Bilans dvodnevne potrage za ruskim špijunima u Crnoj Gori je dvoje uhapšenih crnogorskih državljana, šest protjeranih ruskih diplomata i zabrana ulaska za 28 stranaca.
Akcije su, od 29. septembra, sprovodili Agencija za nacionalnu bezbjednost u saradnji sa međunarodnim partnerima i Specijalno državno tužilaštvo, kada je pretreseno više lokacija u Podgorici u potrazi za dokazima koji upućuju na saradnju crnogorskih i ruskih državljana sa ruskim obavještajnim službama.
Protjerivanje šest službenika ruske ambasade zbog kršenja Bečke konvencije pozdravio je britanski ministar vanjskih poslova Džejms Kleverli (James Cleverly).
"Ujedinjeno kraljevstvo stoji uz Crnu Goru u preduzimanju ove akcije da zaštiti svoj suverenitet i bezbjednost od neprijateljskih ruskih aktivnosti", objavio je ministar Kleverli na Twitteru.
Šta je (ne)poznato o uhapšenima?
Nakon pretresa stanova i prostorija osumnjičenih za špijunažu i stvaranje kriminalne organizacije, dvije osobe su uhapšene, potvrdio je za Radio Slobodna Evropa portarol i Specijalni tužilac Vukas Radonjić.
"Protiv njih je policija podnijela krivične prijave Osnovnom državnom tužilastvu u Podgorici", naveo je tužilac Radonjić dan nakon sprovedene akcije.
On je dodao da je izviđaj za krivična djela stvaranje kriminalne organizacije i špijunaža u toku, te da zbog zaštite interesa postupka ne moze se dati više podataka.
Iako nije objavljen identitet uhapšenih, naši izvori su potvrdili da se radi o crnogorskim državljanima od kojih je jedan bivši službenik Ministarstva vanjskih poslova (MVP).
Da se radi o penzionisanom službeniku MVP Radomiru Sekuloviću, posredno je potvrdio Milan Roćen aktuelni savjetnik predsjednika Crne Gore Mila Đukanovića i nekadašnji šef crnogorske diplomatije.
Roćen je u reagovanju na medijske navode u kojima je povezivan sa Sekulovićem saopštio, da je zloupotrebljeno njegovo ime u kontekstu akcije u kojoj je "za špijunažu u korist Rusije osumnjičen bivši službenik MIP Crne Gore Radomir Sekulović…".
"Radomir Sekulović je radio u Ministarstvu inostranih poslova Crne Gore od 2002. do 2019. godine, a ja sam bio ministar od 2006. do 2012", naveo je Roćen odbacujući navode da je Sekulović došao u ministarstvo kad je on bio ministar.
Prema posljednjim informacijama Sekuloviću je određen trodnevni pritvor, dok je drugi uhapšeni takođe crnogorski državljanin pušten na slobodu.
Iz Ministarstva vanjskih poslova su odbili za RSE da komentarišu ova hapšenja dok je kako su naveli, operacija bezbjednosnih službi u toku. Takođe nisu odgovorili na pitanje kakva je potencijalna šteta od upliva strane službe u državne institucije.
Šta se (ne) zna o protjerivanju 28 stranaca?
Iz Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) je 30. septembra saopšteno da će biti uskraćen boravak i zabranjen ulazak u Crnu Goru za 28 stranih državljana za koje se sumnja da su "nosioci malignog uticaja sprovedenog za interese stranih službi".
MUP nije saopštio da li su ova lica imala zakonski odobren boravak u Crnoj Gori, čiji su državljani, da li se nalaze na teritoriji Crne Gore ili su je napustili…
Saopštenje MUP-a objavljeno je dan nakon akcije ANB i Specijalnog državnog tužilaštva u kojoj su otkrivani ruski obavještajci u Crnoj Gori.
Šta se (ne) zna o protjerivanju ruskih diplomata
Ministarstvo vanjskih poslova Crne Gore je 29. septembra proglasilo nepoželjnim šest diplomata Ambasade Ruske Federacije akreditovanih u Crnoj Gori.
Njihova imena nisu objavljena, a protjerivanje se dovodi se u vezu sa aktuelnom akcijom bezbjednosnih službi.
Uključujući ovo, Crna Gora je tokom ove godine, ukupno 12 ruskih diplomata proglasila nepoželjnim uz obrazloženje da su djelovali u suprotnosti sa Bečkom konvencijom o diplomatskim odnosima.
Ambasada Rusije u Crnoj Gori je na čitav događaj odgovorila zatvaranjem Konzularnog odjeljenja Ambasade na neodređeno vrijeme, zbog kako su naveli "neprijateljskih postupanja crnogorske vlasti protiv Ambasade Ruske Federacije u Crnoj Gori".
Ambasada je svoje građane koji žive u Crnoj Gori uputila na konzulate u susjednim zemljama.
Reakcije crnogorskih zvaničnika
"Radujem se i pozdravljam inicijativu nadležnih državnih organa", rekao je predsjednik Crne Gore Milo Đukanović komentarišući akcije na suzbijanju stranog uticaja.
On je optužbe za "služenje interesima drugih država" uputio na račun političkih protivnika uključujući i premijera Dritana Abazovića:
"Vidimo da jedan broj ljudi uključujući i najodgovornije u državi, rekao bih manje – više otvoreno, plaćenički, služe interesima drugih država. Služe interesima koji su anticrnogorski, o tome sam vam već odgovarao jasno žigošući tom ocjenom predsjednika Vlade."
Đukanović je rekao da to ne može proći samo sa političkom, već "da će se prije ili kasnije to završiti krivično-pravnom odgovornošću" onih koji su, kako je rekao, rušili ovu državu.
O hapšenju se govorilo i na sjednici Vlade u četvrtak 29. septembra kada je ministar vanjskih poslova Ranko Krivokapić saopštio da je u toku najveće hapšenje ruskih špijuna u Crnoj Gori, dok je premijer Dritan Abazović rekao, da je cilj istrage očuvanje nacionalnih interesa Crne Gore.
Za krivična djela špijunaže Krivičnim zakonikom Crne Gore propisana je zatvorska kazna od tri do 15 godina, koliko i za drugo krivično djelo - stvaranje kriminalne organizacije.
SAD pomažu partnerima da se suprotstave tajnom ruskom uticaju
Na sjednici Vlade je rečeno da je akcija realizovana u saradnji sa međunarodnim partnerima.
Iz američke ambasade nisu željeli da komentarišu aktivnosti crnogorskih bezbjednosnih službi.
Ne zna se da li su strane obavještajne službe pomogle ANB-u u identifikaciji osoba koje rade za interese ruskih obavještajnih službi.
A visoki zvaničnik američke administracije na brifingu 13. septembra rekao da je Vašington skinuo oznaku tajnosti sa pojedinih obavještajnih informacija, zbog očekivanja da će se Rusija u svom djelovanju u regionu narednih mjeseci "sve više oslanjati na sredstva tajnog uticaja".
Američki zvaničnik je rekao i da povjerljive informacije dijele sa partnerskim zemljama da bi im se pomoglo da se suprostave uticaju Moskve.
Visoki zvaničnik je ukazao i da američka obavještajna zajednica, iza zatvorenih vrata, brifuje određene zemlje o ruskom tajnom finansiranju čija su meta "njihove specifične političke sredine".
Državni udar još čeka sudski epilog
Kao najdrastičniji primjer ruskog miješanja i pokušaja destabilizacije Crne Gore, SAD i Evropska unija navode pokušaj državnog udara na dan parlamentarnih izbora, u oktobru 2016. godine.
Naime, dvojica ruskih državljana Eduard Šišmakov i Vladimir Popov, osam državljana Srbije i čelnici Demokratskog fronta Milan Knežević i Andrija Mandić prema nalazima Specijalnog državnog tužilaštva, na dan izbora 2016. pripremali su nasilnu promjenu vlasti, za šta su osuđeni na zatvorske kazne u prvostepenom postupku.
Apelacioni sud je taj slučaj vratio na ponovno suđenje, koje još nije počelo.
Slučaj se povezuje sa pokušajem sprečavanja Crne Gore da se priključi NATO.
A izvor američke administracije je na brifingu od 13. septembra saopštio, da je na osnovu njihovih obavještajnih nalaza u tom periodu Demokratski front finansiran iz Rusije.
Diplomatski odnosi između Crne Gore i Rusije su pogoršani od 2014. godine, kada je Podgorica podržala sankcije Evropske unije uvedene Moskvi zbog aneksije Krima.
Crna Gora se pridružila zapadnim sankcijama protiv Moskve i zbog invazije na Ukrajinu, zbog čega ju je Rusija označila kao "neprijateljsku državu".