U Sjevernoj Makedoniji 17. oktobra biće održani sedmi lokalni izbori od proglašenja nezavisnosti nekadašnje Republike Makedonije iz Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
Prvi su održani 1996. a posljednji 2017. godine. Mandat gradonačelnika i opštinskih odbornika traje četiri godine.
Za osamdeset gradonačelničkih pozicija, koliko postoji opština u zemlji, takmičiće se ukupno 297 kandidata koje su predložile koalicije, stranke i grupe birača. Prema statistikama objavljenim na web stranici Državne izborne komisije, 56,13 posto kandidovanih su muškarci, a 43,87 posto žene.
Izborna kampanja počinje dvadeset dana prije izbornog dana, što bi značilo da za ove lokalne izbore kampanja počinje 27. septembra i trajaće do ponoći 15. oktobra.
Predstojeći jesenji izbori donose nekoliko novina kojih na prethodnim nije bilo: glasanje sa aparatima za provjeru otisaka prstiju i najviše nezavisnih kandidata za vijeća i gradonačelnike u odnosu na prethodne izborne cikluse. Očekuje se da će izborne bitke u nekoliko opština biti zanimljive.
Kandidate ipak u najvećim brojem imaju stranke vladajuće koalicije sa državnog nivoa, Socijaldemokratskog saveza Makedonije (SDSM), Demokratske unije za integraciju (DUI – vladajuća partija etničkih Albanaca) i albanske stranke Besa, Alijanse za Albance, kao i VMRO-DPMNE (opoziciona konzervativna partija).
Na desetim parlamentarnim izborima od proglašenja nezavisnosti u julu prošle godine koalicija predvođena SDSM-om osvojila je najviše poslaničkih mesta.
Borba za Skoplje
Na izborima u oktobru čak 12 kandidata pokušaće dobiti mjesto gradonačelnika u Skoplju.
Aktuelni gradonačelnik Petre Šilegov iz SDSM-a tražit će drugi mandat, Danela Arsovska, koju podržava VMRO-DPMNE, Pero Georgievski Kamikaza kao kandidat Ljevice, zatim advokat Aleksandar Tortevski iz stranke Tvoja, muzičar Beni Šaćiri (Beni Shaqiri) kao kandidat vladinih koalicionih partnera Liberalne demokratske partije (LDP), donedavna člancima DOM-a Ana Petrovska kao kandidat na nezavisnoj listi Green Human City. Svoje kandidate za glavni grad imaju i Bošnjačka demokratska alijansa, Komunistička partija Titove lijeve snage, Rodina, TMORO, Demokrate i Integra.
Od svih ovih kandidata, dva sa najvećim brojem glasova će ući u drugi krug izbora. Prema rasporedu Državne izborne komisije, drugi krug će biti održan 31. oktobra, dvije sedmice nakon prvog. Zbog velikog broja kandidata očekuje se da niko od njih neće osvojiti većinu glasova u prvom krugu, te da će se gradonačelnik glavnog grada birati u drugom krugu.
Teme za koje se očekuje da će kandidati forsirati su one koje su već godinama aktuelne među stanovnicima Skoplja - zagađenje, otpad, prekomjerna i neplanirana izgradnja, javni gradski prevoz, zelene površine i drugo.
Ko protiv koga u Kumanovu?
Kumanovo se, pak, smatra bastionom SDSM -a. Tamo je i u vrijeme kada je gotovo cijela centralna i lokalna vlast u državi bila u rukama VMRO-DPMNE-a gradonačelnik bio iz SDSM-a.
Sada je zanimljivo da se aktuelni gradonačelnik Maksim Dimitrievski, koji je također bio u SDSM-u, kandidovao kao nezavisni kandidat, a sve nakon nekoliko mjeseci neslaganja s rukovodstvom vladajuće stranke. I oni izlaze sa svojim kandidatom, Oliverom Ilievskim, tako da se birači mogu podijeliti između dva kandidata koji su donedavno bili ista opcija. U tom gradu, VMRO-DPMNE se bori za gradonačelničku funkciju sa glumcem Tonijem Mihajlovskim, rodom iz Kumanova, koji je popularan kao glumac u cijeloj zemlji.
U Tetovu bitka vladinih koalicionih partnera
Očekuje se da će požar u modularnoj bolnici u Tetovu za liječenje oboljelih od covida -19, koji se dogodio na Dan nezavisnosti 8. septembra, uticati na debate između kandidata za gradonačelnike u Tetovu. Tu su aktuelne teme godinama javni prevoz i veliko zagađenje koje svake zime podiže ovaj grad visoko na listi najzagađenijih gradova na svijetu. Za ovaj grad je zanimljivo da kandidate imaju stranke koje su dio vladine koalicije - odnosno SDSM, DUI, DPA i Besa. Takmiči se ukupno sedam kandidata.
Vladin koalicioni partner DUI na izbore ide sa sadašnjom gradonačelnicom Teutom Arifi, partija Besa koja je bila u predizbornoj koaliciji na parlamentarnim izborima sa SDSM-om i imala zajedničke liste, kandidovala je lidera Biljalja Kasamija.
DPA, koja je takođe dio vladine većine, takmiči se sa bivšim gradonačelnikom Sadi Bedžetijem (Sadi Bexheti), a i SDSM takođe ima svog kandidata, Hamdija Elezovića. Opozicioni Savez za Albance, koji ima predizbornu saradnju sa VMRO-DPMNE, kandidovao je Vulneta Murselija, dok VMRO-DPMNE nema svog kandidata u ovom gradu.
Uoči izbora je lider SDSM-a Zoan Zaev, aktuelni državni premijer, objavio da je imao odvojene sastanke sa čelnicima stranaka koalicionih partnera njegove partije: DUI, Besa i DPA, te se dogovorio o saradnji na lokalnim izborima iako u Tetovu svi koalicioni partneri imaju svoje kandidate.
Da li će SDSM podržati Merka u Strugi?
Jednak broj kandidata kao u Tetovu – sedam, prijavljeno je u Strugi. Kandidate imaju SDSM, Alijansa za Albance i Alternativa, TMRO, DUI, Besa, DPA, te Demokrati, radnici i nezavisni. Na prethodnim izborima 2017. godine podrška SDSM-a albanskim strankama nije bila toliko rascjepkana, pa je podržavao kandidate DUI u prvom krugu tamo gdje nije imao svoje, a u drugom krugu kadrove stranke Alija Ahmetija koji su ušli u drugi krug.
DUI je za ove izbore kandidovao dosadašnjeg gradonačelnika Ramiza Merka (Merko), koji, prema prethodnim tvrdnjama Zaeva, nije bio dobar gradonačelnik.
Naime, Zaev i lider Bese Biljalj Kasami u februaru su se bili dogovorili o zajedničkom nastupu na prijevremenim parlamentarnim izborima održanim na ljeto. Prije njihovog održavanja, Zaev je u intervjuu za RSE, govoreći o tadašnjoj saradnji s Besom i bivšoj saradnji na lokalnim izborima s DUI, rekao da su 2017. stali iza odgovarajućih kandidata u koje su vjerovali, iako su se "zaista opekli s nekim kandidatima." Na pitanje za kim najviše žali, rekao je:
„Gospodinom Merkom. Žalim. Evo zašto mi je žao. Jednostavno je. Dok gradonačelnik Ohrida može djelovati, a to nije tako ugodna opštinska nadležnost, u Strugi se ništa ne poduzima.”
Zbog toga ostaje nejasno hoće li SDSM u drugom krugu podržati Merka ili kandidata njihovog drugog koalicijskog partnera Bese, Abdulaha Ćazimija (Abdullah Qazimi).
U Bitoli ministar protiv kandidata SDSM i VMRO-DPMNE
U Bitoli je zanimljivo da je kandidat za gradonačelnika Goran Milevski, sadašnji ministar lokalne samouprave i lider LDP-a, stranke koja je dugogodišnji koalicioni partner SDSM-a.
SDSM tu ima i svog kandidata i odlučeno je da to ne bude sadašnja gradonačelnica iz te partije Nataša Petrovska, već da ide s novom osobom - Hristom Kondovskim. Kandidat VMRO-DPMNE je Toni Konjanovski. Kandidaturu je podnio i Zoran Lazarevski-Paljo kojeg je predložila grupa birača, te Jorgo Ognenovski iz stranke Demokrate kao i Goran Taskovski iz stranke "Makedonsko doba treće".
U prethodnom sazivu opštinske skupštine bila su dvojica nezavisnih odbornika građanske inicijative koji su i sada podnijeli kandidatsku listu za odbornike. Osim njih tu si još dvije druge liste nezavisnih odbornika, jedna koju predvodi Remzi Medić i druga na čijem je čelu Ristenka Altiparmakovska.
Pobjeda SDSM-a na posljednjim lokalnim izborima u Bitolju označena je kao važna zbog duge vladavine VMRO-DPMNE u tom gradu. Posljednji gradonačelnik iz te stranke, glumac Vladimir Taleski, vladao je gradom od 2005. do 2017. godine.
Mnogo nezavisnih kandidata
Ove izbore će takođe obilježiti rekordno veliko interesovanje za nezavisne kandidate za gradonačelnike i odbornike. Prikupljanje potpisa za kandidature nezavisnih kandidata završilo je 30. avgusta. Do tada je 30 nezavisnih kandidata za gradonačelnika i 67 nezavisnih lista za odbornike prikupilo potpise. Svi oni će biti dio izbornog procesa 17. oktobra, a očekuje se da će u nekim opštinama pomrsiti stranačke račune.
Politički analitičar Petar Arsovski ocjenjuje za RSE da pojavljivanje nezavisnih lista može pomrsiti račune vodećih stranaka na odborničkim listama, ali za gradonačelničke kandidature teško, jer postoji većinski model glasanja. Arsovski očekuje da će gradonačelnici uglavnom i ubuduće biti iz dvije velike stranke, ali da će se unutar skupština opština tražiti širi konsenzus u okviru redovnog rada i djelovanja opština.
****Sa makedonskog priredila Lejla Sarić