Mosarritja e një marrëveshjeje ndërmjet Kosovës dhe Serbisë në Bruksel lidhur me çështjen e targave, e bën situatën e sigurisë në veri të Kosovës shumë më të ndjeshme sesa që ka qenë deri më tash, vlerësojnë njohësit e proceseve politike dhe të çështjeve të sigurisë në Kosovë.
Situatën në veri të Kosovës, njohësi i proceseve politike, Agon Maliqi e cilëson si “më të rrezikshmen që nga shpallja e pavarësisë së Kosovës në vitin 2008” dhe, sipas tij, në rast se përkeqësohet situata e sigurisë, është vështirë të gjendet rrugëdalja.
Për më shumë, misioni i EULEX-it, i cili, siç thotë ai, ka mandatin mbikëqyrës, nuk mund të marrë rolin për të siguruar rendin dhe paqen.
“KFOR-i, në anën tjetër, mund të rikthehet në bazë të mandatit që e ka prej Kombeve të Bashkuara, si forcë e parë e ndërhyrjes. Kjo do të bënte regres të madh, në kontekstin e krijimit të një situate të veçantë të sigurisë në veri, gjë që efektivisht e ndan veriun nga perspektiva e rendit juridik dhe kushtetues të Kosovës”, thekson Maliqi.
Me kërkesën e Shteteve të Bashkuara, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, e ka shtyrë për 48 orë zbatimin e fazës së dytë të vendimit për riregjistrimin e makinave me targa ilegale serbe në RKS - Republika e Kosovës. Kjo shtyrje për 48 orë u bë pas dështimit të negociatave në Bruksel ndërmjet Kurtit dhe presidentit serb, Aleksandar Vuçiq.
Shefi i Politikës së Jashtme të BE-së, Josep Borrell, e hodhi përgjegjësinë kryesisht te pala kosovare për mosarritjen e një marrëveshjeje për çështjen e targave, duke shtuar se kjo situatë “lë vakum shumë të rrezikshëm sigurie”.
Ai, pas dështimit të negociatave, kërkoi nga Kosova që menjëherë "t'i pezullojë fazat e mëtejshme" të planit për riregjistrimin e makinave në veri të Kosovës, ndërsa nga Serbia "të pezullojë lëshimin e targave" të reja, të tilla si KM, që në Kosovë konsiderohen të paligjshme. Serbia u pajtua me këtë propozim, por jo edhe Kosova.
Qytetarët serbë në katër komunat në veri të Kosovës – Mitrovicë e Veriut, Leposaviq, Zubin Potok dhe Zveçan - të mbështetur nga autoritetet e Beogradit, kundërshtojnë vendimin e Qeverisë për targat.
*Video nga arkivi i REL-it: Cilat ngjarje u paraprinë tensioneve në veri?
Ata më herët kanë deklaruar se do të bëjnë rezistencë ndaj vendimit të Qeverisë së Kosovës për targat, por presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, u ka bërë thirrje atyre që edhe nëse protestojnë ndaj këtij vendimi, këtë ta bëjnë në mënyrë paqësore dhe demokratike, si dhe të tregojnë se serbët nuk dëshirojnë konflikt.
Plani i Qeverisë së Kosovës për zbatimin e vendimit për riregjistrimin e veturave me targa ilegale dhe konvertimin e tyre në targa RKS, si dhe vendimi i autoriteteve të Kosovës për suspendimin e drejtorit të Policisë së Kosovës për rajonin e veriut, Nenad Gjuriq, i cili ka refuzuar zbatimin e planit, ka nxitur reagimin e pjesëtarëve të komunitetit serb në veri të Kosovës.
Më 5 nëntor, ata kanë dhënë dorëheqje nga të gjitha institucionet qendrore dhe lokale në katër komunat e veri të vendit, si dhe nga Policia e Kosovës dhe Gjyqësori.
Njohësi i çështjeve të sigurisë, Nuredin Ibishi, shpreh mendimin që ndaj zbatimit eventual të planit të Qeverisë së Kosovës për targat, reagimet e qytetarëve serbë në veri janë të pritshme.
“Normalisht, refuzimi mund të jetë individual, por do të ketë edhe instruksione për veprim kolektiv ndaj kësaj mase, përmes bllokimit të rrugëve me tubime e protesta, si dhe masa të tjera represive ndaj rendit dhe qetësisë publike në këtë pjesë (veri) të vendit”, vlerëson Ibishi.
Duke folur për misionin e Bashkimit Evropian për sundimin e ligjit në Kosovë, EULEX, dhe forcat paqeruajatëse të NATO-s, KFOR, Ibishi është gjithashtu i mendimit se asnjë nga këto mekanizma nuk mund ta marrë rolin e Policisë së Kosovës.
Ai tha se Qeveria e Kosovës duhet t’i qaset zbatimit të planit të saj duke angazhuar kapacitetet e institucioneve të sigurisë dhe rendit.
“Mendoj se ka kapacitete të bollshme për mbikëqyrjen e vendkalimeve kufitare dhe të mbikëqyrjes së vijës kufitare, por edhe të mbajtjes së rendit dhe sigurisë publike në brendi të këtyre katër komunave, si dhe stacioneve dhe nënstacioneve policore”, thotë Ibishi.
Vendimi i Qeverisë së Kosovës për riregjistrim të makinave ka tri faza.
Pas fazës së parë, shqiptimit të qortimeve për ngasësit e makinave me targa ilegale që zgjati deri më 22 nëntor, Policia e Kosovës duhej të niste zbatimin e fazës së dytë - shqiptimin e gjobës prej 150 eurosh ndaj ngasësve të këtyre veturave, që është shtyrë edhe për 48 orë.
Faza e tretë përfshin përdorimin e targave provuese, ndërkaq pas 21 prillit të vitit 2023, Qeveria e Kosovës ka thënë se do të lejohen të qarkullojnë vetëm makinat me targa RKS.
Kosova dhe Serbia kanë nisur negociatat për normalizimin e marrëdhënieve më 2011, me ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian.
Procesi i negociatave pritet të përfundojë me marrëveshje ligjërisht të detyrueshme.
Ndonëse Kosova deklaron se kjo marrëveshje duhet të përfshijë njohjen e ndërsjellë, Serbia nuk pranon, duke insistuar në “zgjidhje kompromisi”.
