Dnevno@RSE na početku svakog radnog dana donosi vam pregled najvažnijih vijesti sa Zapadnog Balkana i svijeta. Za vas biramo najave za ključne događaje kao i jedinstvene sadržaje RSE. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
Dobro jutro poštovani čitaoci,
Piše vam Jasmina Đikoli, novinarka Radija Slobodna Evropa.
Ovog jutra za vas smo izabrali:
Važno za danas
- Najmanje 46 ljudi ubijeno je u četvrtak u izraelskim vojnim napadima širom Pojasa Gaze, uglavnom na sjeveru, gdje je u jednom udaru pogođena bolnica, saopštili su zdravstveni zvaničnici palestinske teritorije.
- Broj stradalih u poplavama u Španiji porastao je na najmanje 158, saopštili su u četvrtak zvaničnici, dok timovi za vanredne situacije uz pomoć dronova nastavljaju potragu za nestalima. Proglašena je trodnevna žalost. Pogledajte video: Španija nakon katastrofalnih poplava.
- Bjeloruski aktivista i novinar Andrej Gnjot objavio je 31. oktobra da je napustio Srbiju. Gnjot, koji je u kućnom pritvoru u Beogradu čekao odluku suda o izručenju Minsku, objavio je na svom Instagram profilu da je "poslije godinu dana očajničke borbe – sedam mjeseci zatvora i pet mjeseci kućnog pritvora evakuisan iz Srbije u Evropsku uniju".
Balkan na RSE
Porukom "Borba traje-most ostaje", nalik na partizanske iz Drugog svjetskog rata, okupljeni na protestu u Beogradu počeli su 31. oktobra uvečer fizičku odbranu Starog savskog mosta od rušenja. Vlast u Beogradu najavila je da će 1. novembra 2024. početi demontaža i uklanjanje ovog mosta. Od 1942. i vremena nacističke okupacije Jugoslavije ova čelična konstrukcija duga 430 metara preko rijeke Save povezuje stari i novi dio glavnog grada današnje Srbije.
Šef delegacije Evropske unije u Srbiji Emanuel Giaufret uručio je predsjednici Skupštine Srbije Ani Brnabić izvještaj Evropske komisije o napretku i pozvao Beograd da ubrza reforme u vezi sa pristupanjem Evropskoj uniji. U međuvremenu, američki State Department je saopštio da se slaže sa ocjenom Evropske unije da Vlada Srbije krši Briselski sporazum usvajanjem prijedloga zakona o pravosudnoj nadležnosti na Kosovu. State Department je pozvao Beograd i Prištinu da bez odlaganja sprovedu obaveze koje proizilaze iz Sporazuma o putu ka normalizaciji odnosa, uključujući Zajednicu opština sa srpskom većinom na Kosovu.
Pitanje formiranja Zajednice opština sa srpskom većinom na Kosovu stalno se vraća u fokus, posebno kroz izjave kosovskog premijera Albina Kurtija koji je nedavno izjavio da ne može nametati ovakvo udruženje opština. Uprkos dogovorima iz 2013. i 2015. godine, i dalje postoji pravna i politička neizvjesnost u vezi s ovim pitanjem. Evropska unija i SAD vrše pritisak na Kosovo da uskladi statut Zajednice s Ustavom, dok Srbija insistira na punoj primjeni sporazuma. Analitičari smatraju da su trenutne izjave privremeni manevri pred izbore u februaru 2025.
Nacrt izmjena Krivičnog zakonika u Srbiji predviđa da zloupotrebe u javnim nabavkama budu krivično gonjene samo ako prelaze vrijednost od pet miliona dinara (42.700 eura). Dok stručnjaci i nevladine organizacije upozoravaju na potencijalno ozakonjivanje korupcije i strahuju od novih oblika zloupotreba javnih sredstava, Ministarstvo pravde ne nudi jasno obrazloženje zašto se uvode te izmjene.
Građani trebaju da prijavljuju ukoliko vide poruke na internetu koje asociraju na potencijalni teroristički napad, a škole i roditelji bi morali da budu aktivniji u nadzoru maloljetnika, pogotovo njihovih aktivnosti na društvenim mrežama. To za Radio Slobodna Evropa kaže u razgovoru Vahidin Munjić, direktor Federalne uprave policije Federacije Bosne i Hercegovine, sedam dana nakon što je izvršen napad u policijskoj stanici u Bosanskoj Krupi na sjeverozapadu zemlje, kada je 15-godišnjak nožem ubio jednog policajca, a drugog ranio. Ovaj čin je okarakterisan kao terorizam.
Selmo Cikotić, bivši ministar odbrane Bosne i Hercegovine, pravosnažno je osuđen na tri godine zatvora zbog zloupotrebe položaja, nakon što je odbijena žalba državnog Tužilaštva na dužinu kazne. Cikotić je prvostepeno osuđen na zatvorsku kaznu u decembru prošle godine, zato što sud utvrdio da je zloupotrebio položaj ministra odbrane i nezakonito pogodovao hrvatskoj firmi "Scout" iz Zagreba, čime je državni budžet oštećen za oko 9,7 miliona maraka (oko 4,9 miliona eura).
Firma International Business Corporation sa sjedištem u Baru našla se 30. oktobra na listi sankcija Ministarstva finansija Sjedinjenih Američkih Država zbog, kako su naveli, vojne podrške Rusiji. Ovo je prva firma iz Crne Gore kojoj su uvedene sankcije po osnovu izvoza robe dvostruke namjene za Rusiju.
Dotrajala medicinska oprema, selotejp na prozorima, kante na podovima koje skupljaju kišu. To su prizori koje na terapiji svaka tri mjeseca gleda Mirsada Kandžić Sivac. Ona je onkološka pacijentica koja se liječi u Opštoj bolnici "Mladen Stojanović" u Prijedoru. Svakodnevni prizori su, kaže, i loše instalacije i krov koji prokišnjava, izgrađen prije 40 godina. Šta kaže direktor bolnice a šta Ministarstvo?
Crnogorski ribari i ronioci su prethodnih dana u Bokokotorskom zalivu primijetili uginule i bolesne jedinke više vrsta kernje i brancina. Institut za biologiju mora kod Kotora je 18. oktobra saopštio da su gotovo sigurni da je riječ o VER virusu iz roda Betanodavirusa. Deset dana kasnije to su potvrdile analize dvije uginule kernje koju je uradila Specijalistička veterinarska laboratorija, saopštila je Uprava za bezbjednost hrane. To je zabrinulo dio ribara u Boki.
Pogledaje video priču iz Istočnog Drvara, najmanje opština u Bosni i Hercegovini. Stalnih stanovnika je malo, a u ovu opštinu bogatu šumom na planini Klekovači svakodnevno dolazi skoro 200 radnika. Kada motorke utihnu u Istočnom Drvaru ostaje tek nekoliko ljudi i lavež pasa.
Kriza na Bliskom istoku
Izraelski premijer Benjamin Netanjahu (Netanyahu) kazao je američkim izaslanicima 31. oktobra da bi svaki sporazum o prekidu vatre sa libanskim Hezbolahom, kojeg su Sjedinjene Države označile terorističkom organizacijom, morao da garantuje bezbjednost Izraela. Brett McGurk i Amos Hochstein bili su u Izraelu na novom pokušaju da obezbijede primirje i u Libanu i u Gazi. Diplomatski pritisak dolazi usred intenziviranja borbi između Izraela i Hezbolaha, a koje se vode paralelno sa izraelskim ratom u Gazi protiv Hamasa.
Predstavnik Hamasa poručuje da traže trajni prekid vatre, ne privremeno primirje. "Ideja o privremenoj pauzi u ratu, da bi se kasnije nastavila agresija, nešto je o čemu smo već izrazili svoj stav. Hamas podržava trajni prekid rata, a ne privremeni," kazao je za novinsku agenciju AFP visoki zvaničnik organizacije Taher al-Nunu. Očekuje se da će posrednici predložiti Hamasu primirje za "manje od mjesec dana", rekao je u srijedu za AFP izvor upućen u pregovore.
Advokati za ljudska prava podnijeli su žalbu sudu u Berlinu, tražeći blokiranje pošiljke 150 tona vojnog eksploziva na njemačkom teretnom brodu MV Kathrin namijenjenog za, kako kažu, najveću izraelsku kompaniju za proizvodnju oružja.
Rat u Ukrajini
Sjedinjene Američke Države saopštile su u četvrtak da imaju informacije da se oko 8.000 sjevernokorejskih vojnika nalazi u ruskoj Kurskoj oblasti blizu granice s Ukrajinom i da Rusija "potpuno namjerava" da ih uključi u borbu protiv ukrajinskih trupa.
Ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski ponovo je pozvao zemlje saveznice da dozvole Kijevu da koristi napredno oružje Zapada za udare dublje unutar Rusije, nakon ruskih napada na Harkiv u kojima su poginule najmanje dvije osobe, a najmanje 34 ih je ranjeno.
Ukrajinski predsjednik zvanično je razriješio dužnosti glavnog tužioca Andrija Kostina, nakon istrage kojom je utvrđeno da su brojni vladini zvaničnici izbjegli služenje vojnog roka zbog navodne invalidnine.
Finsko tužilaštvo optužilo je ruskog ultranacionalistu i bivšeg komandanta diverzantske grupe Rusič, Voislava Tordena, za ratne zločine počinjene u Ukrajini 2014. godine.
Sporazum koji bi Rusija i Iran trebalo uskoro da potpišu uključivat će bližu saradnju u oblasti odbrane, saopštio je u četvrtak ruski šef diplomatije Sergej Lavrov. Vojne veze između dvije zemlje su izvor duboke zabrinutosti Zapada uslijed ruskog rata u Ukrajini i raketnih i vazdušnih napada između Irana i Izraela na Bliskom istoku.
Svijet
U Uzbekistanu, borba za moć unutar režima predsjednika Šavkata Mirzijojeva eskalira nakon pokušaja atentata na njegovog bliskog saradnika Komiljona Allamjonova. Taj događaj, praćen sukobima i intrigama unutar predsjedničke porodice, otkriva duboke političke podjele.
Svjetski poznati glumac i režiser John Malkovich u Sofiji postavlja predstavu nobelovca i oskarovca Bernarda Shawa. Nacionalisti i Savez bugarskih pisaca osuđuju djelo "Oružje i čovjek" kao "antibugarsko". Režiser odgovara da napadi nisu "baš inteligentna ideja" i odbacuje tvrdnje udruženja. Kako su John Malkovich i Bernard Shaw razljutili nacionaliste i Savez bugarskih pisaca?
Farid Mehralizada, novinar Radija Slobodna Evropa pet mjeseci je u zatvoru u Azerbejdžanu. Uhapšen je zbog kritika upućenih vladi, a optužen je za krijumčarenje, utaju poreza i krivotvorenje. Posmatrači njegov slučaj smatraju politički motivisanim i neutemeljenim. Predsjednik Radija Slobodna Evropa Stephen Capus pozvao je na oslobađanje Mehralizade.
Šta ima još...
- Vulin sa Lukašenkom i Lavrovom u Minsku
- Poslanici opozicije u Srbiji traže ocjenu ustavnosti Uredbe o projektu 'Jadar'
- Policajka iz Valjeva oslobođena optužbi da je odavala tajne iz istrage protiv Vučićevog kuma
- Nakon najave Dodika, smijenjeni direktori u 'Šumama Republike Srpske'
- Ambasada SAD zabrinuta zbog imenovanja revizora u Federaciji BiH
- U polovici BiH ozakonjena neradna nedjelja za trgovine
- Pjongjang ispalio interkontinentalnu balističku raketu
- Njemačka naložila zatvaranje svih konzulata Irana u zemlji nakon pogubljenja Šarmada
- Kineska online prodajna platforma Temu pod istragom Evropske unije
Za kraj, pročitajte više o Divaliju, najvažnijem indijskom festivalu koji okuplja više od milijardu ljudi širom svijeta. Tokom pet dana, ljudi slave uz vatromete, gozbe i tradicionalne lampe dije koje simboliziraju pobjedu svjetlosti nad tamom. Ove godine, Divali se poklopio s Noći vještica, što je na društvenim mrežama izazvalo zabavne #Diwaloween memeove.
Toliko za danas. Pišite nam i podijelite vaše priče sa nama na slobodnaevropa@rferl.org
Srdačan pozdrav do ponedjeljka ujutro!
Jasmina Đikoli
Dnevno@RSE dolazi besplatno u vaš inbox. Prijavite se, uštedite vrijeme, informišite se!
