунсифона таҳқиқ шавад.
Гузориши видеоиро дар инҷо бинед:
Наздиконаш гуфтанд, ҷасади Сафияхон дар Узбекистон "ёфт шудааст"
Пайвандонаш гуфтанд, ҷасади Сафияхон Раҳматоваи 9-сола аз Хуҷанд, ки ба бовари онҳо дар дарёи Сир ғарқ шуда буд, дар ҳудуди Узбекистон ёфт шудааст. Дар Идораи ҳолатҳои фавқулода дар вилояти Суғд хабарро тасдиқ карда, аммо ҷузъиёт надоданд.
Муяссар Раҳматова, бибии Сафияхон, шоми 12-уми март ба Радиои Озодӣ гуфт, ба онҳо хабар расид, ки ҷасади духтарашонро ёфтаанд, вале ҳанӯз пайкар шиносоӣ нашудааст. Алҳол либосҳо далели тахмин задани он шудаанд, ки он Сафияхон аст.
"Аз либосаш шинохтаанд ва ӯ дар панҷараи обанбор дармонда будааст. Падараш ва наздикони дигар барои гирифтани ҷасад ба Узбекистон рафтанд. Бояд фардо ҳуҷҷатҳоро омода карда, ба Тоҷикистон биёранд," – гуфт ӯ.
Дар Идораи ҳолатҳои фавқулодаи вилояти Суғд гуфтанд, даҳ рӯз пеш ба унвонии Кумитаи ҳолатҳои изтирории Узбекистон нома фиристода буданд, то дар ёфтани ҷасади навраси тоҷик мадад кунанд. Аз ин бештар ҷузъиёт надоданд.
Сафияхон Раҳматова рӯзи 7-уми феврали имсол нопадид шуд. Сабти дурбинҳои назоратӣ бори охир ӯро дар кӯчаи ба номи Раҳмон Набиеви шаҳри Хуҷанд нишон дод. Дар ин кӯча ҳавлии Раҳматовҳо ҷойгир аст ва дар рӯбарӯи он дарёи Сир мегузарад.
Аъзамхон Раҳматов, падари Сафияхон, аз аввал ба ин бовар буд, ки духтараш ғарқ шудааст. Бо дархости ӯ ҷустуҷӯро дар дарёи Сир идома доданд, вале маъмурони наҷот ҳар дафъа мегуфтанд, ки нишоне аз ӯ наёфтанд. Мақомот дар ин муддат ҳеч гоҳ тасдиқ накарда буданд, ки наврас дар дарё ғарқ шудааст.
Ғарқ шудани сокинон дар дарёи Сир ё Сайҳун ҳодисаи нав нест. Танҳо дар соли 2023 панҷоҳу панҷ мавриди ғарқшавӣ сабт шудааст. Дар ин миён 19 нафар ноболиғ будаанд. Ҳанӯз чор ҷасад пайдо нашудааст.
Гузориши видеоӣ аз рӯзи 12-уми феврал
Манбаъҳо: Додситон ба Дилшод Саидмуродов ва Қамар Азизов ҳабси абад хост
Манбаъҳои Радиои Озодӣ мегӯянд, додситон барои гумонбарон дар парвандаи қатли Шӯҳрат Исматуллоев, муовини пешини раиси "Ориёнбонк", солҳои дарози зиндон талаб кардааст. Аз ҷумла, ҳабси якумрӣ барои Дилшод Саидмуродов, машҳур бо лақаби "Дилшоди СБ" ва соҳибкор Қамарруззамон Азизов.
Як манбаи огоҳ аз парванда рӯзи 12-уми март ба Радиои Озодӣ гуфт, дар умум додситон барои чор гумонбар ҳабси якумрӣ ва барои даҳ нафари дигар аз 3 то 14 сол зиндон хостааст.
"Гумонбарон танҳо ба куштани Шӯҳрат Исматуллоев муттаҳам нестанд. Ба зидди баъзе аз онҳо барои хабар надодан ё пинҳон доштани ҷиноят парванда боз кардаанд ва барои ҳамин ҷазояшон камтар аст," -- афзуд ҳамсуҳбати Радиои Озодӣ.
Манбаи дувум дар Додгоҳи олии Тоҷикистон ҳам тасдиқ кард, ки "баъд аз талаби додситон, додрас ба хонаи машваратӣ рафт". Ба гуфтаи ӯ, "рӯзҳои наздик ҳукми додгоҳ нисбат ба 14 нафар содир мешавад".
Назари ҷонибҳо ба ҷараёни мурофиа ва талаби додситон маълум нест.
Муҳокимаи муттаҳамон дар қатли Шӯҳрат Исматуллоев дар аввали моҳи январи имсол аз тарафи додраси Додгоҳи олӣ оғоз шуд. Мурофиа дар Боздоштгоҳи муваққатӣ мегузарад ва барои ҳамин гирифтани иттилоъ дар бораи он чӣ дар дохил мегузарад, мушкил аст.
Юсуф Раҳмон, додситони кулли Тоҷикистон, дар моҳи феврали имсол ҳангоми нишасти хабарӣ гуфт, дар робита ба рабудан ва қатли Шӯҳрат Исматуллоев ба зидди 18 кас парванда кушодаанд. Аз инҳо 14 нафар дар курсии айбдорӣ нишастаанд, ду нафарашон дар кофтукоб ва ду гумонбари дигар фавтидаанд.
Яке аз онҳо Рустам Ашӯров дар моҳи июни соли 2023 ҳангоми кӯшиши даромадан ба Молдова дар фурудгоҳи Кишинёв ду нафарро кушт ва худаш ҳам чанд рӯз баъд дар бемористон даргузашт.
Гумонбари дигар Парвиз Мустафоқулов 27-уми августи соли гузашта дар боздоштгоҳе дар Душанбе даргузаштааст. Мақомот сабаби марги ӯро "пневмонияи музмини шушҳо" гуфтанд, аммо иттилои алтернативӣ дар ин бора дар даст нест.
Ба иттилои расмӣ Шӯҳрат Исматуллоевро 23-юми июни соли 2023 аз назди хонааш дар шаҳри Душанбе рабуда, баъд аз шиканҷа ба қатл расондаанд. Ҷасадашро 13-уми август аз дарёи Зарафшон ёфта, дар Душанбе дафн карданд. Шермуҳаммад Шоҳиён, раиси Додгоҳи олӣ 15-уми феврал гуфт, ангезаи ин ҳодиса пул аст.
Рабудан ва қатли Шӯҳрат Исматуллоев, муовини аввали раиси "Ориёнбонк", ки раҳбараш Ҳасан Асадуллозода, додарарӯси президенти Тоҷикистон аст, яке аз қазияҳои пурсарусадо дар соли 2023 буд.
Ин қазия ба сабаби наздикии Шӯҳрат Исматуллоев бо хонаводаи президент шубҳаву гумон ва фарзияҳои зиёдеро ба миён овард, вале молики "Ориёнбонк" расман ҳеч гуна шарҳ ё раддияе нашр накардааст.
Ҳалокати се узви як оила аз дуди ангишт дар Тоҷикистон
Бар асари заҳролудшавӣ аз дуди ангишт се нафар дар деҳаи Турушбоғи ҷамоати Хонақоҳи Кӯҳии Ҳисор, канори шаҳри Душанбе, ҷон бохтаанд.
Кумитаи ҳолатҳои фавқулода рӯзи 6-уми март дар эъломияе гуфт, онҳо аъзои як оила ҳастанд.
Ҳодиса шаби 5-уми марти имсол рӯй додааст. Ҷузъиёт дар даст нест.
"Ба наздикони ҷонбохтагон изҳори ҳамдардӣ карда, бори дигар аз мардум даъват менамоем, ки тамоми қоидаҳои бехатариро риоя кунанд. Бухорӣ ва дудбароҳоро тафтиш кунед!" -- гуфта шудааст дар эъломияи Кумита.
Ҳафтаи гузашта аз дуди ангишт шаш узви як оила, аз ҷумла чаҳор кӯдак, ҷон бохтанд.
Онҳо дар маҳаллаи Гравзавод, дар ҳудуди ноҳияи Фирдавсии пойтахт, мезистанд. Ҳодиса дар рӯзҳои сарду бебарқӣ дар Тоҷикистон рӯй дод ва боис ба вокунишҳои зиёд шуд.
Масъулони Кумитаи ҳолатҳои фавқулода гуфтанд, ки Музаффар Давлатови 38-сола ва ҳамсару кӯдаконаш аз дуди ангишт фавтиданд. Наздикони марҳум мегӯянд, онҳо дар тағора чӯб ва резина рӯшан карда будаанд.
Ба гуфтаи ҳамсояҳо, кормандони мақомот дар ҷои ҳодиса буданд, вале натиҷаи таҳқиқи марги аъзои ин хонавода эълон нашудааст.
Бори аввал нест, ки дар рӯзҳои сард сокинон аз дуди ангишт мефавтанд. 8-уми декабри соли 2023 се узви як оила, аз ҷумла як кӯдак дар шаҳри Душанбе бар асари заҳролудшавӣ аз дуди ангишт ҷон бохтанд.
Дар оғози соли гузашта дар ноҳияи Кушониёни вилояти Хатлон як зану шавҳари ҷавон бар асари дуди ангишт дар дохили ҳаммом фавтиданд.
Сокинони Тоҷикистон дар тирамоҳу зимистон барқи доимӣ надоранд ва маҷбуранд барои гарм кардани хона аз ангишт истифода баранд. Аммо ин усули гармкунии хона барои бархе бо қимати ҷонашон тамом мешавад.
"Қарор бекор шуд." Таҳқиқи дубораи худкушии ду духтар дар Суғд
Додситонии вилояти Суғд худкушии ду духтарро дар Панҷакент дигарбора ба баррасӣ гирифтааст. Ҳодиса моҳи сентябри соли 2023 рух дод ва сабаби сару садои зиёд шуд. То ҳол ангезаи воқеа маълум нест.
Масъулони Вазорати корҳои дохилӣ чанд рӯз баъди ҳодиса гуфта буданд, ки дар ҷасад аломати марги маҷбурӣ нест, аммо духтарон дасти ҳамдигарро баста буданд. Фурқат Хоҷазода, додситони вилояти Суғд, дар моҳи феврали имсол гуфт, пас аз анҷоми таҳқиқ ва қарори ниҳоии додрас ҷузъиёти онро ошкор хоҳанд кард.
"Қарори аввал аз тарафи Додситонии вилоят бекор карда шуд. Аз сари нав барои санҷиши иловагӣ фиристода карда шуд ва айни замон мавриди тафтиш қарор дорад," -- афзуд ӯ.
Ҷасади ду духтари ҳабдаҳсоларо, ки ба далелҳои ахлоқӣ ному насабашон гуфта намешавад, пас аз ташхис дар охири моҳи сентябри соли гузашта дафн карданд. Лаҳзаи ба об афтодани духтарон дар дурбинҳои назоратӣ сабт гардидааст. Пайвандон ва мақомоти маҳаллӣ дар бораи сабаби воқеа чизе нагуфта буданд.
Акбар Шарифов, сухангӯйи Раёсати умури дохилии вилояти Суғд, он ҳангом дар суҳбат ба Радиои Озодӣ гуфта буд, “ҳарду донишҷӯйи Коллеҷи омӯзгории шаҳри Панҷакент ҳастанд. Дар ҷасадҳо нишонаи марги маҷбурӣ дида нашудааст, вале дасти ҳамдигарро бо банди халат баста буданд.”
Чизе, ки воқеаро асроромез кардааст, дастони бастаи онҳо ва якҷоя дар об ғарқ шуданашон аст. Ба иттилои дарёфтӣ, наврасон зодагони деҳаи Шаршараи ҷамоати Чинори Панҷакент ҳастанд. Пештар дар шабакаҳои иҷтимоӣ гуфта мешуд, ки онҳо хоҳарон ё хешони наздиканд.
Як масъули ҷамоат дар суҳбат бо Радиои Озодӣ рӯзи 19-уми сентябр гуфт, онҳо дар як синф нуҳ сол хонда, якҷо ба Коллеҷи педагогӣ дохил шудаанд. Ҳарчанд аз тарафи модарӣ хешони дур буданд, бештар бо ҳам дӯстии наздик доштаанд.
Дар шарҳи ҳодиса гумонҳое ҳадс зада мешуд, ки духтарони наврас мушкили хонаводагӣ доштанд ва барои худ роҳи наҷотро ҷустаанд. Чанд ҳамсуҳбати мо аз деҳаи Шаршара дар бораи ин оилаҳо гуфтанд, онҳо миёнаҳол буда, падарони ҳарду духтар ҳам дар муҳоҷирати кориянд.
Мақомоти Кумитаи кор бо занон бар пояи таҳлили солҳои охир гуфта буданд, ки масъалаи худкушӣ аз ҳама бештар дар вилояти Суғд нигаронкунанда аст.
Тобистони соли 2022 аз соҳили рӯди Сир ҷасади занеро бо ду кӯдакаш пайдо карданд ва дертар маълум шуд, ки сокини 27-солаи ноҳияи Бобоҷон Ғафуров худро бо духтари панҷмоҳа ва писари шашсолааш ба рӯд партофтааст.
Додситонии вилояти Суғд нисбати хушдоман ва дигар аъзои хонаводаи шавҳар “барои ба худкушӣ расониданӣ” зан парванда боз карданд.
Ҳар сол дар Тоҷикистон даҳҳо нафар, бештар занону духтарон ба ҷони худ қасд мекунанд. Равоншиносон мушкили иҷтимоӣ, нофаҳмӣ дар оила, фишор ва масъалаҳои номусиро аз сабабҳои ин падида меноманд. Чунин ҳодисаҳо камтар таҳқиқ ва расонаӣ мешаванд.
Сӯхтор дар Душанбе ҷони се кӯдаки хурдсолро гирифт
Дар пайи оташ гирифтани як хона дар Душанбе, се кӯдак ба ҳалокат расидаанд.
Ҳодиса зуҳри 2-юми март дар кӯчаи Хайрулло Мирзоеви ноҳияи Шоҳмансур рух додааст. Мақомот ҳодисаро расман шарҳ надодаанд, аммо манобеи Радиои Озодӣ гуфтанд, сабаби сӯхтор оташ гирифтани сими барқ будааст.
Манобеи огоҳ аз ҳодиса ба Радиои Озодӣ гуфтанд, дар вақти оташ гирифтани хона, Зуҳро, Фотима ва Абдураҳим дар дохили хона буданд ва аз дуд заҳролуд шуда, фавтиданд. Онҳо як, ду ва сесола будаанд.
Хабарнигори Радиои Озодӣ 2-юми март ба ҷойи ҳодиса рафт, аммо наздикони кӯдакони фавтида нахостанд суҳбат кунанд. Як ҳамсояи ин хонавода, ки шоҳиди ҳодиса будааст, ба Радиои Озодӣ гуфт, сӯхтор тақрибан соати 11 сар зад ва кӯдакон дар дохили хона буданд.
“Дар вақти сӯхтор дари хона маҳкам будааст ва барои ҳамин кӯдаконро сари вақт бароварда натавонистем. Онҳо аз дуд заҳролуд шуда буданд ва баъди аз хона баровардан фавран ба Беморхонаи “Ёрии таъҷилӣ” бурдем. Аммо онҳо аллакай фавтида буданд,”- афзуд ҳамсӯҳбати мо.
Аммо як хешованди ин кӯдакон маҳкам будани дари хонаро рад карда гуфт, онҳо дар вақти сӯхтор дар хона хоб буданд.
Як пизишки Беморхонаи “Ёрии таъҷилӣ”-и шаҳри Душанбе ҳам тасдиқ кард, ки кӯдакони фавтидаро барои ташхис ба инҷо оварданд. Кормандони ниҳодҳои қудратӣ дар ҷойи ҳодиса ва ҳам дар беморхона буданд, аммо сӯҳбат накарданд. Вазорати корҳои дохилӣ, ки идораи сӯхторнишонӣ зертобеи он аст, то ҳол қазияро расман шарҳ надодааст.
Ҳафтаи равон ин дуюмин фоҷиа дар Душанбе аст, ки кӯдакон қурбон мешаванд. Шаби 27 ба 28-уми феврал шаш узви як хонавода дар маҳаллаи “Гравзавод”-и шаҳри Душанбе заҳролуд шуда, ҷон бохтанд.
Мақомот гуфтанд, Музаффар Давлатов, ҳамсар ва чор фарзанди хурдсолаш аз дуди ангишт заҳролуд шудаанд. Ин ҳодисаҳо дар рӯзҳое иттифоқ меафтад, ки дар Тоҷикистон аз ҷумла шаҳри Душанбе сардӣ ҳукмфармост ва сокинон аз қатъ шудани барқ, об ва гармӣ шикоят доранд.
Ҷузъиёти марги Музаффар Давлатов, ҳамсар ва чор фарзандаш дар Душанбе
Марги Музаффар Давлатов, ҳамсар ва чор кӯдакаш дар ноҳияи Фирдавсии шаҳри Душанбе наздиконро дар мотам нишонд. Бахусус писари хонадонро, ки зинда мондааст. Мақомот гуфтанд, шаш нафар аз дуди ангишт заҳролуд шуданд. Баъзе аз ҳамсояҳо ва наздикон тафсилоти ҳодисаро нақл карданд.
Он шаб чӣ гузашт?
Шаби 27 ба 28-уми феврали соли 2024. Ҳаво дар Душанбе сард буд. Дар баъзе аз минтақаҳои пойтахт, аз ҷумла маҳаллаи “Гравзавод”-и ноҳияи Фирдавсӣ, барқ хомӯш шуд.
Хонаи Музаффар Давлатов, ки пештар бо барқ гарм мешуд, он шаб сард монд. Аҳли оила маҷбур шудаанд, барои гарм кардани хона сандалӣ гузоранд. Ба нақли ҳамсояҳо ва наздикон, онҳо дар тағорае оташ рӯшан карда буданд, вале то субҳ нарасиданд. Музаффар Давлатов, ҳамсараш ва чор фарзанди хурдсоли онҳоро мурда ёфтанд.
Аловиддин Саймуъминов, сокини маҳаллаи “Гравзавод”-и ноҳияи Фирдавсии пойтахт, яке аз аввалин шоҳидони ҳодиса будааст. Мегӯяд, ҳангоме ки вориди манзил шуданд, ду наврас дар як тараф ва Музаффар бо ҳамсару фарзанди дигараш дар тарафи дигар хобида буданд.
“Ҳамсояҳо гуфтанд, ки бардоред ба беморхона мебарем. Як фарзандашро бардоштам, ки баданаш карахт шудааст. Дар миёни хона як тағора дидам, ки дарунаш хокистар дошт. Намедонам хокистари чӣ буд, дигар аҳамият надодам,” – нақл кард ӯ.
Музаффар Давлатов аз соли 2018, дар маҳаллаи “Гравзавод”-и Душанбе зиндагӣ мекард. Ӯ соҳиби панҷ фарзанд буд. Чор нафарашон шаби 27 ба 28-уми феврал ҳамроҳи падару модар фавтиданд. Абубакр, писари калони хонавода, ҳамроҳи волидони Музаффар дар хобгоҳе дар Душанбе зиндагӣ мекунад. Аз ин хонавода танҳо ӯ дар ҳаёт монд. Абубакр ҳоли гап задан надорад, чун дар як шаб падару модар ва чор додару хоҳарашро аз даст дод.
Ангишт ё ҳезуму “резина”?
Бозоралӣ Латифов, падари Музаффар Давлатов мегӯяд, як шаб пеш аз ҳодиса ба писараш занг зада, гуфтааст, ҳамсару кӯдаконашро гирифта ба назди ӯ ояд. Аммо Музаффар Давлатов рад карда, гуфтааст, “дар хона лахча рӯшан мекунад, то фарзандонаш хунук нахӯранд. Падараш мегӯяд, Музаффарро аз ин кор манъ кард.
“Гуфтам, ки сандалӣ накун, ту ҷойи печка дорӣ, ҳезум дорӣ, хона биё, саҳарӣ рафта печката мегузорем. Аммо гуфт, ки агар ба хонаи ман биёяд, зуком аз фарзандони ӯ ба кӯдакони дигар мегузарад. Саҳар хеста чанд маротиба ба писарам ва келин занг задам, ҷавоб надоданд,” – гуфт ӯ.
Гузориши видеоиро дар инҷо бинед:
Зангҳои пайиҳами Бозоралӣ ба писару келинаш беҷавоб монд. Ҳамсояҳо субҳи 28-уми феврал тирезаро шикаста, ба хона даромаданд ва Музаффар Давлатову, ҳамсар ва чор фарзандашро ба беморхона бурданд. Дигар дер шуда буд.
Бозоралӣ Латифов, падари Музаффар Давлатов, мегӯяд, писараш шаби ҳодиса сандалӣ карда, аммо тағораро на дар зери миз, балки дар болои он мондааст. “Як қисми миз сӯхтааст. Агар тағораро дар зери миз монда, дар болояш кӯрпа мемонданд, шояд ин ҳодиса рух намедод. Гармиаш барояд гуфта, дар болои миз мондаанд,” -- мегӯяд Латифов.
Масъулони Кумитаи ҳолатҳои фавқулода гуфтанд, Музаффар Давлатов ва хонаводааш аз дуди ангишт фавтиданд. Аммо наздикони марҳум фарзияи дигар доранд ва мегӯянд, онҳо дар тағора чӯб ва резина рӯшан карда буданд. Ба гуфтаи ҳамсояҳо, кормандони мақомот омада буданд. Аммо натиҷаи таҳқиқи марги аъзои ин хонавода эълон нашудааст.
“Пештар соҳибкорӣ мекард, вале...”
Музаффар Давлатов 38 сол дошт. Ба гуфтаи наздиконаш пештар соҳибкорӣ мекард, вале ду соли охир ба Русия мерафт. Ду се моҳи ахир бекор буд.
Ин бори аввал нест, ки дар рӯзҳои сарди сол, сокинон аз дуди ангишт мефавтанд. 8 декабри соли 2023 се узви як оила, аз ҷумла як кӯдак дар шаҳри Душанбе бар асари заҳролудшавӣ аз дуди ангишт ҷон бохтаанд.
Дар оғози соли гузашта дар ноҳияи Кушониёни вилояти Хатлон як зану шавҳари ҷавон бар асари дуди ангишт дар дохили ҳаммом ҷон додаанд. Сокинони Тоҷикистон дар тирамоҳу зимистон барқи доимӣ надоранд ва маҷбуранд барои гарм кардани хона аз ангишт истифода баранд. Аммо ин усули гармкунии хона, барои бархе бо қимати ҷонашон тамом мешавад.
"Аз дуди ангишт дар сандалӣ фавтидаанд"
Марги шаш узви як оила аз заҳри дуди ангишт дар пойтахти Тоҷикистон дар шабакаҳои иҷтимоӣ сару садои зиёд ба по кард ва баҳси бебарқиро дар кишвар доғтар намуд. Бисёриҳо дар сар задани ин фоҷеа масъулони соҳаи барқрасониро гунаҳкор карда, хоҳони муҷозоти онҳо шуданд.
Дар рӯзҳои сардтарин дар Тоҷикистон мардуми зиёде дар шаҳру ноҳияҳо ва дар баландошёнаҳо соатҳо барқ надоранд. Сабаб дақиқ гуфта намешавад. Сокинон мегӯянд, дар ин шароит махсусан кӯдакон ранҷ мекашанд ва бархе маҷбуранд, ки бо ҳар роҳ, ҳатто начандон бехатар, хонаҳои худро гарм кунанд.
Кумитаи ҳолатҳои фавқулода бо нашри хабари марги ин хонавода, аз сокинон хостааст, эҳтиёткор бошанд ва қоидаҳои бехатариро ҳангоми гарм кардани хонаҳо риоя кунанд. Радиои Озодӣ дар ин маврид аз Ҷамшед Камолзода, сардори як бахши Кумитаи ҳолатҳои фавқулодаи Тоҷикистон, шарҳи бештар хост.
Ҷамшед Камолзода: "Бо вуҷуди ҳушдорҳо дар бораи эҳтиёт кардан ҳангоми истифода аз бухорӣ ва ангишт чунин ҳолатҳои нохуш рӯй медиҳанд. Мақсад аз огоҳӣ пешгирӣ аз ҳодисаҳои нохуш ва ҳифзи ҳаёт аст. Мутаассифона, рӯзи 27-уми феврал дар ҳудуди ноҳияи Фирдавсӣ, дар оилаи Давлатовҳо, чунин ҳодисаи нохуш ба амал омад. Дар натиҷа, шаш нафар, аз ҷумла чор фарзанди аз 6 то 11-сола, худи Давлатов ва ҳамсараш Қурбонова ба ҳалокат расиданд. Айни замон таҳқиқ ҷараён дорад. Мувофиқи маълумоте, ки ба Кумита расид, онҳо ҳангоми истифодаи ангишт барои гарм кардани хона бо сандалӣ ба ин ҳолат дучор шудаанд. Тавре маълум ҳангоми истифодаи оташдону бухорӣ, ҳангоми сӯхтани ангишт ва нодуруст будани лӯлаҳои дудкашу дудбаро гази ғализе, ки аз ангишт ҷудо мешавад, метавонад сабаби заҳролудшавӣ гардад. Зиёд баромадани ин газ сабаби ҳалокати инсон мешавад. Чунин ҳолат дар хонаи Давлатовҳо ба амал омад. Мо ба пайвандони марҳум сабр мехоҳем.”
Радиои Озодӣ: Чӣ бояд кард, то чунин фоҷеаҳо иттифоқ науфтанд?
Ҷамшед Камолзода: "Мардум ҳангоми сардӣ кӯшиш мекунанд, ки аз ангишт истифода баранд. Чунин мавод метавонад таъсир дошта бошад. Барои ҳамин, таҷиҳизотро пеш аз истифода як бори дида бароем. Лӯлаҳои дудкашро бисанҷем. Пеш аз хобравӣ бояд ҳамаи ин таҷҳизотро бинем, ки ягон роҳи ихроҷи оксиди карбон ба дохили хона набошад. Ҳангоми муайян кардани хориҷшавии он бояд фавран дару тирезаҳоро кушоем, то ҳавои тоза дарояд. Агар дар инсон каму беш заҳролудшавӣ эҳсос шавад, бояд ба беруни хона бароварда, фавран ба “Ёрии таъҷилӣ” муроҷиат кунем. Аз онҳое, ки чунин таҷҳизот ва ангишт истифода мебаранд, хоҳиш мекунем, эҳтиёткорона рафтор кунанд.”
Радиои Озодӣ: Бисёриҳо мегӯянд, аз ночорӣ чунин васоили гармидиҳиро худашон насб мекунанд, чун барқ несту хонаҳо сард аст...
Ҷамшед Камолзода: "Бале, аксари мардум аз дастгоҳҳои худсохт истифода мебаранд. Бояд дуди ғализе, ки ҷудо мешавад, ба берун, ба баландтар аз сатҳи хона бароварда шавад. Тавре гуфтам, дар баъзе аз мавридҳо ҳамон лахчаеро, ки гази карбон ҷудо мекунад, дар сандалиҳо ҷой мекунанд, ки бӯйи дуди ғализ дар дохили хона мемонад ва ҳангоми истифода дар сандалӣ хатари бештар эҷод мекунад."
Ғозималики рӯзҳои ҷанг. 12 сол ҳабс барои қатли 22 узви як оила
Як сокини вилояти Хатлонро ба гуноҳи куштор дар замони ҷанги шаҳрвандӣ дар Тоҷикистон ба 12 сол зиндон маҳкум карданд.
Юсуф (Ҷӯрабек) Солиҳов, муҳофизи фармондеҳи собиқи Фронти халқӣ Хӯҷа-Командир, ба он гунаҳкор дониста шудааст, ки ҳамроҳи даҳ шахси мусаллаҳ дар ноҳияи Хуросон (Ғозималики собиқ) дар куштани 22 узви як оила даст дошт. Ҳодиса тирамоҳи соли 1992 рӯй додааст.
Ба нақли яке аз ширкатдорони мурофиа, Юсуф (Ҷӯрабек) Солиҳов дар сухани охирин дар додгоҳ гуфтааст, ҳамроҳи силоҳдорон дар ҷойи ҳодиса буд, аммо касеро накушт. Пайвандони қурбониён ҳукмро "сабук" дониста, бозбинии онро талаб доранд.
Ҳукмро додраси Додгоҳи шаҳри Бохтар, Наҷмиддин Садриддинзода, рӯзи 23-юми феврали имсол содир кард. Тибқи он, Юсуф Солиҳов ҷазоро дар зиндони низомаш сангин мегузаронад.
Радиои Озодӣ баъзе аз ҷузъиётро рӯзи 28-уми феврал дастрас кард. Яке аз манобеи огоҳ гуфт, "Солиҳов бар асоси банди 104 (қисми 2)-и Кодекси ҷиноии Тоҷикистон, яъне куштани ду нафар ё аз он бештар гунаҳкор дониста шуд. Пештар додситон ба ӯ 15 сол зиндон талаб кард."
Солиҳовро дар моҳи июли соли 2023 бо дархости мақомоти Тоҷикистон дар Русия дастгир ва сипас ба Душанбе фиристоданд. Мақомоти Тоҷикистон аз он вақт то ҳоло дар бораи ҳодиса ҳарфе нагуфтаанд.
Додситонии кулли Русия рӯзи 4-уми июли соли 2023 дар саҳифааш дар Телеграм навишта буд, ки куштори аъзои як хонавода 14-уми октябри соли 1992 дар деҳаи Сарбанди ноҳияи Хуросони ҳозира иттифоқ уфтодааст. Дар изҳороти Додситонии кулли Русия гуфтаанд, “дар миёни қурбониён як зани обистан ҳам буд”.
“Ҳадафи онҳо ғоратгарӣ ва азхудкунии моликият будааст. Пас аз қатли аъзои хонавода, гурӯҳи Солиҳов ҷасадҳоро бензин рехта, бо мошини ҷабрдидаҳо аз ҷойи ҳодиса фирор намуд. Дар ин куштор ду нафар ҷон ба саломат бурданд,” – иттилоъ дода буд Додситонии кулли Русия.
Яке аз онҳое, ки дар ин ҳодиса зинда мондааст, Бахтовар Абдуллоев аст. Вай дар суҳбат бо Радиои Озодӣ гуфт, он замон ҳамагӣ 11 сол дошт.
"Нуҳ мард ва сездаҳ зан, аз ҷумла хоҳаронам, модар ва бибиямро куштанд. Қурбониён аз 10 то 55 сол доштанд. Аммаам, Бибихол, зинда монд,” -- нақл кард Бахтовар Абдуллоев. Вай рӯйхати пурраи кушташудаҳоро дар ихтиёри Радиои Озодӣ гузошт.
Кӯшиши мо барои суҳбат бо наздикони Юсуф (Ҷӯрабек) Солиҳов то ин дам натиҷа надод. Ба иттилои Бахтовар Абдуллоев, худи ӯ дар мурофиаи додгоҳӣ гуфтааст, “ҳамроҳи шахсони мусаллаҳ дар манзили зисти кушташудаҳо буд, вале тир назад ва касеро накушт”.
“Додрас аз Юсуф Солиҳов пурсид, ки чаро пеши роҳи дигаронро нагирифт ва касеро наҷот надод, дар посух “намедонам” гуфт,” – нақл кард Бахтовар Абдуллоев.
Мақомоти Тоҷикистон дар гузашта дар бораи боздошт ва ҳабси баъзе аз афроди муттаҳам ба содир кардани ҷиноят дар замони ҷанги дохилӣ хабар додаанд.
Яке аз онҳо фармондеҳи пешини Фронти халқӣ (1992-1997) Хӯҷа Каримов (Хӯҷа-Командир) аст, ки баъди бист соли фирор дар Дубай дастгир ва ба Душанбе оварда шуд. Ӯро дар моҳи феврали соли 2022 ба 21 сол зиндон маҳкум карданд. Баъзе аз ҷиноятҳои ҳодисаи сӣ сол пеш дар Тоҷикистон ҳанӯз нокушода мондааст.
Кранҳои борбардор ё одамкаш? Тасвирҳои ташвишовар аз биноҳои нави Душанбе
Омӯзиши масъала ва чандин навору далел нишон медиҳанд, ки дар баъзе аз сохтмонҳои Душанбе, коргарон дар шароити хатарзо кор мекунанд.
Аз ҷумла, дар як навор дида мешавад, ки коргаронро ба воситаи крани борбардор ва дар шароити хатарнок болову поин мебаранд. Раиси Кумитаи сохтмон ва меъмории Тоҷикистон нақзи қоидаҳои бехатариро дар баъзе сохтмонҳо тасдиқ кард, аммо аз ҳеч ширкат ном набурд.
Кран барои кашондани коргарон аст ё масолеҳ?
Видеои аввале, ки ба дасти Радиои Озодӣ расид, 13-уми январи соли 2024 дар яке аз сохтмонҳои рӯбарӯи фурӯшгоҳи “Садбарг”-и Душанбе сабт шудааст. Дар навори 33-сонияӣ ба осонӣ дидан мумкин аст, ки сохтмончиёнро ба воситаи крани борбардор аз ошёнаи 10-ум ба поин мефароранд.
Навори дувум як рӯз баъд, 14-уми январи соли 2024, дар яке аз сохтмонҳои хиёбон дар хиёбони Неъмат Қаробоеви Душанбе бардошта шудааст. Дар видео дида мешавад, ки коргаронро ба воситаи кран ба болои бинои 16-ошёна мебароранд.
Коргарон дар дохили зарфе нишастаанд, ки барои боло бардоштани қуму шағал ё масолеҳи дигари сохтмонӣ пешбинӣ шудааст. Агар тасмаи ин зарф канда шавад, коргарон аз баландии 50 метр ба замин меафтанд ва, ба гумон аст, ки зинда бимонанд.
Хабарнигори Радиои Озодӣ наворҳоро ба Алиҷон Ёқубов, декани факултаи сохтмон ва меъмории Донишгоҳи техникии Тоҷикистон, нишон дод. Ин коршинос мегӯяд, дар инҷо қоидаҳои бехатарӣ вайрон шудаанд ва “ба воситаи крани борбардор бурда расондани кормандон, сохтмончиён иҷозат дода намешавад.”
Алиҷон Ёқубов афзуд, ҳатто дар вақти бор бардоштани кран, набояд дар поёни он ягон нафар биистад, чун мумкин аст, сими кран канда шуда, бор ба сари сохтмончиён афтад.
Радиои Озодӣ пештар низ наворҳои ба ин монандро аз минтақаҳои Тоҷикистон дарёфт карда буд. Дар наворе, ки моҳи ноябри соли 2023 ба дасти Радиои Озодӣ расид, бе ҳеч қоида ва ба крани борбардор савор шудану ба боло баромадани сохтмончиён дида мешуд.
Муаллифи навор гуфта буд, инҳо сохтмончиёни Маркази тиҷоратии Кӯлоб мебошанд. Марказро ширкати “Комил 2010” месозад, ки бар асоси ҳуҷҷатҳои расмӣ ба писари Бег Сабур, раиси Хадамоти алоқа ва қудои президенти Тоҷикистон, тааллуқ дорад.
Рӯзи 25-уми ноябри соли 2023 як бинокори 21-сола аз ошёнаи ҳаждаҳуми ин бино ба замин афтода ҷон бохт. Додситонӣ аз оғози таҳқиқи ҳодиса хабар дод, аммо дигар маълум нашуд, ки гунаҳкорон ҷазо гирифтанд ё не.
Раиси Кумитаи сохтмон чӣ посух дорад?
Масъалаи бехатарӣ дар сохтмонҳо, дар аввали моҳи феврали имсол дар нишасти хабарии Кумитаи сохтмон садо дод. Низом Мирзозода, раиси ин ниҳод, нақзи қоидаҳои бехатариро ҳангоми бунёди хонаҳо тасдиқ кард ва онро ба бевиҷдонии баъзе ширкатҳо рабт дод. Аз ҳеч кас ном набурд.
“Аз рӯи виҷдон кор намекунанд, сеткаҳоро саривақт мегиранд. Фикр намекунанд, ки дар инҷо шаҳрвандони мо кор мекунанд. Бехатарӣ дар мадди авввал меистад,” - афзуд раиси Кумитаи сохтмон.
Солҳои охир бозори сохтмони манзил ва фурӯши он дар Тоҷикистон, бахусус дар шаҳри Душанбе гарм аст. Ба иттилои расмӣ, соли 2023 дар кишвар зиёда аз 1,7 миллион метри мураббаъ хона сохтаанд. Ин омор назар ба як сол пеш 2 дарсад зиёд аст.
Як мушоҳидаи сарироҳӣ кофист, то бубинед, ки дар баъзе аз сохтмонҳои Душанбе қоидаҳои бехатарӣ риоя намешаванд. Мутахассисон риояи ин қоидаҳои бехатариро дар сохтмонҳо ҳатмӣ медонанд.
“Ҳангоми сохтмони биноҳои истиқоматӣ дар гирду атроф девор сохта мешаванд, то барои сокинон ягон монеа эҷод нашавад. Илова бар ин, агар биноҳо дар минтақаҳои серодам сохта шавад, симтурҳои махсус гузошта мешавад, ки мабодо ягон датсгоҳ ё ашё ба канори роҳ наафтад,” -- мегӯяд Алиҷон Ёқубов, декани факултаи сохтмон ва меъмории Донишгоҳи техникӣ.
Бори аввал нест, ки бинокорон дар Тоҷикистон ҳангоми кор аз беэҳтиётӣ ва ё сабабҳои гуногун афтода, ҷон медиҳанд ё маҷруҳ мешаванд. На ҳамаи ҳодисаҳо таҳқиқ ва на ҳамеша масъулон ҷазо мегиранд. Аз ҷумла, соли 2021 як ҷавоне дар Душанбе аз назди сохтмони ширкати “Ёқут 2000” мегузашт, ки оҳанпорае аз боло афтода, ӯро маҷруҳ карда буд. Сиёвуш Акобиршоев ба додгоҳ шикоят бурд ва додгоҳ ширкатро вазифадор кард, ки ба ин сокини Душанбе ҷуброн пардозад.
Гузориши видеоиро дар инҷо бинед:
Рӯзгори муҳоҷир: "Духтарамро дуздида, бо як бемори руҳӣ никоҳ карданд"
Як муҳоҷирзани тоҷик, ки бо талоши зиёд ва кӯмаки ҳамватанон тавонист, духтари дар Хатлон беномунишоншудаашро пайдо кунад, ҳоло талаб дорад, ки одамрабоён ҷазо гиранд.
Навори муроҷиати Саодат Маҳмадҷонова дар охири моҳи гузашта дар шабакаҳои иҷтимоӣ сару садои зиёд ба бор овард. Ин модар бо алам мегуфт, се моҳ боз, духтари 21 солаашро меҷӯяд, ки нопадид шудааст. Дертар хабар доданд, ки Бунафша Маҳмадҷонова бо кӯмаки як муҳоҷири тоҷик, пайдо гардид, аммо суолҳои зиёде дар робита ба ин қазия беҷавоб боқӣ мондаанд.
Саодат Маҳмадҷонова,сокини ноҳияи Вахш мегӯяд, 41 сол дорад ва соҳиби се фарзанд аст. Духтараш Бунфаша, ки баъди издивоҷи нокомаш ба хонаи модарӣ ба ноҳияи Вахш баргашта буд, тирамоҳи соли гузашта нопадид шуд. Талошу муроҷиатҳо ба чандин ниҳод дар кишвар барои пайдо кардани духтар бенатиҷа буданд. Саодат Маҳмадҷонова маҷбур шуд дар наворе дар дар шабакаҳои иҷтимоӣ аз шаҳрвандон барои пайдо кардани фарзандаш кӯмак пурсад.
Саодат мегӯяд, нафароне, ки духтарашро рабудаву иҷборан ба никоҳи як марди дорои бемории руҳӣ даровардаанд, ба Бунафша таҳдид кардаанд, ки агар дар ин бора ба наздиконаш лаб кушояд, хонаводаашро аз байн мебаранд ва хонаи онҳоро оташ мезананд.
Ин мусоҳиби мо аз тақдири духтараш нигарон аст ва мехоҳад ҳарчӣ зуд ӯро ба наздаш ба Маскав биорад. Дар айни замон ба Раёсати вазорати корҳои дохилӣ дар вилояти Хатлон бо аризаи шикоятӣ муроҷаит намуда, хостори ба ҷавобгарии ҷиноятӣ кашидани афроде, шудааст, ки дар ин амал даст доранд.
Бояд гуфт, ҳодисаи бедаракшавии Бунафша Маҳмадҷонова ба даврае рост меояд, ки моҳи январи имсол раиси ҷумҳурии Тоҷикистон бо танқиди сахт аз кори мақомоти интизомӣ амр дод, роҳбарони ниҳодҳои қудратӣ ва муовинони онҳоро дар вилояти Хатлон барои бесалоҳиятӣ аз кор биронанд.
Ҳоло Саодат умед дорад, қазияи рабуда шудани духтараш таҳқиқ мешавад ва омилони он беҷазо намемонад. Зеро ба гуфтаи ӯ ин се моҳе, ки аз духтараш хату хабаре набуд, дар мулки мусофират ба қавле “сад кафан пора кард.”
Дар шумораи навбатии "Рӯзгори муҳоҷир" моҷарои ин модари муҳоҷир қисса шудааст.
Сарвазири собиқи Ҳолланд ва занаш ихтиёран бо зиндагӣ падруд гуфтанд
Сарвазири собиқи Ҳолланд Дрис ван Агт якҷо ва ихтиёран бо ҳамсараш Эугения вафот карданд. Зану шавҳари 93 сола, ки аз бемории шадиде ранҷ мекашиданд, тасмим гирифтанд, бо роҳи “эвтаназия” ё марги бедард ба зиндагӣ хотима бахшанд. Дар Ҳолланд ба марг бо ин роҳ иҷоза дода шудааст.
Ван Агт, солҳои 1970 ҳизби “Даъватӣ насронӣ- демократӣ”-ро раҳбарӣ мекард ва аз соли 1977 то 1982 сарвазири Ҳолланд буд. Вай як муддат намояндаи Иттиҳоди Аврупо дар Ҷопон ва ИМА буд. Баъди сактаи мағзӣ гирифтан, дар соли 2019 Ван Агт бемор буд. Ҳамсараш Эугения ҳам аз дард азият мекашид. Зану шавҳар қарор доданд, ки аз ранҷу азоб раҳо шаванд ва бо марги ихтиёрӣ даст ба дасти ҳам ба зиндагӣ хотима бахшанд. Онҳо 70 соли умри худро якҷо сипарӣ кардаанд.
Ҳолланд соли 2002 қонун дар бораи эвтаназия ё марги бедардро барои афроде, ки бемории вазнин доранд, қабул кард. Чанд кишвари Аврупоӣ ва бархе аз Иёлатҳои Амрико ҳам ба марг аз роҳи эвтаназия иҷозат додаанд. Он барои афроде пешбинӣ шудааст, ки ба бемориҳои табобатнашаванда гирифторанду ранҷу азоб мекашанд.
Дар Тоҷикистон мисли бисёре аз кишварҳои дигар эвтаназия иҷоза дода намешавад ва куштани инсон аз рӯи тарраҳум ва аз ҳамин роҳ халос кардани онҳо аз азоб дар амал ҷиноят ба ҳисоб меравад. Дар Қонуни асосии Тоҷикистон “ҳақ ба зиндагӣ” ба ҳайси як арзиши воло зикр шудааст, вале “ҳақ ба марг” ва ҳамингуна “эвтаназия” дар ҳеҷ санади қонунӣ нест.
Нигарониҳо аз ҳамлаи Исроил ба охирин паноҳгоҳи фаластиниён
Кишварҳои ҳамсояи Исроил ва калидӣ дар гуфтугӯҳои миёни "Ҳамос" ва Исроил аз паёмадҳои фалокатбори ҳамла ба ҷануби шаҳри наздимарзии Ғазза – Рафаҳ ҳушдор дода, аз Исроил хостанд, дар ин макон амалиёти низомӣ анҷом надиҳад.
Садҳо ҳазор фаластинӣ дар ин макон паноҳанда шудаанд ва ин ҷо шаҳраке аз хаймаҳои паноҳандагон бунёд шудааст.
Исроил иддао дорад, ки раҳбарони "Ҳамос" дар ин макон пинҳон шудаанд. Рӯзи 10-уми феврал Исроил ҳамлаҳои ҳавоиро ба шаҳри сераҳолии Рафаҳ сар кард. Ҳарчанд Бенямин Нетаняҳу, сарвазири Исроил гуфта буд, ки аз низомиён хостааст, қабл аз ҳамла ба ин минтақа садҳо ҳазор нафарро ба ҷойи амнтар кӯч диҳанд, аммо бино ба хабарҳо дар ҳамлаҳои ахир, даҳҳо фаластинӣ, аз ҷумла чандин кӯдак кушта шудаанд.
Нетаняҳу дар бораи нақшаи амалиёт дар Рафаҳ тафсилот надодааст. Аммо изҳороти ӯ дар ин бора нигарониҳои зиёд ба бор овард.
Беш аз нисфи аҳолии 2,3 миллионии Ғазза дар Рафаҳ паноҳанда шудаанд. Аксаран пас аз ҳамлаи Исроил ба Ғазза ва дастури Исроил ба ин ҷо кӯчидаанд. Ин охирин паноҳгоҳи онҳо дар марзи Ғазза бо Миср аст ва мардум дигар ҷойи амне барои рафтан надоранд.
Самеҳ Шукрӣ, вазири корҳои хориҷии Миср гуфтааст, ки амалиёти Исроил дар Рафаҳ, барои мардуми фаластин бо “фалокат пешгӯинашаванда” анҷом хоҳад ёфт. Дар сурати идомаи ҳамаи Исроил ба ин минтақа Фаластиниён маҷбуранд, вориди хоки Миср шаванд. Миср ҳушдор дод, ки вуруди иҷбории фаластиниҳо ба хоки ин кишвар созишномаи Сулҳ бо Исроилро халалдор мекунад.
Яке аз кишварҳои дигари калидии минтақа - Қатар ҳам аз паёмади фоҷеабори ин тасмими Исроил ҳушдор додааст. Арабистони Саудӣ ҳам аз эҳтимоли “фалокати ҷуброннопазир” нигаронӣ кард. Амрико аз Исроил хост, бидуни кафолати амнияти ғайринизомиён дар Рафаҳ амалиёти низомӣ анҷом надиҳад. Анналена Бербок, вазири корҳои хориҷии Олмон низ дар саҳфааш дар шабакаи X аз оқибатҳои бади ин тасмими Исроил гуфт.
Бо ин ҳама Бенямин Нетаняҳу, сарвазири Исроил гуфт, барои нобуд кардани 4 бахши низомии “Ҳамос” бояд ба Рафаҳ ҳамла кунад. Вай таъкид кардааст, ки агар Исроил ба Рафаҳ ворид нашавад, “ҷангро бой медиҳад”
Бо вуҷуди интиқоду нигарониҳои шадид Исроил ҳамлаҳои ҳавоӣ ба Рафаҳро идома медиҳад. Бино бар иттилои мақомоти тандурустӣ, шаби шанбе дар пайи се ҳамлаи ҳавоии Исроил ба Рафаҳ 28 нафар, аз ҷумла даҳ кӯдак кушта шудааст.
Аз оғози ҷанги охир миёни "Ҳамос" ва Исроил дар Навори Ғазза, ки рӯзи 7-уми октябри соли гузашта оғоз шуд, то кунун 1200 исроилӣ ва наздик ба 30 ҳазор фаластинӣ кушта шудаанд. Аксари кушташудаҳо занону кӯдакон ҳастанд.
"Фарзандонам дар зери вайрона, пеши чашмам ҷон доданд" ВИДЕО
Як сол пеш заминларзаи маргбортарин дар таърихи муосири Туркия зиндагии Абдуалим Муайниро зеру забар кард. Тақрибан се рӯз зери вайрона буд ва ҳамонҷо ҳамсару фарзандонаш пеши чашмаш ҷон доданд. Онҳо аз ҷанг дар Сурия гурехта буданд.
Абдуалим Муайнӣ аз як пой маҳрум шуд. Ҳоло хонаашро ба ёд меорад, ки бо оилааш дар шаҳри Ҳатай, ҷануби Туркия, бунёд карданд. Пеш аз фавти азизонаш зери вайронаҳо, бо ҳамсараш Эзро, писари 10-солааш Муҳсин ва духтари 7-солааш Басира дувоздаҳ соат гап зад.
"Рӯҳашон шод бод, зану фарзандонам рафтанд. Бародарам Абдураҳим, бародарзодаи занам низ ҷон доданд. Ҳамаи онҳоро аз даст додам, як хонавода будем. Мо аз кор ба хона бармегаштем ва ё аз хона ба кор, ё ба дидани ҳам мерафтем. Хушҳолӣ мекардем. Ҳама аз байн рафт," – нақл кард ӯ.
Заминларзае бо нерӯи 7.8 дараҷа бахшҳои бузурге аз шаҳракҳоро дар ҷанубушарқи Туркия ва Сурияи ҳамсоякишвар ба хок яксон кард.
Панҷоҳ ҳазор касро дар Туркия ва тақрибан 6 ҳазор нафарро дар Сурия кушту миллионҳо нафарро бехонумон кард. Вилояти Ҳатай бештар аз ҳама осеб дид. Як пойи Муайниро буриданд, дигарӣ аз зону поён фалаҷ шуд, чунки зери сементу хишт монда буданд.
Муайнӣ ба шаҳри Бурса дар шимолуғарби Туркия рафт ва онҷо бо модараш ва хоҳару се фарзандаш зиндагӣ мекунанд. Дастёрашон ҳаминҳо ҳастанд.
“Дар инҷо нишаста, андак Қуръон мехонам, тасбеҳ мегардонам, ниёиш мекунам. Бо модарам, хоҳарам, фарзандони бародару хоҳарам суҳбат мекунам. Рӯзҳоям чунин мегузаранд,” – мегӯяд ӯ.
Муайнӣ чанде пеш рафтан давраҳои офиятбахширо оғоз кард. Умед дорад, ки пойи пластикӣ мегираду ба кор идома медиҳад. Пули хонаро мепардозад ва рӯзе ба ватанаш бармегардад. Дар Бурса қимати иҷора панҷ баробар бештар Ҳатай аст. Пули иҷораву ғизоро бародараш мепардозад. Харҷи муолиҷа ҳам боло меравад.
“Мо бима надорем. Агар поям дуруст шавад, корҳое ҳаст, ки карда метавонам. Ҳар як инсон бояд кор кунад, то тавонад, ки пули худу дигар хароҷотро пардозад,” – гуфт Абдуалим Муайнӣ.
Муайнӣ бо зану фарзандонаш соли 2016 аз ҷанг дар Сурия гурехт ва аз ҳисоби фурӯши меваву сабзавот дар Туркия рӯз мегузаронд. Дар умум Туркия миллионҳо паноҳҷӯро мизбонӣ мекунад, ки аз ҷанги 13-солаи Сурия гурехтаанд.
Видеоро дар инҷо бинед:
Ҷасади як сарбози тоҷикро ба наздиконаш додаанд
Ҷасади як сарбози Вазорати дифои Тоҷикистонро ба наздиконаш дар ноҳияи Абдураҳмони Ҷомӣ додаанд.
Умед Бекназарзодаи 18-сола тирамоҳи соли 2023 ба артиш бурда шуда, дар шаҳри Исфара хидмат мекард. Ӯро як ҳафта пеш дар зодгоҳаш гӯрондаанд.
Масъулони қисми низомии “02267” ба таври расмӣ сабаби марги сарбозро нагуфтаанд. Сайфуллоҳ Қурбонзода, муовини фармондеҳи ин қисми ҳарбӣ дар мавриди таълиму тарбия, рӯзи 31-уми январ бо шунидани суоли Радиои Озодӣ аз суҳбат худдорӣ кард.
Мақомот ҳангоми додани ҷасад ба волидонаш гуфтаанд, ки “Умедҷон бо як сарбози дигар барои нос ҷанг кард ва дар натиҷа ба ҳалокат расид”.
Пайвандонаш мегӯянд, ба ин фарзия бовар надоранд. Ба қавли падараш, Тоҷиддин Бекназарзода, “вақте ҷасадро оварданд, аз пушти сараш хун мерафт.”
“Бародараш ҷасади Умедҷонро шуст. Дар пушти сараш шикофи калонро дидааст. Писари ман ҳеч гоҳ нос намекашид. Агар бо сарбози дигар ҷанҷол мекарду мефавтид, ҳатман падару модари ӯ барои узрхоҳӣ ба хонаи мо меомаданд. Аз маргаш як ҳафта мегузарад, дараки касе нест,” – нақл кард ӯ рӯзи 31-уми январ.
“Бовар надорам, ки писарам ҷанҷол кардааст. Масъулони қисми ҳарбӣ сабаби асосии ба марг расидани фарзандамро бояд фаҳмонанд. Шикоф дар пушти сари ӯ аз куҷо буд?” – афзуд ӯ.
Дар ҳоле ки, ба нақли Тоҷиддин Бекназарзода, писараш ду ҳафта дар рухсатӣ дар хонаашон буд ва рӯзи 22-юми январ январ ба хидмат баргашт: “Аз сарбозон шикоят надошт. Шабе, ки ба Исфара рафт, то расидан ба қисми ҳарбӣ ба зангҳо ҷавоб медод. Рӯзи дигар телефонаш дастнорас шуд. Пас аз чор рӯз хабари маргаш расид.”
Волидони Умедҷон Бекназарзода мегӯянд, ӯ фарзанди нахустини хонавода буд ва пас аз як соли муҳоҷирати корӣ аз Русия ронда шуду ба хидмат рафт.
Қисми ҳарбии “02267”-и қӯшунҳои хушкигарди Вазорати дифоъ, тавре дар сомонаи вазорат зикр шудааст, дар моҳи ноябри соли 2021 дар вилояти Суғд таъсис дода шудааст.
Ҳар сол дар воҳидҳои низомии Тоҷикистон марги сарбозон сабт мешавад. Дар бештари ҳолат, наздикони сарбозон даъво мекунанд, ки онҳо бар асари латукӯб фавтидаанд. Мақомот дар баъзе маврид вуҷуди латукӯбро тасдиқ мекунанд, вале дар аксар ҳолат марги сарбозонро ба беморӣ ё ҳолатҳои дигар рабт медиҳанд.
Ҳукумати Тоҷикистон дар моҳи октябри соли 2023 ба Созмони Милал гуфтааст, аз соли 2019 то 2022 ва сабаби "риоят нашудани оинномаи низомӣ" бештар аз 100 сарбоз ба ҳалокат расидаанд. Омори нав ҳанӯз дастрас нест.
Айқизи 23-сола дар пеши чашми духтараш кушта шуд. ВИДЕО
Як сокини вилояти Бодканди Қирғизистон дар пеши чашми духтараш, ҳамсари худро буғӣ карда, ба қатл расонидааст. Ба иддаои наздикони зан, вай ҳамеша аз сӯйи шавҳараш латтукӯб ва азият мешуд.
Дар пайи ин қазия, раиси Кумитаи амнияти миллии Қиррғизистон бо муроҷиат ба занони қурбонии хушунат хост, хомӯш намонанд ва ба ниҳодҳои қудратӣ муроҷиат кунанд.
Кудакии Айқиз Қалмурза Қизии 23 сола, яке қурбониёни хушунат, дар деҳаи Қарабоғи Бодканд, гузаштааст. Пайвандонаш шаш сол пеш ӯро аз ин ҷо ба хонаи шавҳар гусел кардан. Ҳоло онҳо дар мотами ӯ нишастаанд. Айқизро шавҳараш нафасгир карда, кушт.
“Дар пушти ӯ ягон ҷойи сиҳат намондааст. Сару рӯяш сиёҳу кабуд аст. Зоҳиран ба шатта задааст. Ӯро дар пеши чашми духтараш шиканҷа кардааст. Мо мехоҳем қазия одилона таҳқиқ шавад ва мард тибқи қонун ҷазо гирад.” - нақл кард, Хадиҷа Мамадҷонова, бибии Айқиз.
Айқиз лолу ношунаво буд. Шавҳараш айни мушкилро дорад. Ба гуфтаи муфаттишон, рӯзи дуюми январ, ҳангоми ҷанҷол шавҳараш Айқизро буғӣ карда куштааст. Ба гуфтаи наздиконаш, Айқиз аз пеш ҳам ҷабру ситами шавҳарро мекашид. Соли гузашта, баъди зарбу лат 10 рӯз дар беморхона бистарӣ будааст.
Нургази Пирҷонов, бародари Айқиз гуфт: “Ӯро сахт зада буд. Аз мӯйи сараш кашида, дандонашро шикаст. Ҷоғ ва сараш зарб хурда буд. Агар ҳамон вақт чора меандешиданд, шояд кор то ин ҷо намерасид.”
Вақте Айқиз аз шифохона ҷавоб шуд, мехост, аз шавҳараш ҷудо шавад. Вале мард қасам хӯрд, ки дигар ба ӯ даст намебардорад. Моҳи декабр ба хонаи шавҳар баргашт ва баъди се рӯз ба қатл расонида шуд. Ҳоло шавҳари Айқиз дар боздошт аст. Ду фарзандашон ятим монд.
Дар ҷомеаи Қирғизистон ҳоло ин баҳс бархостааст, ки оё мумкин буд аз ин фоҷиа пешгирӣ кард? Ҳомии ҳуқуқ Индира Саутова бовар дорад, ки агар ҳама ниҳодҳои масъул вазифаи худро дуруст иҷро мекарданд, кор бо фоҷеа анҷом намеёфт.
“Агар касе бо чунин аҳвол ба беморхона меояд, ҳатман бояд милиса даъват шавад. Новобаста аз он, ки ӯ ариза навиштааст ё не. Ҳатто агар ӯ шикоят накунад ҳам, милисаҳо бояд аз чораҳои пешгирикунанда кор бигаранд. Ин талаби қонун аст. Вале ин корро намекунанд.” - афзуд, Индира Саутова.
Саутова, вакили дифои Асел Ногойбоева, ҳамон зане аст, ки соли гузашта, шавҳараш гушу биниашро бурид. Тафтиш маълум кард, ки шавҳараш ба он зан ҳам солҳо зулму ситам мекардааст. Асел чандин бор ба милисаҳо муроҷиат кард, вале мард боздошт нашуд. Ин қазия далели дигари беҳимоя будани занон дар Қирғизистон аст.
Ба қазияи ахир, раиси Кумитаи амнияти Қирғизистон вокуниш кард. Ӯ аз занони ситамдида хост, ба ин ниҳод муроҷиат кунанд. Ин даъват дар шабакаҳо вокунишҳои мухталифро ба миён овард. Бархе гуфтаанд, "ушунати занон дар Қирғизистон ба ҳадде расидааст, ки ба амнияти давлат хатар эҷод мекунад?"
Се тоҷики истисморшуда дар Мянмарро ба Душанбе баргардонданд
Вазорати умури хориҷӣ мегӯяд, се шаҳрванди Тоҷикистонро, ки гурӯҳҳои ҷиноӣ аз роҳи фиреб ба Мянмар, як кишвари дур ва ноором дар ҷанубушарқи Осиё бурда истисмор кардаанд, ба кишвар баргардонданд.
Дар баёнияи расмии вазорат, омадааст, 20-уми январи соли 2024 зимни ҳамоҳангии сафорати Тоҷикистон дар Малайзия ва дар ҳамкорӣ бо мақомоти Таиланд, сафорати Мянмар дар Малайзия, Созмони Байналмилалии Муҳоҷират ва Миссияи Байналмилалии Адлия, се шаҳрванди Ҷумҳурии Тоҷикистон, ки дар Мянмар қурбонии қочоқи инсон шуда буданд, ба ватан баргардонида шуданд.”
Дар баёния омадааст, ки мақомот ба ин афрод кумакҳои равонӣ ва офиятбахшӣ мерасонанд ва саъй доранд, ки дигар чунин ҳолатҳо пеш наоянд. Бино ба гузоришҳо, кадом як гуруҳи ҷиноӣ дар Телеграм ба ин афрод дар Таиланд кору музди хуб ваъда дода, вале бар хилофи ваъда ба Мянмар бурда, истисмор кардааст.
Маълум нест, онҳоро ба иҷрои кадом кор маҷбур кардаанд. Аз Тоҷикистон, ки сатҳи бекорӣ дар он баланд аст, солона даҳҳо нафар дар Русия ва кишварҳои арабӣ рафта, ба доми қочоқбарони инсон меафтанд ва сӯистифодаву истисмор мешаванд, вале бори аввал аст, ки дар бораи ба дасти қочоқбарони инсон афтодани тоҷикон дар Мянмар гузориш мешавад. Бар асоси муқаррарот, ному насаби ҷабрдидагон бе ризояти онҳо ошкор намешавад.
Парвандаи Холиқзода ва Абдуқодири Рустам ба додгоҳ рафтааст
Парвандаҳои пурсарусадои мудири беморхонаи "Ибни Сино" Абдухалил Холиқзода, муаллифи китоби "Ҳаводиси рӯзгори ман" ва Абдуқодири Рустам - нависанда ва муҳаққиқ, масъули шӯъбаи кадрҳои бемористони "Ибни Сино" ба додгоҳ рафтааст. Мақомот расман дар ин бора чизе намегӯянд.
Ду манбаи мустақил, рӯзи 17-уми январ ба Радиои Озодӣ гуфтанд, Додситонии кулли Тоҷикистон тафтиши парвандаро ба поён расонида, барои баррасӣ ба Додгоҳи шаҳри Душанбе равон кардааст.
Ба гуфти яке аз манбаъҳо, парванда рӯзи 8-уми январ ба додгоҳ рафтааст. Манбаъи дигари Радиои Озодӣ мегӯяд, қарор аст ҳафтаи дигар додгоҳ тасмим дар бораи баррасии парвандаро бигирад ва рӯзи баргузории нахустин мурофиаи додгоҳӣ низ маълум шавад. Манобеи Радиои Озодӣ гуфтанд, ки ҷузъияти дигари парвандаро дар даст надоранд ва намедонанд, ки ин парвандаҳо дар доираи кадом моддаҳои Кодекси ҷиноии Ҷумҳурии Тоҷикистон банду баст шудааст.
Дафтари матбуоти Додситонии кулли Тоҷикистон ба Радиои Озодӣ аз шарҳи бештар дар бораи анҷоми тафтиши парванда худдорӣ ва мактуби расмӣ дархост намуданд.
Наздикони Абдуқодири Рустам ва Суҳроб Раҷабзода дар суҳбат ба хабарнигори Радиои Озодӣ гуфтанд, дар бораи татфтиши қазия маълумоте надоранд. Вакилони мудофеи ин парвандаҳо ҳам барои расонаҳо ва хабарнигорон дастрас нестанд.
Дар ҳамин ҳол, Асомиддин Бобохонзода, муовини раиси Додгоҳи шаҳри Душанбе дар як суҳбати кӯтоҳи телефонӣ ба хабарнигори Радиои Озодӣ гуфт, ки “дар суди шаҳр ин гуна парванда нест”.
Муаллифи "Ҳаводиси рӯзгори ман" Абдухалил Холиқзода 7 августи 2023 боздошт шуда буд. Мақомот дар ин бора танҳо 15 август дар нишасти матбуотӣ хабар доданд. Холиқзода, бо иттиҳоми “барангехтани адовати милливу динӣ ва маҳалгароӣ” дастгир шуда буд.
Охири моҳи август нависанда ва адабиётшиноси шинохта Абдуқодири Рустам низ боздошт шуд. Додситонии кулли Тоҷикистон ба хабаргузории “Азия-Плюс” хабар додааст, ки алайҳи Абдуқодири Рустам бар асоси қисми 2-и моддаи 189-и Кодекси ҷиноӣ парванда кушоданд. Ҳоло маълум нест, ки тафтиши парвандаҳо дар доираи ҳамин моддаҳо ба поён расидааст ё моддаҳои дигаре низ ба парвандаҳо илова шудааст.
Ҳамчунин, дар ин қазия алайҳи мудири чопхонаи “Эр-Граф” Суҳроб Раҷабзода низ парванда боз шудааст. Китоби “Ҳаводиси рӯзгори ман” дар ҳамин чопхона нашр шуда буд.
13-уми октябри 2023 бархе манбаъҳои Радиои Озодӣ гуфта буданд, ки мақомоти тафтишотии Додситони кулли Тоҷикистон муҳлати таҳқиқи ин парвандаҳоро то ду моҳи дигар тамдид кардааст ва қарор буд 10-уми декабр поён ёбад. Он замон манобеъ тамдиди муҳлати парвандаро ба рӯйхат кардани амволи ғайриманқули Холиқзода дар хориҷи Тоҷикистон рабт медоданд.
Мунаққидони боздошти Холиқзода ва Рустам ин қазияро як намунаи барҷастаи саркӯби озодии баён ва андеша дар Тоҷикистони имрӯза меноманд.
Чанде пеш чор ниҳоди давлатӣ: Вазорати фарҳанг, Кумитаи дин, Академияи илмҳо ва Донишгоҳи миллии Тоҷикистон муҳтавои китоби “Ҳаводиси рӯзгори ман”-ро, санҷида буданд. Додситонии кулли Тоҷикистон низ, рӯзи 1-уми декабр дар номае ба Радиои Озод тасдиқ кард, ки "китоб аз ташхиси комютерӣ, динӣ, адабӣ-сиёсӣ ва равоншиносӣ гузашт", вале дар бораи натиҷаи он ва ниҳодҳои санҷишгар чизе нагуфт.
То ин дам баъзе аз мақомдорони тоҷик муҳтавои китоби “Ҳаводиси рӯзгори ман”-ро танқид кардаанд. Ба ин қатор Эмомалӣ Насриддинзода, ёвари акнун собиқи раиси ҷумҳурӣ; Фарҳод Раҳимӣ, президенти пешини Академияи улум; Хайриннисо Юсуфӣ, муовини раиси Ҳизби ҳокими халқӣ-демократӣ ва Абдуҷаббор Раҳмонзода, сафири Тоҷикистон дар Узбекистон дохиланд. Ахиран яке аз шогирдони Раҳмонзода дар шабакаҳои иҷтимоӣ навишт, ки дар матлаби сафир ва адабиётшинос амдан ё иштибоҳан яке аз нукоти муҳими китоби Холиқзода таҳриф шудааст.
Ёддоштҳои соҳибкори тоҷик Абдухалил Холиқзода бо номи "Ҳаводиси рӯзгори ман" моҳи марти имсол рӯнамоӣ шуд. Муаллиф дар он аз фазои соҳибкорӣ, фасод, сатҳи пасти фарҳангу таълим дар Тоҷикистон изҳори нигаронӣ карда, ҳамчунон бардошту таҷрибаашро аз ҳамкорӣ бо намояндагони маҳалҳои гуногуни Тоҷикистон баён доштааст.
Баъзе аз корбарони шабакаҳои иҷтимоӣ, аз ҷумла масъули бахши табъу нашри Вазорати фарҳанг иддао карданд, ки муаллифи китоб намояндагони бархе маҳалҳоро паст задааст. Абдухалил Холиқзода пеш аз боздошт ин ҳамаро рад кард ва дар саҳифааш дар Фейсбук навишт, ки барои ӯ на маҳал, балки "тақдири миллат ва амнияту рушди кишвар муҳим аст".
Мақомот моҳи август ин китобро аз фурӯшгоҳҳо бардошта, дар робита ба нашри китоб муаллиф Абдухалил Холиқзода, нависандаи шинохта Абдуқодири Рустам ва мудири нашриёти “Эр-граф” Суҳроб Раҷабзодаро боздошт карданд. Ҳарсеи онҳо ба барангехтани кинаю адовати милливу мазҳабӣ аз ҷониби гуруҳи шахсон (қисми 2-и моддаи 189-и Кодекси ҷиноӣ) гумонбар ҳастанд.
Даъвои Африқо ба зидди Исроил. Қарор ва пайомади он чӣ хоҳад буд?
Дар назар аст, ҳафтаи равон, Додгоҳи байнулмилалии СММ дар Лоҳа ё Гаага қарори пешакии худро дар мавриди шикояти Африқои ҷанубӣ алайҳи Исроил эълон кунад. Муҳокимаи ин масъала рӯзҳои 11-12 уми январ дар додгоҳ оғоз шуд.
Ҷумҳурии Африқои Ҷанубӣ Исроилро ба нақзи Эъломияи оид ба пешгирӣ ва муҷозот барои наслкушӣ муттаҳам кардааст. Ин санади байналмилалӣ, баъд аз ҷанги дуюми ҷаҳон қабул шуда, Исроилу Африқои Ҷанубӣ ҳам онро пазируфтаанд. Эҳтимол муҳокимаи парванда алайҳи Исроил чанд сол идома хоҳад кард ва қарори ниҳоӣ ба ин зудиҳо қабул нашавад, аммо ба сифати чораи феълӣ додгоҳ метавонад, қарори қатъи ҷангро дар Ғазза содир кунад.
Ҳадафи Африқои Ҷанубӣ ҳам ҳамин аст. Талош дорад, то додгоҳ бо эълони тадобири муваққатӣ Исроилро ба қатъи ҷанг маҷбур кунад. Намояндагони Африқои Ҷанубӣ дар шикояти худ ҳамчунин талаб кардаанд, ки додгоҳ зимни қабули қарор масъалаи кӯчонидани иҷбории фаластиниҳо аз хонаҳояшон, таъмини онҳо бо маводи ниёзи аввал ва обу ғизо ва пешгирӣ аз бадтар шудани вазъ дар Ғаззаро ба назар бигирад.
Ҳомиёни ҳуқуқи башари байналмилалӣ бар инанд, ки на ҳамаи ин дархостҳо чун чораҳои муваққатӣ ба назар гирифта мешаванд. Гап сари он аст, ки ба иддаои намояндагони ҷониби Исроил, шикояти Африқои Ҷанубӣ метавонад ба далели иҷрои нопурраи тартиби пешниҳоди даъво ба Додгоҳи байналмилалӣ рад карда шавад.
Тибқи қоида ҷониби даъвогар бояд дар марҳилаҳои то расидан ба додгоҳ, ба ҳалли мусолиҳаомези ҷанг талош карда бошад. Қазия танҳо баъди он то Додгоҳи Байналмилалӣ мерасад, ки агар як ҷониб аз муҳокимаи даъвоҳои ҷониби дигарро саркашӣ кунад. Исроил иддао дорад, ки намояндагони он омодаи баррасии тамоми иддаову шубҳаҳои Африқои Ҷанубӣ буданд.
Африқои Ҷанубӣ рӯзи 29- уми декабр зидди Исроил шикоят буд. Бар асоси он, рӯзҳои 11-12 уми январ Додгоҳи байналмилалии СММ воқеъ дар Гаага, муҳокимаро шурӯъ карда, додрасҳо далелҳои ду ҷонибро шуниданд. Ҳуқуқшиноси африқоӣ, Адила Ҳассим, дар муҳокима Исроилро ба он айбдор кард, ки даҳсолаҳо боз алайҳи фаластиниҳо сиёсати генотсид ё наслкуширо пеш мебарад.
"Шурӯъ аз солҳои 60-и асри 20 Исроил Ғаззаро бомборон мекунад. Фаластиниҳо дар Ғазза бар асари тирандозӣ ва ҳамлаҳои ҳавоӣ ва ҳам аз замину баҳр мефавтанд. Онҳо ҳамчунин зери хатари марг аз гуруснагӣ ва бемориҳоянд. Муҳосираи идомадори Ғазза аз сӯйи Исроил, тахриби шаҳрҳои фаластиниҳо, бастани роҳи кӯмакҳои башарӣ барои мардуми азиятдида ба як шеваи маъмулии рафтори онҳо табдил шудааст”
Намояндагони Исроил дар нахустин суханронии худ дар додгоҳ, аз ҳодисаи рӯзи 7-уми октябри соли гузашта ва ҷиноятҳои дигари ҷангҷӯёни гурӯҳҳои исломӣ ёдовар шуданд. Ҳуқуқшиносони Исроилӣ таъкид карданд, ки ин гурӯҳҳо мавҷудияти Исроилро чун як давлат намехоҳанд. Ба андешаи онҳо Африқои Ҷанубӣ бо ин шикояташ мехоҳад, ки талошҳо барои ҳимоя аз ҳуқуқи Исроилиҳо қатъ шавад.
Так Бекер, мушовири ҳуқуқии Вазорати корҳои хориҷии Исроил, изҳор дошт, ки даъвогарон, далелҳоро дидаву дониста таҳриф мекунанд ва бе ягон асос истилоҳи "наслкушӣ"- ро истифода мебаранд:
"Даъвогар ин истилоҳро дар заминаи ҷанге истифода бурдааст, ки Исроил онро сар накард ва намехост чунин шавад. Дар ин ҷанг, Исроил худро аз ҲАМОС, “Ҷиҳоди исломии Фаластин” ва созмонҳои дигари терористӣ (ИМА, Иттиҳоди Аврупо ва чанд кишвари дигар онҳоро терористӣ медонад) дифоъ мекунад, ки бераҳмии даҳшатнокашон ҳудуд надорад. Мутаасифона, даъвогар далелу манзараҳое таҳрифшударо пешниҳод кардааст. Африқои Ҷанубӣ бо баҳонаи гӯё ҳимоят аз ҳуқуқи одамон ба Додгоҳ муроҷиат кардааст. Вале 75 соли мавҷудияти Исроилро ғайриқонунӣ хонда, бо ин ҳадафҳои инсондӯстона доштани худро зери шубҳа гузоштааст. Овардани далелҳои таҳрифшуда, дар бораи ҷанги Исроилу Фаластин, касро водор ба ин фикр мекунад, ки даъвогарон мехоҳанд, таърихи яҳудиёнро пок ва фаластиниҳоро аз масъулият дар баробари амалҳои иҷро кардаашон озод кунанд”
Додгоҳи байналмилалии Гаага баландтарин зинаи додгоҳӣ дар сохтори Созмони Милали Муттаҳид аст. Ин додгоҳ пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, дар соли 1945 дар асоси Оинномаи СММ дар Сан-Франсиско таъсис ёфт. Ҳадафи он баррасӣ ва ҳалли осоиштаи баҳсҳои байналмилалӣ миёни кишварҳои узви СММ ва додани баҳои ҳуқуқӣ ба чунин муноқишаҳост. Он аз Додгоҳи байналмилалии ҷиноятӣ фарқ дорад.
Даъвои ахирро дар Додгоҳи байналмилалии Гаага ҳайате иборат аз 17 додрас баррасӣ мекунад. Дар миёни онҳо намояндагони Лубнон ва Сомалӣ, ду кишваре ҳам ҳастанд, ки Исроилро чун давлат эътироф намекунанд ва бо он муносибатҳои дипломатӣ надоранд. Ба бовари нозирон мансубияти додрасҳо ба қарору тасмими додгоҳ таъсир нахоҳад кард ва онҳо ба ҳарфи қонун итоат мекунанд.
Эъломияи пешгирӣ ва муҷозот барои наслкушӣ, пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳон ва куштори дастаҷамъонаи яҳудиён қабул шудааст. Аммо то ҳанӯз аз сӯйи Додгоҳи байналмилалии СММ ягон давлат ба наслкушӣ гунаҳкор ва ҳукме содир нашудааст.
Бахши Балкании Радиои Озодӣ аз Марк Алис, мудири иҷроияи Иттиҳодияи байналмилалии адвокатҳо хост, даъвои ахир ба Додгоҳи ҷаҳонӣ ва пайёмади қарореро, ки дар ин бора қабул мешавад, шарҳ диҳад.
– Муҳокимаи ин қазия дар Додгоҳи байналмилалии СММ ба итмом расид ва интизор меравад, ки дар асоси шикояти Африқои Ҷанубӣ алайҳи Исроил, қарори пешакӣ содир шавад. Марҳилаи аввалро Шумо чӣ гуна баҳо медиҳед?
– Ман фикр мекунам, ки ин муҳокимаи ниҳоят муҳим аст. Зеро таваҷҷӯҳи ҷомеаи ҷаҳонӣ ба он равона шудаву ҳама вазъ дар Ғаза ва ҳамчунин Исроилро баъди ҳамлаи даҳшатноки ҲАМОС пайгирӣ доранд. Ҳамзамон, ба фикри ман, ҷомеаи ҷаҳонӣ бо таваҷҷӯҳ ба вазъи мардуми осоишта аз он нигаронанд, ки оё посухи Исроил ба ҳамлаи ҲАМОС аз ҳад нагузашт? Ҳарчанд, аз лиҳози ҳуқуқӣ, барои дифоъ аз худ чунин вокуниш имконпазир аст.
Ба ин тартиб дар мурофиа ба уҳдадориҳои Исроил дар робита ба риояи қонун ва ҳимояи мардуми ғайринизомӣ диққати ҷиддӣ дода шуд. Африқои Ҷанубӣ иддао дорад, ки амали Исроил дар Ғазза наслкушӣ аст ва мегӯяд, барои ин далелҳо вуҷуд доранд. Ба андешаи ман, ин иддаои Африқои Ҷанубӣ хеле ҷиддӣ аст. Он ба даҳшатноктарин амали ҳуқуқӣ дар ҷаҳон — наслкушӣ, нигаронида шудааст. Маҳз барои ин ба назарам таваҷҷуҳи аслӣ ба тасмими додгоҳ равона шудааст, ки чӣ чораҳои муваққатиро пешбинӣ хоҳад кард.
– Фикр мекунед, чораҳои муваққатӣ қабул мешаванд?
– Бале, ба эҳтимоли зиёд чораҳои муваққатӣ қабул мешаванд. Африқои Ҷанубӣ дар муроҷиати худ як қатор чораҳоеро алайҳи Исроилро пешниҳод кардааст. Мо медонем, ки дар гузашта Додгоҳ ин корро карда буд. Аз ҷумла, дар робита ба ҷанги Русия зидди Украина. Аммо ин тадбирҳо аз чӣ иборат хоҳанд буд? Бояд мунтазир бимонем. Ман фикр мекунам, ки қабули чораҳои муваққатӣ мушкилоте дар пай хоҳад дошт. Зеро додгоҳ бояд эътироф кунад, ки Исроил худро аз ҳамлаҳо дифоъ кард ва ин ҳақро дошт. Дар маҷмӯъ ҳадаф аз тадбирҳои муваққатӣ дар асл қабули қарор барои қатъи ҷанги Исроил аст. Вале ин суолҳои дигареро дар робита ба ҳуқуқи Исроил барои дифоъ аз худ ба миён меорад. Бино бар ин, ба назари ман, тадбирҳои муваққатӣ бештар аз он иборат хоҳад буд, ки аз Исроил талаб мешавад, ҳангоми амалиёти ҷангӣ, қонунҳои байналмилиро риоя ва таъмини бандҳоеро, ки дар эъломияи зидди наслкушӣ таъкид шудааст, кафолат диҳад.
Тибқи Эъломияи зидди наслкушӣ, бояд бо далелҳои қавӣ исбот шавад, ки бо ҳадафи наслкушӣ амали мушаххасе анҷом шудааст.
– Ба назари Шумо оё ин талаб мутобиқ ба қонунҳои байналмилалӣ хоҳад буд?
– Ин ҷо чанд нуқтаи муҳим аст. Якум тибқи Эъломияи зидди наслкушӣ, бояд бо далелҳои қавӣ исбот шавад, ки бо ҳадафи наслкушӣ амали мушаххасе анҷом шудааст. Ин кор хеле мушкил аст, зеро барои исботи қисман ё пурра нобуд сохтани як гурӯҳи миллӣ ё нажодӣ факту далелҳои асосноку сатҳи баланд зарур аст.
Аз ин рӯ, то куҷо ин дар қарори ниҳоии додгоҳ ба инобат гирифта мешавад, ҳоло маълум нест. Агар ба таҷрибаи кори Додгоҳи байналмилалии СММ нигарем, қарор дар ин бора баъд аз чанд сол қабул хоҳад шуд. Ҳоло додгоҳ дар мавриди ин, ки Исроил дар Навори Ғазза наслкушӣ кард ё не хулосагирӣ нахоҳад кард.
– Додгоҳ метавонад ягон тадбири муваққатиеро, пешбинӣ кунад, ки дар шикояти ҷониби даъвогар наомадааст?
– Тадбирҳои муваққатие, ки аз сӯйи Африқои Ҷанубӣ пешниҳод шудааст, доманаи васеъ доранд, бино бар ин зимни пешбинии чораҳои феълӣ додгоҳ ҳам имконияти васеи интихоб хоҳад дошт. Ба ин далел, ба фикри ман, агар чораи муваққатие ҳам пешбинӣ шавад, додрасҳо мумкин аст, зимни тасмимгирии пешакӣ ба як, ду ё эҳтимол 3 банди он таваҷҷуҳ хоҳанд кард.
– Аз 17 додрасе, ки қарори пешакиро қабул мекунанд, ду нафар намояндаи Исроил ва Африқои Ҷанубӣ ҳастанд. Оё ин ба ҷараёни тасмимгирӣ дар ин қазия таъсир нахоҳад дошт?
– Тибқи қоидаи додгоҳ ҳарду кишвар иҷоза доранд, дар ҳайати додрасҳо, намояндаи худро дошта бошанд. Сабаб ин аст, ки ин додрасҳо бо муҳтаво ва назари ҳар як кишвар оид ба чунин масъалаҳои бисёр мураккаб шиносанд. Будани онҳо чун як манбаи муҳими иттилоот дар ин ҳайатҳо муҳим аст. Ба суоли шумо посухам ин аст, ки бале, ин додрасҳо нақши муҳим доранд, аммо қабули қарор танҳо ба райъи онҳо вобаста нест.
– Додрасҳои дигар чӣ? Тавре медонем, раҳбари Додгоҳи байналмилалии СММ шаҳрванди Амрико ва муовини ӯ шаҳрванди Русия аст. Оё ин дар муҳокимаи парванда чӣ таъсир хоҳад дошт?
– Ба назари ман дар ҳар ҳайату додгоҳ, махсусан дар Додгоҳи байналмилалӣ, ки додрасҳояш аз кишварҳои гуногуни дунё ҳастанд, то ҷое вобастагии сиёсӣ ҷой хоҳад дошт, аммо ҳатмӣ нест, ки ин ба маънии пуштибонӣ аз ин ё он тараф бошад. Бубинед, дар ҳайати мушовара додрасҳои зиёде ширкат мекунанд. Ба назари ман, додрасҳое, ки дар ҳайатҳои байналмилалӣ пешбарӣ мешаванд, қабл аз ҳама ба қонун такя мекунанду талош хоҳанд кард, ки бар асоси далел қарор қабул кунанд. Бино бар ин ман фикр мекунам дар баррасии қазияи ахир ҳам, чунин хоҳад буд.
– Оё дар сурати қабули тадобири муваққатӣ ё дигар амру қарор, Исроил ҳатман уҳдадор мешавад, ки онро иҷро кунад? Агар аз амрҳо сарфи назар кунад, чӣ?
– Иҷрои амри Додгоҳи байналмилалии СММ барои ҳама ҷонибҳо ҳатмӣ аст. Ҳамчун аъзои СММ давлатҳо ӯҳдадоранд, ки дар ҳар ҳолат қарори додгоҳро қабул ва иҷро кунанд. Ин қарори ниҳоӣ аст ва аз болои он шикоят бурда намешавад. Бо имзои Оинномаи СММ давлатҳо вазифадоранд, ки ба қарори додгоҳ эҳтиром гузоранд ва Исроил ҳам ӯҳдадор мешавад, ки онро иҷро кунад. Ҳарчанд, албатта, мо на як бор шоҳиди он будем, ки давлатҳо қарорҳои муваққатиро риоя намекарданд. Бори охир мо инро дар мисоли қароре мушоҳида кардем, ки ба Русия рабт дошт.
Дар ин ҳолат имкони истифода аз як роҳи дигар вуҷуд дорад. Давлат метавонад, масъаларо барои баррасӣ ба Шӯрои амнияти СММ пешниҳод кунад. Ин Шӯро ваколат дорад, ки тадбирҳои иловагӣ пешбинӣ кунад. Вале тавре маълум аст, ин масъалаи сиёсӣ аст, фикр мекунам, ки дар ҳоли ҳозир ин натиҷае нахоҳад дошт. Дар ҳар сурат ҳар кишваре, ки Додгоҳи байналмилалиро эътироф мекунад, ӯҳдадор аст, ба қарори он итоат намояд. Вале мо медонем, ки аз нигоҳи сиёсӣ на ҳамеша ин риоя мешавад.
– Яъне ба ҳар ҳол, агар чунин ҳолат пеш ояд, на фақат Исроил, балки кишварҳои дигаре ҳам, ки зери Эъломия имзо гузоштаанд, метавонанд ин уҳдадориро иҷро накунанд? Пайомади он чӣ хоҳад буд? Ва дар сурати иҷро нашудани қарори Додгоҳ ин барои кишварҳои дигар чӣ ҳушдоре хоҳад дошт?
– Ин суоли хуб аст, махсусан дар мавриди Эъломияи зидди наслкушӣ. Ин Эъломия, дар навбати аввал на танҳо барои пешгирӣ аз наслкушист, балки ба ҳар кишвар барои таъмини риояи механизми он нигаронида шудааст. Ин қабл аз ҳама иҷрои масъулияти ҳар як кишвар дар ҳудуди худ аст. Вале бо таваҷҷӯҳ ба мавқеи Додгоҳи байналмилалӣ дар СММ, ин воқеан ба давлатҳои дигар таъсири муҳим доҳад дошт. Ман фикр намекунам, ки иҷрои он на ҳамеша бо комёбӣ анҷом мегирад, аммо ба назарам, қарори Додгоҳи байналмилал оид ба тадбирҳои муваққатӣ фишорро ба давлате, ки хоста шуд нисбаташ чунин чораҳоро роҳандозӣ шавад, бештар мекунанд. Вале боз ҳам мо шоҳиди он будем, ки Русия ин қарорҳоро сарфи назар кард. Дар ҳар сурат, худи далели эълони чораҳои муваққатӣ аз сӯйи Додгоҳи байналмилалӣ, гапи хеле муҳим аст.
Гуфтугӯ