Od spekulacija u Južnoj Koreji, do pritvora u Crnoj Gori. Takav je put "kralja kriptovaluta" Hyeong Do Kwona (Do Kvon), koji je osumnjičen za prevaru vrijednu 40 milijardi dolara preko kriptovaluta.
Zbog toga je u Južnoj Koreji u septembru prošle godine izdat nalog za njegovo hapšenje, nakon što su njegove kriptovalute Terra i Luna doživjele krah, kao i kompanija Teraform Labs, u kojoj je suvlasnik.
Time su investitori izgubili milijarde, a mnogi životnu ušteđevinu.
Južnokorejske vlasti su ga optužile za prevaru i kršenje zakona o tržištu kapitala, čime se našao i na crvenoj Interpolovoj potjernici.
Komisija za vrijednosne papire SAD je optužila je Do Kvona i Terraform Labs sa sjedištem u Singapuru za organizovanje prevare s vrijednosnim papirima kripto imovine u vrijednosti više milijardi dolara, uključujući algoritamski stabilcoin i druge vrijednosne papire kripto imovine, objavila je Komisija sredinom februara.
Ko ga traži?
Izuručenje Do Kvona i njegovog kolege Joon Hon Changa (Hon Čang) od Crne Gore, gdje su uhapšeni krajem marta, traže Južna Koreja i Sjedinjene Američke Države (SAD).
Ministar pravde Crne Gore Marko Kovač je 29. marta saopštio da su međunarodna Interpolova potjernica za tim licima i molba za izručenje "podloga da se protiv okrivljenih vodi ekstradicioni postupak".
On je dodao da ove dvije zemlje traže i računare zaplijenjene od dvojice Južnokoreanaca.
Kovač nije precizirao kojoj će zemlji oni biti izručeni, navodeći da to zavisi od više činilaca, među kojima su državljanstva osumnjičenih i redoslijeda dostavljanja zahtjeva za izručenje.
Ranije je iz MUP-a saopšteno da je za Do Kvonom potjernicu izdao i Singapur.
Kako je dospio do Crne Gore?
Do Kvon je uhapšen kada je pokušao da napusti Crnu Goru sa podgoričkog aerodroma 23. marta, zbog falsifikovanja putne isprave.
On i Hon Čang su prilikom granične kontrole na privatnom letu za Dubai koristili falsifikovane pasoše, a kada su pretreseni, kod njih su pronađene i oduzete lažne putne isprave Kostarike, Koreje i Belgije.
Zaplijenjena su im tri laptopa i pet mobilnih telefona.
Ne zna se kad su i na kom prelazu Do Kvon i njegov poslovni partner ušli u Crnu Goru.
Ministar unutrašnjih poslova Filip Adžić ne smatra da je njihov ulazak propust crnogorske policije.
"Pošto pri ulasku u Crnu Goru Do Kvon nije koristio svoja dokumenta, onaj ko je bio na graničnom prelazu i dozvolio mu da uđe s falsifikovanim dokumentom, nije mogao znati da je to lice na nekoj od potjernica", izjavio je Adžić 7. juna.
Nakon hapšenja je ministar pravde Marko Kovač na pitanja Radija Slobodna Evropa (RSE) kako je i u koju svrhu Do Kvon ušao u Crnu Goru, ko mu je pomogao i kuda se kretao, rekao da je riječ o operativnim podacima.
"Mi ih sada nemamo. Moguće da će ta pitanja biti tretirana prilikom vođenja krivičnog postupka pred Osnovnim sudom u Podgorici", rekao je tada Kovač.
Krajem decembra je The Financial Times, pozivajući se na izjave tužilaca iz Južne Koreje, objavio da potraga njihovih vlasti za Do Kvonom seže do Srbije.
Međutim, niti iz srbijanskih vlasti, kao ni iz ambasade Južne Koreje nisu odgovorili na upit RSE o tome da li je traženo da se Do Kvon locira i izruči.
Kako je postao političko pitanje u Crnoj Gori pred izbore?
Još jedan objavljeni podatak upućuje da je Do Kvon prije dolaska u Crnu Goru boravio u Srbiji.
Zbog pisma koje je on iz pritvora uputio crnogorskim zvaničnicima, a u kome govori o svojim vezama sa Milojkom Spajićem, čelnikom Pokreta Evropa sad (PES) 7. juna je sazvana sjednica Vijeća za nacionalnu bezbjednost Crne Gore.
Nakon sjednice je saopšteno da su se Do Kvon i Spajić sastajali u Beogradu decembra 2022., da su prijatelji pet godina, te da su u Do Kvonovom laptopu pronađeni dokazi o finansiranju kampanje PES-a.
Ta partija je u snažnom političkom usponu, pokazuju nedavni lokalni i predsjednički izbori.
Iz PES su naveli da je riječ o "prljavoj aferi" iza koje, kako kažu, stoji premijer Dritan Abazović i koja treba da diskvalifikuje Spajića, nosioca njihove liste na izborima koji će se održati 11. juna.
Oni tvrde da je Do Kvon potpisao sadržaj pisma u zamjenu za mogućnost da se brani sa slobode, što bi mu dalo šansu da pokuša pobjeći, saopšteno je iz PES.
Spajić je ustvrdio da je Južnokorejac uhapšen nakon što su ga ministru policije prijavili članovi blokčejn zajednice koju je početkom aprila doveo u Crnu Goru.
U ekipi stručnjaka za blokčejn tehnologiju, koji su došli da pomognu Ministarstvu pri izradi zakonske regulative za taj sektor, a koju Crna Gora nema, bili su Vitalik Buterin, Vlad Zamfir, Anuj Das Gupta, Boris Mamlyk, Tianhing Zhen, John Haskell i Johnatan Levi.
"Do Kvon je prevarant koji je prevario milione ljudi, uključujući i moje prijatelje i kompaniju u kojoj sam radio, kada smo još rane 2018. investirali u ovaj projekat, zbog čega smo imali i posebnu satisfakciju da ga prijavimo čim smo saznali da se krije u Crnoj Gori", rekao je Spajić.
Što bi dalje moglo biti sa Do Kvonom?
Do Kvon i Hon Čang su i dalje u pritvoru, iako je Osnovni sud, uz jemstvo od po 400 hiljada eura, ranije prihvatio da se brane sa slobode uz mjeru nadzora, u vidu zabrane napuštanja stana.
Na tu odluku žalilo se Osnovno državno tužilaštvo, pa će do donošenja odluke po toj žalbi oni sigurno ostati u pritvorskoj jedinici zatvora u Spužu, nadomak Podgorice.
Novi pretres po optužbi za falsifikovanje isprava, zbog kojeg im se sudi pred Osnovnim Sudom u Podgorici, je zakazan za 16. jun.
Tek nakon što taj sud donese presudu na koju će obje strane, tužilaštvo i advokati Do Kvona imati pravo žalbe, u Višem sudu u Podgorici odlučivaće se o ekstradicionom postupku i tome kada će i kojoj zemlji Do Kvon i Hon Čang biti izručeni.
Tokom trajanja procesa o ekstradiciji nije obavezna mjera pritvora, već se najčešće određuje nadzor uz zabranu napuštanja mjesta boravka.
Odluku o ekstradiciji na kraju procesa potpisuje ministar pravde.
Drugi bjegunci u Crnoj Gori
Jedan broj, uglavnom bivših zvaničnika ili biznismena, koje su druge države potraživale, dobili su neku vrstu utočišta u Crnoj Gori. Neki državljanstvo, neki azil, a neki međunarodnu zaštitu.
Počasni državljanin Crne Gore 2009. godine postao je Taksin Šinavatra, nekadašnji premijer Tajlanda koji je u svojoj državi bio osuđen za korupciju, a nekoliko godina kasnije i malezijski državljanin Vei Seng Puu, koji je bio hapšen u Las Vegasu zbog organizovanja ilegalnog klađenja.
Državljanstvo je, po privilegovanoj proceduri, 2010. dobio i Mohamed Dahlan, bivši palestinski ministar bezbjednosti koji je bio optužen za milionsku prevaru, kršenje ljudskih prava i u odsustvu osuđen na kaznu zatvora. Turska ga je 2019. stavila na listu najtraženijih lica. Dahlan je decembra 2013. dobio i srpsko državljanstvo.
Azerbejdžanski biznismen Telman Ismailov koji je po pojernici Rusije bio uhapšen u Podgorici oktobra 2021. dobio je politički azil u Crnoj Gori. Rusija ga je potraživala zbog sumnje za ubistvo dvojice privrednika u Moskvi. Ismailov je rekao da je potjernica proizvod političkog progona.
U Tivtu je oktobra 2021. uhapšen ruski milijarder i nekadašnji Putinov saradnik Igor Čujan, po potjernici moskovskog Interpola. Njega su ruske vlasti teretile za pronevjeru i mito. Čujan je juna 2022. dobio međunarodnu zaštitu u Crnoj Gori koja je odbila da ga izruči Ruskoj Federaciji.
Jedan od slučajeva gdje je Crna Gora izručila tražene osobe bio je po zahtjevu SAD.
Crnogorska policija novembra 2022. izručila u Sjedinjene Američke Države dvoje američkih državljana Mariettu Terebelian i Richarda Ayvazyana koji su bili na listi najtraženijih bjegunaca FBI. Oni su uhapšeni u februaru iste godine na osnovu međunarodne potjernice NCB Interpola Vašington.
