Piše: John Kemp, analitičar tržišta za Reuters
Mjere zatvaranja dovele su većinu svjetskih naprednih ekonomija do zastoja dok se donosioci odluka bore sa pandemijom korona virusa uvodeći mjere na sva kretanja koja nisu neophodna, piše John Kemp za Reuters.
Desetine miliona zaposlenika u maloprodaji, industriji zabave, prehrambenim uslugama, osobnim i profesionalnim uslugama, obrazovanju i drugim teško pogođenim sektorima već su poslani kućama na čekanje ili su otpušteni.
Mala poduzeća i samozaposleni su među najteže pogođenim grupama, ali se gubitak proizvodnje, prihoda i radnim mjesta širi cijelim lancem opskrbe u kompanijama svih veličina.
Mjere zatvaranja i kretanja uspješno su poremetile prenos korona virusa te pokazuju neke znakove smanjenja broja prijavljenih novih slučajeva zaraženih i preminulih.
No, visoki ekonomski i socijalni troškovi potiču zahtjeve ka vladama da artikuliraju jasnu izlaznu strategiju koja bi omogućila ponovno pokretanje ekonomije.
Da li je to uopšte izbor?
Donosioci odluka i njihovi savjetnici za nauku, kao i poduzeća i glasači moraju izvagati svoj odnos između zdravstvene koristi i ekonomskih troškova prekida rada.
“Ne možemo dopustiti da lijek bude mnogo gori od samog problema”, napisao je 23. marta na Twitteru američki predsjednik Donald Trump. No, pojedini ekonomisti odbacuju ovu ideju, insistirajući da ne postoji izbor između borbe protiv epidemije i minimiziranja ekonomskog raspada.
Prema njihovom mišljenju, mjere zatvaranja i kretanja zapravo smanjuju i smrtne slučajeve i ekonomsku štetu u poređenju sa nekontrolisanom epidemijom, tako što smanjuju trajanje i ozbiljnost krize.
Za pristalice, zatvaranje predstavlja političku intervenciju koja ima nula troškova za prilike i zapravo poboljšava ishode u svim dimenzijama u odnosu na nekontroliranu epidemiju.
Lekcije iz 1918.
Tvrdnja da mjere zatvaranja imaju zdravstvene i ekonomske koristi najsnažnije su prikazane u radu kojeg su objavila tri istraživača Federalnog sistema rezervi i Massachusetts Institute of Technology (MIT).
“Pandemija suzbija ekonomiju, intervencije javnog zdravstva ne”, naziv je rada kojeg su 26. marta objavili Sergio Correia, Stephan Luck i Emil Verner.
“Ono što smo otkrili, jeste da gradovi koji su djelovali ranije i agresivnije ne funkcionišu ništa lošije i, ako ništa drugo, rastu brže nakon završetka pandemije”, zaključuje se u radu.
“Naši pronalasci pokazuju da nefarmaceutske intervencije ne samo da smanjuju stopu smrtnosti, one također ublažavaju ekonomske posljedice pandemije.”
Čak i bez zatvaranja, teške epidemije uzrokuju mnogo ekonomskih padova zbog smrti, izostanak sa posla i dok pojedinci i domaćinstva usvajaju svoje dobrovoljne mjere fizičkog udaljavanja.
Ako intervencije koje nisu zdravstvene mogu smanjiti trajanje i ozbiljnost epidemije, moguće je smanjiti ekonomske troškove kao i smanjiti broj smrtnih slučajeva.
Correia, Luck i Verner navode da ove vrste intervencija doista mogu poboljšati zdravstvene i ekonomske ishode temeljeno na iskustvu pandemije gripa u Sjedinjenim Državama 1918/19. godine.
“Naša analiza nudi dvije glavne spoznaje. Prvo, pronašli smo da područja koja su bila najviše pogođena pandemijom gripe 1918. godine vide oštar i trajan pad ekonomske aktivnosti”, navode istraživači.
“Dalje, vidimo da rane i opsežne nemedicinske intervencije nemaju štetni uticaj na ekonomske rezultate. Naprotiv, gradovi koji su rano i agresivno djelovali doživjeli su relativan porast stvarne ekonomske aktivnosti nakon pandemije”, navodi se u radu koji analizira pandemiju iz 1918. uz pojašnjenje da sva njihova otkrića navode da “pandemije mogu imati velike ekonomske troškove, ali nemedicnske intervencije, osim smanjenja broja smrtnih slučajeva, mogu imati i ekonomske koristi.”
Ograničenje podataka
Kao dokaz za svoje argumente Correia, Luck, Verner se oslanjaju na ranije prikupljene podatke o mjerama uvedenim u 43 grada tokom pandemije gripe u Sjedinjenim Državama 1918. i 1919. godine, prikazane u radu objavljenom 2007. godine.
Mjere koje su zabilježene u ovom radu uključuju zatvaranja škola, zabranu javnih okupljanja i zakonom propisana izolacija i karantin. No također su razmotrene i druge mjere, uključujući izmjenu rasporeda rada, ograničeno zatvaranje ili regulacija poslovanja, ograničenje prevoza kao i pravilnike o maskama.
Correira, Luck i Verner povezali su brzinu kojom su te mjere uvedene i dužinu održavanja sa četiri zdravstvena i ekonomska ishoda.
Analizirali su stopu smrtnosti, proizvodnju i zaposlenost, sredstva banaka i naplate kredita, kao i vlasništvo nad automobilima na gradskoj i državnoj razini.
Razlozi za oprez
Postoji nekoliko razloga za oprez u oslananju na koleraciju u radu Federalnog sistema rezervi i MIT-a o gripi iz 1918. kako bi se izvukli zaključci o ekonomskom uticaju mjera zatvaranja u slučaju pandemije korona virusa 2020. godine.
Prvo, piše Kemp, pandemija gripe poklopila se sa krajem rata i tranzicijom iz ratne u mirnodopsku ekonomiju, što i samo autori priznaju ali bez detaljnije analize.
Zabrana kretanja u Beogradu
Dalje, ograničenja uvedena 1918. uglavnom zatvaranja škola masovnog okupljanja i izolacija i karantin bile su mnogo manje stroga, no zabrana putovanja uvedenih tokom mjera pandemije korona virusa.
U najvećem dijelu nefarmaceutske mjere uvedene 1918. daleko su manje ometale poslovanje, a ujedno najstrožije od tih mjera često su se primjenjivala u veoma kratkom periodu.
Pratite MAPU širenja korona virusa
Treće, stoji u Reutersovoj kolumni, nedostatak visokofrekventnih mjesečnih podataka znatno otežava procjenu kratkoročnog ekonomskog uticaja nefarmaceutskih mjera 1918.
Correia, Luck i Verner, navodi Kemp, uradili su najbolje što su mogli na osnovu veoma ograničenih podataka dostupnih o ekonomskoj dinamici pandemije iz 1918. godine, no, kako navodi Kemp njihovi zaključci se temelje na veoma krhkim podacima.
