Obnovljena Vijećnica kao novi simbol pobjede nad fašizmom

Svečanim otvaranjem, simbolično na Dan pobjede nad fašizmom, sarajevska je Vijećnica - gotovo 22 godine nakon što je zapaljena s položaja srpskih snaga - ponovno zasjala punim sjajem. Ovaj spomenik kulture koji je obnavljan 18 godina postao je jednim od simbola kulturocida počinjenog tokom rata u BiH. Rekonstrukcija je koštala 16 miliona eura, a najveći donator je bila Evropska unija.

Sarajevska filharmonija je prva zasvirala Himnu Bosne i Hercegovine i Odu radosti u očaravajućoj auli obnovljene Vijećnice, koja je otvorena i predata građanima Sarajeva.

“Otvorenjem Vijećnice nakon 18 godina obnove vraćamo je njenim građanima u onom obliku i sjaju kojem su je oni izgradili prije 120 godina. Ona pripada njima, jer je nose u svome pamćenju, s njom se identificiraju i ponose. Ona je bila riznica naše povjesti, središte znanja i kulture. Građani Sarjeva su svoje živote žrtvovali braneći je, zajedno sa vatrogascima, od razaranja i uništenja u noći između 25. i 26. augusta 1992. godine. Izgorjelo je 80 posto knjiškog fonda, te zgrada u cijelini, od podova do kupole i krovne konstrukcije”, rekao je gradonačelnik Sarajeva Ivo Komšić tokom ceremonije otvaranja.

Vijećnica koja je izgrađena koncem 19. stoljeća predstavlja arhitektonski dragulj.
“Tada su radili, češki i slovački inžinjeri, te domaći specijalisti, a i danas je opet isto. Uključila se Španija, Austrija, Evropska unija u zajednički poduhvat i to je ipak najljepši simbol grada“, naveo je Valentin Inzko, visoki predstavnik u BiH.

Ovaj spomenik kulture obnavljan je 18 godina postao je jednim od simbola kulturocida počinjenog tokom rata u BiH. Prije gotovo 22 godine zapaljena je s položaja srpskih snaga. Ovaj spomenik kulture, koji je obnavljan 18 godina, postao je jednim od simbola kulturocida počinjenog tokom rata.

“U kolektivnoj memoriji građana Sarajeva još živa slika buktinje koja je progutala zgradu gradske Vijećnice i neprocjenjivo knjiško blago u njoj tog 25. i 26. avgusta 1992. godine. Te slike obišle su cijeli svijet koji je zanijemio pred razmjerama i užasom planiranog zločina. Vjerovali smo da se na kraju 20. stoljeća u srcu civilizirane Evrope ne mogu ponoviti opsade gradova, teror i snajperske egzekucije nedužnih civila i djece i lomače knjiga“, rekao je u svom govoru Bakir Izetbegović, predsjedavajući Predsjedništva BiH .

Rekonstrukcija je koštala 16 miliona eura, a najveći donator je bila Evropska unija. Vraćanje ovog dragulja gradu, BiH, Evropi i svijetu predstavlja trajnu poruku solidarnosti građana Evropske unije sa građanima BiH, a posebno gradom Sarajevom, poručio je Peter Sorensen iz Delegencije Evropske unije u BiH.

“Dan Evrope koji slavimo 9. maja je prilika da slavimo prevazilaženja značajnih razlika između evropskih nacija, kroz težnju da se oblikuje zajednička budućnost. Lično sam izuzetno sretan da slavimo ovaj dan upravo u Vijećnici, koja pred toga što oduzima dah, predstavljan simbol mnogo toga: arhitektonske vizije, učenja, institucionalne memorije, zanatskog umijeća, izdržljivosti građana Sarajeva”, rekao je na gala prijemu Peter Sorensen, šef Delegacije Evropske unije u BiH.

(Fotogalerija: Vijećnica - simbol nade za budućnost)
Više od 300 zvanica pristovavalo je gala prijemu, a nakon čega je održan muzičko-scenski spektakl, a više od 200 umjetnika priredilo je bogat program.

No, ovaj veličanstveni događaj pratili su i protesti nezadovoljnih građana tzv. plenumaša. Oni su se htjeli suočiti sa bh. političarima koji su bili među zvaniciama, jer im se na protestima tokom dana niko od zvaničnika nije obratio. Policija ih je zaustavila i kontrolisala situaciju, jer su se ranije tokom dana sukobili sa policijom. Tokom ulaska i izlaska zvanica u Vijećnici čuli su se povici građana, koji su predstvnicima vlasti poručivali da su lopovi i da daju ostavke.

Sjećanje na plamen

Utorak, 25 avgusta 1992. godine, oko 21 sat uveče, srpske snage sa položaja iznad Sarajeva granatirale su gradsku Vijećnicu koja se potom zapalila. Tu noć u gradu je bilo desetak požara izazvanih granatiranjem.

Do jutra Vijećnica je nestala u plamenu, a vatrena stihija progutala je oko dva miliona knjiga i 300 rukopisa neprocjenjive vrijednosti, čime je uništeno preko 80 posto fonda Nacionalne univerzitetske biblioteke BiH, smještene u ovom zdanju.

Preostalih 10 posto spasili su vatrogasci, građani, umjetnici. Među njima bio je i violončelista Vedran Smajlović, čija je slika kako svira u srušenoj Vijećnici obišla svijet.

"Ne samo da je granata pala na Vijećnicu, nego gori. Gori! Onda smo mi, nas petnaestak, dvadeset, trčali, kao mala djeca, da spašavamo knjige. Ulazimo doslovno u vatru, idemo dolje, u podrum, vadimo kasete sa knjigama. Bio je kamion, vojni. Mi nabacimo onu kasetu i trčiš nazad. Nemam ja dovoljno snage, valjda nemam kondicije, i jednom nisam nabacio dovoljno visoko, ona kaseta udari o kamion, padne i otvori se. Kad, šta je? Bilten 22. Kongresa KPJ. I sad, mi gubimo živote, za šta? Da je barem bio Branko Ćopić, 'Orlovi rano lete'.“

Sa samo jednom cisternom na raspolaganju, vatrogasci su dali sve od sebe. Ali, spasiti jedan od simbola grada bilo je nemoguće.

"Tog 25. augusta 1992. godine nije nažalost gorjela samo Vijećnica, nego je gorio skoro cijeli grad. Negdje oko 22 sata dobili smo dojavu da gori i Vijećnica. Mi smo mogli u tom momentu uputiti samo jedno vozilo sa jednom posadom. U toj posadi od pet ljudi bio sam i ja. Zatekli smo požar krovne konstrukcije. S obzirom da smo imali samo 4.000 litara vode na raspolaganju, požar se postepeno proširivao. Dodatni problem je bio taj što su agresori tu noć zatvorili vodu u gradu“, kaže Omer Šetić iz profesionalne vatrogasne brigade Sarajevo.

(Fotogalerija: Vijećnica - sjećanja)
Paljenjem Vijećnice nisu se spalile samo knjige, već se pokušala uništiti kultura i tradicija, čime je njeno otvaranje na Dan pobjede nad fašizmom izuzetno simbolično, kaže gradonačelnik Sarajeva Ivo Komšić.

"Oni koji su zapalili Vijećnicu imali su dva cilja: da unište Vijećnicu, neobičnu, jedinstvenu zgradu u Evropi, koja je na sebi sintetizirala različite stilove, kulturne i tradicijske, i drugi cilj, da unište naše kolektivno pamćenje", navodi Ivo Komšić.

Bivši profesor Filozofskog fakulteta u Sarajevu Munib Maglajlić upravo je u Vijećnici sticao prva znanja. I danas mu je, kaže, teško kad se sjeti:

"Taj veliki plamen, velika buktinja, ona se prvo čuje, pa se onda vidi. To je na nas djelovalo strašno, i na moju suprugu s kojom sam se ja na neki način i upoznao u Vijećnici“, sjeća se Maglajlić.

Enes Kujundžić, bivši direktor Nacionalne univerzitetske biblioteke BiH, funkciju je preuzeo je nakon što je Vijećnica već bila spaljena. Zatekao je tek zgarište, ali i volju da se obnovi naslijeđe:

"U ratnim okolnostima bilo je teško bilo šta učiniti u vezi s tom zgradom, pošto je ona bila često pod snajperskom vatrom sa okolnih brda. Ono što smo mi uspjeli uraditi jeste da smo 1995. godine nastavili djelovati kao institucija, da smo uspostavili kontakte sa drugim bibliotekama sličnog tipa u Evropi“, kaže Enes Kujundžić.

Obnova Vijećnice počela je 1996. godine, 100 godina nakon što je prvi put ovo velelepno austrougarsko zdanje otvorilo svoja vrata. Vijećnica je bila najznačajnije djelo arhitekte Aleksandra Viteka koju je počeo graditi 1882. godine.

Ipak, nije dočekao završetak gradnje. Umro je pet godina prije njenog zvaničnog otvorenja. Tadašnje gradske vlasti u zgradu su se uselile dvije godine prije nego što je barun Johhan Appel svečano otvorio Vijećnicu.

Sudbina je Vijećnici namijenila da i nakon potpunog stradanja i obnove, 118 godina kasnije doživi dva otvorenja. Vijećnica, koja u petak otvara gradska uprava i gradonačelnik Komšić, zapravo još nije dovršena, odnosno nije urađen tehnički prijem objekta, zbog čega postoji i spor između Grada i Evropske unije koja traži da se ispoštuju svi propisi, tako da će praktično biti otvorena dva puta.

U čast njene rekonstrukcije 28 juna sviraće Bečka filharmonija. Također postoji i spor oko namjene samog objekta na relaciji Grad - Nacionalna univerzitetska biblioteka BiH, jer se ne mogu dogovoriti kome pripada zgrada na korištenje i koja će biti njena namjena.

Gradska uprava želi da to bude "gradska kuća", u kojoj će se održavati sjednice Gradskog vijeća, i biti kancelarije uposlenika, dok bi mali dio bio ustupljen Nacionalnoj i univerzitetskoj biblioteci BiH. Povremeno bi u njoj bile održavane izložbe i koncerti.