O Čečeniji, na čiji neslavni rekord kršenja ljudskih prava upozoravaju međunarodne organizacije, u prestonici Srbije – u sedištu ruskog centra.
Džambulat Umarov, nekadašnji vicepremijer ruske republike Čečenije i ministar informisanja, sredinom aprila u Beogradu je predstavio svoju knjigu.
Umarov, inače bliski saradnik čečenskog lidera Ramzana Kadirova, promovisao je knjigu u Ruskom domu, čiji je direktor deo diplomatske misije Rusije u Srbiji.
Nikola Kovačević, pravnik koji zastupa tražioce azila u Srbiji, ocenio je u izjavi za Radio Slobodna Evropa (RSE) da promocija bilo kog vida autokratije nije nikada dobra.
"Pa tako i taj koji se predstavlja kroz književna dela ljudi koji imaju vrlo sporne biografije u smislu ostvarivanja i zaštite ljudskih prava", rekao je Kovačević, koji je saradnik nevladinog Centra za istraživanje i razvoj društva IDEAS.
Za Darka Obradovića iz nevladinog Centra za strateške analize sa sedištem u Beogradu reč je o "promociji ratne propagande i degradiranja ljudskih prava".
Čečenija, koja se nalazi na jugozapadu Rusije, aktivno učestvuje u ruskoj invaziji na Ukrajinu, a godinama unazad suočava se i sa optužbama međunarodnih organizacija za ozbiljno kršenje ljudskih prava, pre svega LGBT populacije.
Kadirov preko Umarova poslao poruku 'srpskoj braći'
Knjiga koju je Umarov promovisao objavljena je pod naslovom "Faktor KRA - Antiteror".
KRA su inicijali predsednika Čečenije (Kadirov Ramzan Ahmatovič).
Umarov je, kako je izvestio RT Balkan, tokom promocije preneo pozdrav Kadirova "srpskoj braći" i uputio poruku u kojoj se, kako je navedeno, nada da će "poučeni iskustvom iz naše zemlje (Čečenije), učiniti sve da se nikada ne dogodi da dve najveće konfesije u vašoj zemlji dođu do sukoba, a to su pravoslavno hrišćanstvo i islam".
Čečenija je dok se raspadao Sovjetski Savez 1991. proglasila nezavisnost, jer nije htela da prihvati Rusku Federaciju kao naslednicu Sovjetskog Saveza.
Usledili su Prvi i Drugi čečenski rat, nakon kog je Rusija povratila vlast, a Čečenija postala autonomna republika u sklopu Rusije. Većinsko stanovništvo u Čečeniji je islamske veroispovesti.
Ahmad Kadirov, otac aktuelnog lidera Razmana Kadirova, bio je muftija otcepljene Čečenske Republike Ičkerije.
Kadirov stariji se tokom Prvog čečenskog rata borio protiv Rusije i za nezavisnost ove oblasti. U Drugom čečenskom ratu promenio je stranu, i stao uz ruske vlasti, da bi 2003. bio proglašen za prvog predsednika Republike Čečenije.
U knjizi se, kako je 12. aprila naveo Umarov u izjavi za Novosadsku TV, govori o tome kako je Ahmat Hadži Kadirov "uspeo da spreči terorizam na teritoriji Čečenske Republike i kako je njegov sin … inače heroj Ruske Federacije nastavio stopama svoga oca".
Umarov je trenutno na funkciji predsednika Akademije nauka Čečenske Republike.
Poput Kadirova, poznat je po podršci ruskoj invaziji u Ukrajini i anti-LGBT stavovima.
Kadirova, koji uživa podršku Kremlja, ruske i međunarodne organizacije za ljudska prava godinama optužuju za ignorisanje teških kršenja ljudskih prava, uključujući otmice, mučenja, ubistva i progon pripadnika LGBT zajednice.
Kadirov je pod sankcijama Evropske unije (EU) i Sjedinjenih Američkih Država (SAD).
RSE je kontaktirao Umarova preko njegovog profila na Fejsbuku sa pitanjima da li se tokom posete Beogradu sastao sa nekim od zvaničnika Srbije i šta je bio cilj promocije njegove knjige u Ruskom domu, ali odgovori nisu stigli do objave ovog teksta.
'Promocija najgoreg mogućeg autoritarizma'
Promocija knjige bliskog saradnika Ramzana Kadirova, prema Darku Obradoviću iz nevladinog Centra za strateške analize sa sedištem u Beogradu, predstavlja promociju "najgoreg autoritarizma i najgoreg moguće modela vladanja i gospodarenja ljudima".
On je za RSE istakao da događaji poput promocije knjige Umarova služe kao "propagandne takozvane ’uspešne priče ruskog sveta’ i kako tobože Rusija preko krvi, odnosno antiterorizma ’uspešno integriše svoje odmetnute delove’".
Obradović je ocenio i da je, kako je naveo, opasna uloga Ruskog doma, gde je događaj održan.
"…()…koji zapravo promoviše neki vid hibridnog autoritarizma i savezništva (ruskog predsednika Vladimira) Putina i Kadirova, koja se zasniva na surovom pokoravanju njihovih populacija“, naveo je Obradović.
Kakva je uloga Ruskog doma u organizaciji događaja?
U Ruskom domu su za RSE rekli da nisu učestvovali u organizaciji posete Džambulata Umarova, već da su obezbedili prostor za promociju knjige.
Predstavljanje knjige je organizovano, kako su naveli, "na inicijativu i u organizaciji Centra za obnovu međunarodnog prava (COMP)".
Takođe su naveli da nemaju saznanja o eventualnim sastancima Umarova sa zvaničnicima Srbije tokom njegove posete.
Ruski dom je predstavništvo ruske federalne agencije Rossotrudničestvo u Srbiji, pri Ministarstvu spoljnih poslova Rusije.
Bio je domaćin više događaja kojim se podržava invazija na Ukrajinu.
Goran Petronijević, predsednik COMP-a, odbio je za RSE da komentariše događaj.
Petronijević je javnosti poznat kao advokat, koji je pred Haškim tribunalom branio osuđenike za ratne zločine, bivšeg predsednika Republike Srpske Radovana Karadžića i oficira Jugoslovenske narodne armije (JNA) Veselina Šljivančanina.
Ko je učestvovao na promociji knjige?
Među učesnicima i govornicima na promociji, kako se vidi iz medijskih objava, bio je beogradski muftija Muhamed Jusufspahić.
U saopštenju na sajtu Ruskog doma navedeno je da je Jusufspahić na promociji "govorio o značaju saradnje pravoslavaca i muslimana".
RSE je telefonskim putem kontaktirao Jusufspahića, ali on do zaključenja teksta nije odgovorio na upit.
Kako se navodi na sajtu Ruskog doma, još jedan od govornika bio je i Ljubomir Radinović - član ruske nacionalističke partije Rodina, koja je u koaliciji sa Putinovom Jedinstvenom Rusijom.
Finansijer i neformalni lider Rodine je nekadašnji potpredsednik ruske Vlade Dmitri Rogozin, koji se nalazi pod sankcijama EU i SAD.
RSE je kontaktirao Radinovića preko njegovog profila na Fejsbuku, ali ni on do zaključenja teksta nije odgovorio na upit.
Promocija sporna i iz ugla ljudskih prava
Nikola Kovačević, pravnik koji zastupa tražioce azila u Srbiji i saradnik nevladinog Centra za istraživanje i razvoj društva IDEAS, podsetio je da Ustav Srbije pruža širok stepen zaštite ljudskih i manjinskih prava.
"Što se za Čečeniju ne može reći iz prostog razloga što je jedan vid državnog uređenja u kome se manjinske i marginalizovane grupe konstantno tlače, progone, gde ne postoji pluralizam mišljenja, gde ne postoji pluralizam političkih partija", ilustrovao je Kovačević.
Umarov je tokom svojih javnih nastupa godinama unazad iznosio anti-LGBT stavove.
U julu 2022. izabran je za predsednika Čečenske Akademije nauka.
U Izjavama Umarova, kako je preneo Kavkaz.Realii, servis RSE u Severnom Kavkazu, u tekstu iz jula 2022. Umarov je tvrdio da u Čečeniji nema pripadnika LGB populacije i da ih "nikada nije bilo“.
Upravo zbog takvih stavova, Kovačević je mišljenja da za ljude poput Umarova ne bi trebalo da bude prostora u javnom životu Srbije.
On je napomenuo da su u Srbiji postojali državljani iz Rusije, poreklom iz Čečenije koji su zbog svoje seksualne orijentacije morali da izbegnu, i koji su ostvarili pravo na azil i dobili utočište u Srbiji.
U izveštaju organizacije Freedom House iz 2021. o primerima "transnacionalne represije" u svetu, od 32 dokumentovana fizička slučaja sprovedena pod nalogom Kremlja, 20 ima vezu sa Čečenima.
Moskovske novine Novaya gazeta objavile su 15. februara 2021. službene dokumente u kojima piše da je u vansudskim pogubljenjima u Čečeniji 2017. godine stradalo oko 30 ljudi, a da je mnoga ubistva naručio lično Kadirov.
Odnosi zvaničnog Beograda i Čečenije
Predsednik Srbije Aleksandar Vučić sastao se u novembru 2022. u Beogradu sa Turkom Daudovim, savetnikom čečenskog lidera Ramzana Kadirova.
O tom susretu izvestio je Daudov objavom na svom Instagram profilu. U njoj je naveo da je Vučiću preneo pozdrave čečenskog lidera Kadirova i, kako je istakao, "preko njega i celom srpskom narodu".
Na sajtu Predsedništva Srbije niti na Vučićevom Instagram nalogu nije bilo informacija o njegovom sastanku sa Kadirovljevim savetnikom.
Islamska zajednica u Srbiji je u julu 2021. inicirala otvaranje verske škole u Novom Pazaru, koja bi bila nazvana po prvom lideru Čečenije, Ahmatu Kadirovu.
Do inicijative je došlo tokom posete Novom Pazaru, gradu sa većinskim muslimanskim stanovništvom na jugu Srbije, delegacije Evropskog muslimanskog foruma u junu iste godine.
Škola, koja još uvek nije izgrađena, bi kako je tada saopšteno, bila finansirana sredstvima Čečenske Republike.
Srbija je jedna od retkih zemalja u Evropi koja, uprkos pozivima iz SAD i EU, čije članstvu teži, nije uvela sankcije Rusiji zbog invazije na Ukrajinu.
U Beogradu se od početka invazije održalo i nekoliko skupova podrške Rusiji, u organizaciji desničarskih pokreta. Vlasti u Srbiji se povodom tih skupova nisu oglašavale.
