Univerzitet Crne Gore potpisao je Memorandum o saradnji sa kineskim Nacionalnim superračunarskim centrom iz Đinana koji se, prema podacima američkog Ministarstva trgovine, nalazi na listi sankcionisanih od 2021. zbog navodne povezanosti s kineskom vojnom industrijom.
Memorandum predviđa naučnu i istraživačku saradnju u oblasti kriptografije, vještačke inteligencije i sajber bezbjednosti.
Dokument su potpisali rektor Univerziteta Crne Gore Vladimir Božović, i sekretar partijskog komiteta kineskog centra, Yuli Wang.
"Ovim otvaramo vrata strateškoj saradnji u oblastima koje oblikuju budućnost digitalne bezbjednosti i tehnologije, od kriptografskih protokola i vještačke inteligencije, do blokčejna i zajedničkih istraživačkih platformi", kazao je Božović.
Cilj je, kako je dodao, i izgradnja čvrstih veza između akademskih zajednica Crne Gore i Kine.
Kako je saopšteno istraživaće se optimizacija algoritama vještačke inteligencije, dizajn arhitektura za sajber bezbjednost, primjena blokčejn tehnologije za zajedničko treniranje AI modela, uz očuvanje privatnosti podataka, kao i uspostavljanje zajedničke platforme za verifikaciju kriptografskih algoritama.
Zašto je Nacionalni superračunarski centar pod sankcijama SAD?
Nacionalni superračunarski centar u Đinanu nalazi se od aprila 2021. godine na američkoj Entity List, spisku subjekata pod sankcijama američkog Ministarstva trgovine.
Prema navodima američkog Biroa za industriju i bezbjednost (BIS), ovaj i još šest kineskih centara povezani su s programima modernizacije kineske vojske i razvojem oružja, uključujući hipersonične rakete i potencijalno oružja za masovno uništenje.
Sankcije u praksi onemogućavaju ovim firmama pristup savremenim američkim tehnologijama, posebno u oblasti čipova i softvera, zbog sumnji da bi te tehnologije mogle biti upotrebljene u vojne svrhe.
Kina negira ove optužbe i tvrdi da su sve njene aktivnosti isključivo civilne i razvojne prirode, kao i "unutrašnja stvar Kine".
Navode i da će nastaviti da razvijaju sopstvene tehnološke kapacitete bez obzira na američke mjere.
Zbog toga je za većinu tehnoloških transfera iz SAD ka ovom centru potrebna posebna izvozna dozvola, uz "pretpostavku odbijanja".
Nova dimenzija kineske prisutnosti?
Saradnja Crne Gore sa ovim Centrom dio je intenzivnijeg kineskog prisustva u Crnoj Gori, prvenstveno kroz infrastrukturne projekte.
Najistaknutiji među njima je izgradnja autoputa Bar–Boljare, koji je gradio kineski CRBC, kreditom kineske Exim banke čije je vraćanje prijetilo da Crnu Goru uvede u "dužničko ropstvo".
I pored toga Kina je partner Crne Gore u izgradnji infrastrukturnih radova.
Tu su i brojne donacije institucijama, sporazumi u kulturi i obrazovanju, studentske razmjene, studijska putovanja novinara u Kinu.
U izvještaju Reportera bez granica iz 2023. se navodi da je Kina "najveći zatvor za novinare na svijetu" sa više od 100 pritvorenih novinara. U poslednjem izveštaju iz maja 2024. ističe se da je Kina među deset najopasnijih država svijeta za medijske radnike.
Zvanična Kina, tvrdi da nijedna od njenih aktivnosti nije politički motivisana niti predstavlja prijetnju Crnoj Gori.
