Da li je eskalacija huliganstva i nasilja na utakmici Crna Gora – Rusija trebalo da iznenadi bilo koga? U kojoj mjeri je atmosfera uoči utakmice bila dobra podloga za sve što se dešavalo? Zašto država i društvo već duže vrijeme ignorišu slične situacije?
Slika Crne Gore kao male, ali i nezgodne sportske nacije, koja je u stanju da iznenadi i mnogo većeg i ozbiljnijeg protivnika, promijenila se preko noci. Snimak baklje kojom je u glavu pogođen golman gostujuće ruske reprezentacije obišao je svijet i dao novi, ružniji pogled na državu koja se blagonaklono i sa simpatijama tretirala u svjetskim sportskim krugovima.
Strasti su bile uzburkane i prije utakmice. Kako su izvjestili mediji, policija je uoči meča spriječila navijače Rusije da zapale zastavu Sjedinjenih Američkih Država, a huligani, članovi navijačke grupe iz Republike Srpske koja sebe naziva pravoslavnom armijom, su nakon incidenta na stadionu skandirali „Ubij Šiptara“, da bi na poluvremenu došlo i do obračuna navijača obje reprezentacije koji su se gađali stolicama. Teško je sagledati sve aspekte i kompleksne uzroke stadionskog nasilja, ali naš sagovornik Ivan Đorđević, antropolog iz Beograda, kaže da je na čitavom prostoru Balkana takvo ponašanje dozvoljeno:
„Niko ne sankcioniše razne gluposti koje se pojavljuju po stadionima i to se prihvata kao normalno. U Beogradu je najnormalnije da se peva 'Ubij, zakolji da Šiptar ne postoji' i da to niko ne komentariše, u Hrvatskoj je normalno da se viče 'Za dom spremni'... Takvi ispadi se sankcionišu isključivo kada su usmereni prema međunarodnoj javnosti, odnosno kada su u pitanju UEFA, FIFA, onda postaje vidljivo. Kada se to dešava u komšiliku, kada recimo igraju Budućnost - Sutjeska, ako neko skandira 'ubij', onda nema komentara. Ali ako bi se to desilo na utakmici Lige šampiona, onda bi to bio problem.“
Božo Koprivica, književnik i vrhunski poznavalac fudbala, smatra da su istinske, iskrene navijačke grupe na ovom prostoru nestale zajedno sa bivšom državom SFRJ. On vjeruje da sve ono što se dešava na stadionu ima mnogo dublje korijene:
„Tako da mnogo manje postaje važno ono što se dešava na terenu, od onoga što se dešava oko terena. Prvo to su, generalno, grupe koje ne plaćaju ulaznice, nego se njima plaća, vođama koje štite klupske vlasti, koje su opet produžene ruke ove vlasti, prave. To je uvijek sklop, to je jednostavno dio jedne opšte atmosfere u kojoj su se pogubili osnovni kriterijumi. Mislim da se to ne može bez nekih drastičnih mjera dovesti u red, a to ne vidim da država pokazuje. Državi odgovara neka vrsta haosa.“
Ivan Đorđević podsjeća da je u Srbiji bilo drastičnih primjera huliganstva – poput ubistva nedužnog francuskog navijača – ali skreće pažnju da je i u Crnoj Gori ranije bilo ozbiljnih situacija – od izliva rasizma, šovinizma, gađanja članova gostujućih ekipa:
„Reakcije pravne države nije bilo. I onda se desi ono što se desilo na utakmici sa Rusijom. Da je to bilo opet u domenu recimo Srbija-Hrvatska, Crna Gora-Srbija, niko to ne bi pominjao. Ovdje se to smatra normalnim. To sam negde nazvao prihvatljivim nacionalizmom, koji je deo svih balkanskih društava. Rekacije na određene vrste problema se pojavljuju isključivo kada smo pred očima Evrope.“
A posljedice, kaže Božo Koprivica, mogu biti drastične. Posebno kada se uzme u obzir koliko je sport važan za imidž bilo koje zemlje.
„Meni je prvo kao Crnogorcu užasno žao što sada ide jedna ružna slika o Crnoj Gori. Prvo mi je žao napora tih mladih ljudi, reprezentativaca, koji su pokazali veliku želju da igraju na velikoj evropskoj smotri, i to bi mnogo značilo za Crnu Goru. To je na kraju pozorište, ja to uvijek govorim, mnogo veće od pravog teatra, kad je pravo. I tu se onda pokazuju energija, emocije. I sad da odjednom neko iz hira svog, privatnog, ličnog, ne znam... Ali to je dio opšte atmosfere, da neko ima potrebu da pokvari jednu predstavu. To je najgora vrsta primitivizma. Nije to samo nasilje na stadionima. Nekad se govorilo domaće vaspitanje, ali je nekad postojalo, za mene vrlo važno, i ulično vaspitanje“, zaključuje Koprivica.
