Nakon što je Ministarstvo vanjskih poslova Crne Gore saopštilo da neće opozvati odluku o proglašenju srpskog ambasadora Vladimira Božovića nepoželjnom osobom, zvanična Srbija bi trebalo da predloži novog ambasadora kome agreman treba da odobri predsjednik Crne Gore Milo Đukanović.
To je saopštio nekadašnji šef crnogorske diplomatije Branko Lukovac odgovarajući na pitanje Radija Slobodna Evropa (RSE) komentarišući najnovija zbivanja na terenu diplomatije između Crne Gore i Srbije.
Odluku o protjerivanju ambasadora Srbije Vladimira Božovića donijela je još uvijek aktuelna Vlada na čelu sa premijerom Duškom Markovićem.
Međutim, do kraja nedjelje trebalo bi da bude izabrana nova Vlada u kojoj dominiraju stranke koje su saglasne sa spornim stavom ambasadora Božovića o Podgoričkoj skupštini, kontroverznom istorijskom događaju priključenje Crne Gore Srbiji iz 1918. godine.
Da li nova Vlada može da opozove prethodnu odluku o protjerivanju ambasadora Srbije?
Lukovac kaže da je to nemoguće, već da Srbija treba da predloži novog ambasadora kojeg treba da prihvati predsjednik države Crne Gore:
“Ukoliko je Srbija ozbiljna država, ona neće ići sa kandidatom koji je već protjeran iz zemlje ili mu je otkazano gostoprimstvo. Drugo on (Božović) je akreditovan kod šefa (crnogorske) države. Kandidat za ambasadora treba da preda svoje akreditive predsjedniku države, a sasvim je jasno da predsjednik Crne Gore ne bi prihvatio dosadašnjeg amabasadora. To je isključeno. Mislim da ne dolazi u obzir da Božović bude ponovo predložen na dužnost ambasadora Srbije u Crnoj Gori.”
Vlada ne povlači odluku
Ministarstvo vanjskih poslova (MVP) Crne Gore je saopštilo da aktuelna Vlada neće povući svoju odluku, od 28. novembra, o proglašenju ambasadora Božovića personom non grata, konstatujući da se “ambasador Srbije u kontinuitetu miješao u unutrašnja pitanja zemlje u kojoj službuje, svojim interpretacijama istorije dovodeći u pitanje njenu samostalnost i nezavisnost, te mu je na to iz Ministarstva vanjskih poslova više puta skrenuta pažnja, uz upozorenje da se radi o nedozvoljenom i nediplomatskom ponašanju prema zemlji domaćinu”.
Zašto je od Božovića zatraženo da napusti Crnu Goru?
Od ambasadora Srbije u Podgorici Vladimira Božovića zatraženo je da napusti Crnu Goru zato što je Podgoričku skupštinu iz 1918. godine nazvao – “slobodnim izrazom narodne volje za ujedinjenje sa bratskom Srbijom”.
To tumačenje istorijskog događaja koji duboko dijeli crnogorsko društvo je u suprotnosti sa zvaničnim stavom Crne Gore potvrđenim Rezolucijom iz 2018. godine u kojoj se Podgorička skupština 1918. godine ocjenjuje “instrumentom kojim je izvršen prevrat u Crnoj Gori, ukinut dotadašnji suverenitet Crne Gore, teritorija Crne Gore prisajedinjena Kraljevini Srbiji, nasilno detronizovan Kralj Nikola I Petrović Njegoš i omogućeno nezakonito ukidanje autokefalnosti Crnogorske crkve”.
Crnogorska zvanična istorija ovaj događaj smatra okupacijom Crne Gore, a prosrpski orijentisani politički i društveni subjekti ovaj događaj vide kao ujedinjenje srpskog naroda u jednu državu.
MVP je u posljednjem saopštenju odbacilo i poziv evropskog komesara za proširenje Olivera Varheljija da Crna Gora opozove svoju odluku o protjerivanju ambasadora Srbije u cilju dobrosusjedskih odnosa.
“Nažalost, komesar Varhelji je ovog puta propustio da, prije izrečene sugestije, sa partnerima i prijateljima u Crnoj Gori, sa kojima je mnogo puta razgovarao o težim i delikatnijim pitanjima regiona, barem razmijeni osnovne informacije i mišljenja o meritumu stvari. Vjerujemo da bi i on, posebno kao neko ko dolazi iz Mađarske, zemlje koja ima pojačan senzibilitet za pitanja ovakvog karaktera, kao političar i zvaničnik bolje razumio naš odnos prema ambasadoru koji se u kontinuitetu miješa u unutrašnje stvari i povređuje nacionalne interese zemlje prijema”, navodi se u saopštenju MVP.
Reakcije Srbije i komesara EU
Prva reakcija državnog vrha Srbije bila je odluka o protjerivanju crnogorskog ambasadora u Beogradu Tarzana Miloševića kao recipročna mjera. Međutim, nedugo zatim, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je u komunikaciji sa premijerkom Brnabić i ministrom Selakovićem zaustavio sprovođenje te odluke. Komesar EU za proširenje Oliver Varhelji pozdravio je (29. novembra) odluku Srbije da opozove protjerivanje crnogorskog ambasadora Tarzana Miloševića, i pozvao Crnu Goru da učini isto.
"Pozdravljam odluku Vlade Srbije da povuče odluku o protjerivanju ambasadora Crne Gore. Pozivam Crnu Goru da uradi isto“, napisao je Varhelji na Tviteru.
Komentarišući poziv Varheljija, nekadašnji šef crnogorske diplomatije Branko Lukovac kaže za Radio Slobodna Evopa da je taj poziv bio u funkciji smirivanja u odnosima susjedskih zemalja:
“Poziv Varheljija bih ja shvatio, kao nešto što je gotovo pravilo postupanja Evropske Unije u tim zaoštrenim situacijama, članica, kandidata u svakom slučaju susjednih zemalja. Vjerujem i da Varhelji ima sa svojim susjedom Srbijom mnogo razvijenije odnose i mnogo veću frekvenciju kontakata nego sa Crnom Gorom. I to je njegovo angažovanje kako bi Crna Gora odustala od mjere protjerivanja ambasadora”.
A prvi ambasador Srbije u Crnoj Gori od obnavljanja nezavisnosti, a danas opozicioni političar u Srbiji Zoran Lutovac ocjenjuje za RSE da diplomatsko zaoštravanje odnosa Srbije i Crne Gore predstavlja političku maglu koja ima za cilj da prikrije stvarne probleme.
Lutovac je mišljenja je da se Crna Gora i Srbija nalaze u alarmantnom stanju zbog kolapsa zdravstvenog sistema i nevještog upravljanja krizom.
„Upravo zato, diplomatskim zaoštravanjem odnosa pokušavaju da skrenu pažnju sa tog i drugih problema i pokušavaju da ublaže efekte nezadovoljstva građana. Odbijam da učestvujem u toj igri i to bi trebalo svi da učine, odnosno da odbiju da budu statisti politikanske igre. Vratimo se borbi protiv pandemije i budimo solidarni“, poručuje Lutovac.
Smatra da je i evropski komesar za proširenje Oliver Varhelji, koji je pozdravio odluku Srbije da povuče odluku o protjerivanju crnogorskog ambasadora Tarzana Miloševića, i pozvao Crnu Goru da i učini isto za ambasadora Srbije Vladimira Božovića, drugim riječima isto rekao.
„Varhelji je potvrdio ovo što ja kažem samo se na diplomatski način obratio Srbiji i Crnoj Gori. I on šalje jasnu poruku da ovo nije način da se izbjegava odgovornost za realne stvari i da se prebacuje težište interesovanja građana na nešto što je izazvana vještačka kriza“, poručuje Lutovac.
Podsjetimo Zoran Lutovac je bio ambasador Srbije u Crnoj Gori 2008. godine kada je zvanična Srbija protjerala ambasadorku Crne Gore Anku Vojvodić, nakon što je tadašnja Vlada Crne Gore priznala nezavisnost Kosova. Crnogorska Vlada u to vrijeme nije posegnula recipročnim mjerama, protjerivanjem srpskog ambasadora, pa je Lutovac ostao u Crnoj Gori.
Reakcije političkih partija
Reakcije crnogorskih političkih partija na protjerivanje srpskog ambasadora su u skladu sa njihovim viđenjem istorijskog događaja od prije 102. godine.
Povodom zaoštravanja diplomatskih odnosa sa Srbijom, oglasila se Socijalistička narodna partija, članica nove parlamentarne većine, koja je izrazila zadovoljstvo odlukom vlasti u Srbiji da opozovu odluku o protjerivanju ambasadora Crne Gore u toj zemlji kao recipročnu mjeru.
Opoziciona Bošnjačka stranka je ocijenila da izjave visokih evropskih zvaničnika oko bilateralnih odnosa između Crne Gore i Srbije moraju biti plod sveukupne analize i dobrog poznavanja svih pitanja koja su od istorijske, političke i državotvorne važnosti za svaku državu pojedinačno. A opoziciona Socijaldemokratska partija je poručila da bi, od samog čina proglašavanja nepoželjnom osobom ambasadora Božovića, “komesara Olivera Varheljija trebalo više da zabrine izjava premijerke Ane Brnabić kojom je, sa jasnih velikodržavnih pozicija omalovažavanja Crne Gore, potvrđena izjava ambasadora Srbije”.
Podsjetimo, premijerka Brnabić je poručila da rukovodstvo Srbije stoji iza izjave ambasadora Srbije u Crnoj Gori Vladimira Božovića o Podgoričkoj skupštini.
