SPC je u dvostrukom povlašćenom položaju u odnosu na druge poreske obveznike i korisnike državnih donacija. Kao poreski obveznik ima privilegije jer je oslobodjena poreza za svoju osnovnu delatnost i imovinu, a i kao korisnik budžetskih sredstava, ona je favorizovana.
Po zakonu, crkve su za svoju osnovnu versku delatnost oslobodjene poreza. Ne plaćaju porez na imovinu bogomolja, imaju pravo na povraćaj PDV-a za robu koja je u funciji bogosluženja, zdravstveno i socijalno osiguranje za sveštenike ne uplaćuju, to za njih čini ili država. Prema nezvaničnim informacijama, postoji izmedju SPC i države prećutni dogovor da se porez na imovinu ne plaća sve dok se do kraja ne realizuje restitucija, povraćaj svojevremeno oduzete crkvene imovine.
Šta kažu gradjani koje država u poslednje vreme sa pravom disciplinuje, da redovno ispunjavaju svoju gradjansku dužnost prema državi redovnom uplatom poreza uz pretnju visokih kazni. Koleginica Milena Kuzmanović pitala je Valjevce treba li Crkva da plaća porez, kao i svi drugi obveznici?
Naš pokušaj da dobijemo informacije od nadležnih organa sveo se na bezuspešno dopisivanje i telefoniranje pri čemu su jedni na druge prebacivali nadležnost - od Poreske uprave, preko Ministarstva finansija do Ministarstva pravde, odnosno Uprave za saradnju sa crkvama i verskim zajednicama. Nismo bolje prošli ni u Patrijaršiji.
Crkva kao povlašćeni poreski obveznik našla se visoko na agendi potpredsednika DS Borislava Stefanovića koji je izašao u javnost sa svojim idejama o tome kako promenom prioriteta obnoviti DS skretanjem ulevo. Pa se tu našla i crkva.
„Ja svakako nisam mislio na oporezovanje hramova, nego na prihode koje ostvaruju, na promet koji ostvaruju, na zgrade koje ne služe za religijsku praksu, već za uslužne delatnosti tipa razni konaci, hoteli, moteli, vinarije..i tome slični.“
Na pitanje da li ima proveren podatak da oni ne plaćaju dažbine državi, za ono što nisu bogosluženja i slično, Stefanović odgovara potvrdno: “Moje informacije su da crkva ne plaća bilo kakve poreze. I ima jedan deo crkvenih velikodostojnika koji kažu da su spremni da prihvate ovaj moj predlog kada se sva imovina crkvi vrati.“
Sagovornika na ovu temu u SPC nismo mogli dobiti, izuzev što nam je u neformalnom razgovoru rečeno da je Crkva svojevremeno opljačkana i da će, kad joj bude vraćena imovina, ona uredno za nju platiti i porez. Medjutim, nije nas odbio Mirko Štefković, sekretar subotičke biskupije:
„Mi još ne plaćamo porez na imovinu osim u onim slučajevima gde Crkva odredjene nekretnine koristi za, recimo, privrednu delatnost, izdaje prostorije u zakup.“
On potvrdjuje da je čuo preko medija od direktora Uprave za saradnju sa vesrkim zajednicama da postoji dogovor da se ne plaća porez dok se ne vrati oduzeta imovina ckrvi. Štefković kaže i da postoji različita praksa od opštine do opštine. Požalio se takodje da od 2012. godine od kako je donet propis da verske zajednice ne uplaćuju doprinos za zdrsavtveno i socijalno osiguranje sveštenika, država, koja je tu ibavezu preuzela na sebe nije ni za jednog katoličkog sveštenika nije uplatila ni dinara.
Da se vratimo SPC. O njoj, kao preduzeću pisali su domaći mediji tvrdeći da je ona najuspešnija firma iza EPS-a i NIS-a, sa prihodom od nešto preko 140 miliona evra. Bogatstvo dela sveštenstva povremeno je vidljivo i široj javnosti. Ne jednom su publikovane slike luksuznog voznog parka ispred Patrijaršije u vreme crkvenih skupova, pokazivane fotografije njihovih luksuznih konaka, crkvenih hotela za turiste, kraljevski opremljenih domova nekih crkvenih velikodostojnika koji se uz duhovne, bave unosnim svetovnim poslovima-najrazličitijim biznisom.
Uz sve to, država je prema verskim zajednicama, preciznije rečeno, prema SPC široke ruke.
Do podataka o davanju novca iz budžeta Srbije bilo je lakše doći nego do podataka o poreskim davanjima verskih zajednica, zahvaljujuči Centru za razvoj neprofitnog sektora koji je objavio podatke o državnim donacijama nevladinom sektoru od 2008. do 2011. i u okviru toga i crkvama.
Pokazalo se da je 2011. godine SPC preko takozvane linije 481, u koju spadaju, pored verskih zajedica, partije, sportske i ostale klasične nevladine organizacije, na vrhu liste sa preko 782 miliona dobijenih dinara. Katolička crkva je dobila u isto vreme manje od dva miliona, a Islamska zajednica 14 i po. Aleksandar Bratković iz Centra za razvoj neproftnog sektora precizira da je izmedju dva državna miljenika - crkve i sportiskih organizacija, mrtva trka:
“Generalno, verske zajednice jesu u povlašćenom položaju, u periodu od 2008. do 2011. one su primile najviše dotacija kroz tu budžetsku liniju. Pri tom, nismo dobili nikakvu dokumentaciju da je to sprovedeno na osnovu konkursa, a još manje da su podnosili izveštaje o utrošenim sredstvima. Volim da kažem da je naša država, odnosno vlade i lokalne samouprave, dakle oni koji odlučuju o tim sredstvima, ponašaju kao dobri vernici koji dodju, ostave prilog crkvi i ne pitaju dalje šta je sa tim novcem.”
I pojedinačno, kada se uporede razna ministarstva i njihove donacije, Ministarstvo vera je najdarežljivije. Ono je raspodelilo verskim zajednicama preko dve milijarde dinara u 2011. dok je na primer, Ministarstvo prosvete i nauke moralo da se zadovolji sa nešto više od sedam miliona. Dakle, neuporedivo, neuporedivo manje. Sve u svemu, naš sagovornik postavlja krucijalno pitanje sa stanovišta gradjana čiji se novac sliva u državni budžet kojim vlast u njihovo ime raspolaže i kad je u pitanju priliv i raspodela novca.
“S obzirom na to da je to budžet Srbije, tj. novac gradjana Srbije, postavlja se pitanje da li su njihovi prioriteti baš davanje tog iznosa verskim zajednicama, uključujući pre svega, Srpsku pravoslavnu crkvu."
