Učenici osnovnih škola, srednjoškolci i studenti gotovo da ništa ne znaju o savremenoj istoriji Crne Gore, naročito o njenoj ulozi u ratnim događajima iz devedesetih godina prošlog vijeka, a to ne čudi jer im predaju profesori koji takođe tokom školovanja iz udžbenika istorije nijesu dobili relevantne podatke i činjenice o tom periodu crnogorske istorije.
To proizilazi iz rezultata analize "Što skrivaju i otkrivaju crnogorski udžbenici o savremenoj istoriji Crne Gore" koju je priredila NVO Centar za građansko obrazovanje.
Otkrivaju gotovo ništa, ali zato prećutkuju dosta toga...
Raspad SFRJ i ratna dešavanja na ovim prostorima, u aktuelnim udžbenicima istorije za gimnaziju i srednje škole u Crnoj Gori, kao nastavna jedinica je obrađena na samom kraju udžbenika za IV razred, u jednoj lekciji na tri stranice teksta.
Prezentovane su činjenice, bez ikakvog vrijednosnog suda i bez ikakvih dodatnih objašnjenja, uz šturi i sažet pregled dešavanja.
Agresija na Dubrovnik u jednoj rečenici
Nema informacija o konkretnim ratnim zločinima, odgovornima za ta zlodjela, govori se samo o broju poginulih tokom NATO bombardovanja u Srbiji, ali ne i o žrtvama u Crnoj Gori i na Kosovu. Ne pominju se akcije srpske policije i paravojske te zločini nad Albancima na Kosovu koji su prethodili bombardovanju.
Kako je saopštila Isidora Radonjić iz Centra za građansko obrazovanje (CGO) uloga Crne Gore u agresiji na Dubrovnik u udžbenicima istorije za osnovnu i srednje škole pominje se u samo jednoj rečenici:
„'U napadu JNA na dubrovačku regiju učestvovali su i rezervisti iz Crne Gore'. Dalje se ne elaboriraju detalji o ratu na prostoru bivše Jugoslavije već se samo kratko konstatuje njegovo okončanje uz posredovanje međunarodne zajednice“, objašnjava Radonjić.
No, nijesu samo učenici, srednjoškolci i studenti bez formalnog obrazovanja o ratnim devedesetim nego i oni koji im predaju, odnosno profesori, upozorava Radonjić:
„Na Filosofskom fakultetu u Nikšiću ne postoji predmet u okviru kojeg se zasebno obrađuje istorija Crne Gore u 20. vijeku, a planom predmeta 'Istorija Jugoslavije 2' predviđeno je da se u posljednjoj radnoj sedmici obrađuje raspad Jugoslavije i to do 1992. godine. Jasno je da tim programom nije ni predviđeno da se obrađuje rat u cjelosti kao ni vezani događaji iz novije crnogorske istorije. To je posebno problematično imajući u vidu da se na katedri za istoriju edukuje nastavni kadar koji treba da obrazuje učenike, a taj kadar ne dobija formalno obrazovanje koje je potrebno da bi takvu nastavu izvodio kvalitetno.“
Prema analizi, dvije trećine crnogorskih studenata ne zna koje godine je izvršena agresija JNA i crnogorskih rezervista na Dubrovnik, većina kaže da su među sudskim slučajevima za ratne zločine koji su vođeni u Crnoj Gori i onaj za genocid u Srebrenici , za logor Lora i opsadu Sarajeva.
Neznanje o ratnim zbivanjima s kraja prošlog vijeka doprinosi kulturi zaborava i suočavanja sa prošlošću a ovakvi udžbenici istorije samo tome doprinose, kaže Tamara Milaš iz CGO.
„To što se na određeni način skriva znanje samo dodatno šiti neznanje, a sa druge strane skriva se i ona odgovornost koju je neophodno utvrditi kako bi i mi u tom procesu evropskih integracija išli rasterećenije. Činjenica je da nema adekvatnog suočavanja sa prošlošću sve dok na odgovarajući način ne sankcionišemo sve one koji su učestvovali u ratnim dešavanjima u Crnoj Gori i van njenih granica. Dakle da se kazne i nalogodavci i izvršioci, ali i podstrekači svih tih ratnih dešavanja“, kaže Milaš.
Istoričari neće da se konfrontiraju vlasti
Zašto crnogorski istoričari pišu udžbenike u kojima gotovo da ništa ne piše o ratnim godinama s kraja prošlog vijeka? Da li zato što ni sami ne znaju dovoljno ili zato što ne smiju da pišu o onome što se zaista dogodilo?
Istoričar Miloš Vukanović kaže da je jedan od razloga to što su udžbenici zastarjeli, neki su još iz 2003. neki pak novijeg datuma. No, dodaje, nije samo to razlog.
„Većina istoričara i dalje smatra da nije prošlo dovoljno vremena, što apsolutno nije tačno. Jednostavno idu linijom manjeg otpora zato što su isti politički i drugi akteri od tada a vjerovatno i bar narednih 10 godina tu, tako da ne žele da se konfrontiraju", smatra Vukanović.
Podsjetimo da je struka prošle godine bila priredila udžbenik istorije za srednje škole, koji je kako nam je tada saopštio koautor profesor Šerbo Rastoder detaljno opisivao raspad SFRJ i ratna dešavanja na ovim prostorima.Taj udžbenik je, međutim zabranjen od stane tada, a i danas, aktuelne crnogorske vlasti:
„Prema mojim informacijama, zabranu tog udžbenika je lično tražio predsjednik Filip Vujanović na osnovu stava Saveza udruženja boraca NOB-a. Oni su tada, navodno, problematizovali činjenicu da se u tom udžbeniku pominje učešće Crne Gore u tom ratu. Argumentacija protiv toga je bila da Crna Gora tada nije bila samostalna država i da nije mogla odlučivati o tome da li će učestvovati u ratu ili ne. Čak je argumentacija išla do tog nivoa da Crna Gora nije ni učestvovala u tim događajima. Mi smo, kao kontraargumentaciju, naveli apsurdnu činjenicu da država, koja ima ratne vojne invalide, Udruženje ratnika iz posljednjeg rata, ne može da nije učestvovala u ratu. Ali moć političke sile je bio veći i taj udžbenik je povučen kao takav.”
Facebook Forum