Moj autorski tekst nema nikakve veze sa predsjednikom države (Milom Đukanovićem), ni Demokratskom partijom socijalista (DPS) ili bilo kojim drugim političkim subjektom, izjavio je medijima Veselin Veljović, bivši direktor Uprave policije i aktuelni savjetnik za bezbjednost predsjednika Crne Gore, nakon saslušanja u Višem državnom tužilaštvu.
On je saslušan povodom poziva koji je uputio građanima da se masovno okupe na Cetinju, i policiji da odbije “svako neustavno i nezakonito naređenje”, tokom ustoličenja Joanikija za mitropolita crnogorsko-primorskog Srpske pravoslavne crkve (SPC), koje je najavljeno za početak septembra na Cetinju.
Premijer Crne Gore Zdravko Krivokapić, inače blizak SPC pozvao je 15.avgusta tužilaštvo da reaguje na ove Veljovićeve pozive.
“Radi se o mom ličnom stavu na koji imam pravo kao i svaki građanin. Saopštio sam činjenice koje svako može da tumači kako hoće. Vjerujem da je bilo mnogo drugih prilika kada je trebalo pozvati premijera i njegove saradnike da daju iskaze, kada su njegovi politički saborci iz Skupštine pozivali na otkopavanje oružja, formiranje paravojnih i drugih jedinica, kada su po gradovima Crne Gore orgijali, kršili propise i narušavali bezbjednost građana”, kazao je Veljović.
Iako Srpska pravoslavna crkva (SPC) nije zvanično potvrdila da će se ceremoniju ustoličenja Joanikija za mitropolita crnogorsko-primorskog obaviti 4. septembra u Cetinjskom manastiru, sama najava izazvala je buru reakcija u Crnoj Gori.
Veljović , osim savjetničke, ima i partijsku funkciju u Đukanovićevoj DPS koja je nakon tri decenije vladanja izgubila na izborima avgusta prosle godine. Milo Đukanovć, koji je na čelu partije od osnivanja, na funkciji je predsjednika Crne Gore do 2023.
Smjena vlasti, koju su osvojili prosrpski Demokratski front Demokrate i Građanski pokret URA, zatekla je Veljovića na mjestu direktora policije, koje je napustio početkom decembra. U Vladi Crne Gore koja je izabrana 4. decembra prošle godine, većina ministara bliska je Srpskoj pravoslavnoj crkvi, na čiji je predlog Zdravko Krivokapić izabran za premijera.
SPC i Đukanović se ne oglašavaju
Potpredsjednik vladajućeg pokreta URA Filip Adžić, ujedno savjetnik vicepremijera Dritana Abazovića, ocijenio je da nije ni mudro ni odgovorno insistirati da svečanost povodom ustoličenja mitropolita Joanikija bude na Cetinju.
„Apelujem na Mitropoliju crnogorsko-primorsku da uvaži zahtjev najvećeg broja građana Cetinja, jer niko ne može izaći zadovoljan imajući u vidu posledice koje organizacija tog događaja može proizvesti“.
Ni Srpska pravoslavna crkva, ni Joanikije, ni Đukanović nijesu se oglasili povodom tenzija podignutih zbog najave ustoličenja na Cetinju. Politički direktor Centra za političku edukaciju Dragiša Janjišević kaže da bi svi akteri društva morali poslati jasnu poruku.
“Svi subjekti, sve institucije, bili oni predstavnici svjetovne ili duhovne vlasti, morali bi biti konsezualni u poruci da ne smije biti tenzije, a ne potencijalnog konflikta ili incidenta, bilo kakav skup da je u pitanju”
Janjušević kaže da je to očekivao i od predsjednika Crne Gore Mila Đukanovića:
"Očekujem i od predsjednika Đukanovića da utiče i usmjeri javni diskurs u smislu da toga dana ne smiju biti podignute tenzije, a ne, ne daj bože, neki konflikt. Nedopustivo je, da ljudi koji su pokrivali nekada visoke funkcije u policiji, bilo kojom svojom izjavom ili reakcijom utiču na neku negativnu situaciju".
Koji su razlozi Veljovićevog poziva?
Veljović je u autorskom tekstu koji je objavljen, 15. avgusta u listu Pobjeda pozvao građane da se okupe na Cetinju povodom najave ustoličenja vladike Joanikija za mitropolita SPC.
Kako je naveo aktuelna vlast je “talac i bespogovorni sljedbenik i poslušnik SPC koji nema snage ni želje da se suprotstavi, vjerskom radikalizmu, nacionalšovinizmu i četništvu" koje, kako navodi, propagira, njeguje i baštini SPC i aktuelna srpska politika.
Veljović dalje navodi da politika predsjednika Srbije Aleksandra Vučića finansijski kontroliše SPC i određene aktere na crnogorskoj političkoj sceni, pitajući se “da li će aktuelna vlast potegnuti aparat sile na crnogorske građane i patriote zbog prava da brane interese svoje države”.
U tom kontekstu je policiji poručio da je „sveta dužnost i obaveza svakog pripadnika sektora bezbjednosti da štiti i čuva civilizacijske vrijednosti svoje države i da odbije svako neustavno i nezakonito naređenje u funkciji interesa i ciljeva trenutnih ostrašćenih pojedinaca koji mogu zloupotrijebiti institucije i svoje pozicije..
Veljović i ranije saslušavan
Veljović je početkom aprila saslušan u Specijalnom državnom tužilaštvu nakon optužbi premijera Zdravka Krivokapića i vicepremijera Dritana Abazovića, koji su ga optužili da navodno finansira i rukovodi procrnogorskim Komitsko-patriotskim pokretom koji je u više navrata, organizovao antivladine proteste.
Veljović je 9. aprila demantovao da stoji iza te organizacije, poručivši da „će uvijek biti s crnogorskim patriotama, nikad s izdajnicima Crne Gore“.
Veljović je od 2005. šest godina bio direktor Uprave policije, potom savjetnik predsjednika Crne Gore za bezbjednost i odbranu, od 2014. sekretar Vijeća za nacionalnu bezbjednost a od 2018. ponovo direktor Uprave policije. Iz Veljovićevog vremena rukovođenja policijom ostao je niz nerasvijetljenih ubistava, napada na novinare i krivičnih djela kojima je oštećena državna imovina.
Ustoličenje Joanikija danima izaziva reakcije
Veljovićevi stavovi izazvali su burne reakcije zvaničnika i partija nove vladajuće većine.
Zvaničnici Crne Gore, od kojih je većina bliska Srpskoj pravoslavnoj crkvi, pozdravili su održavanje ceremonije ustoličenja dok se procrnogorska opozicija tome protivi.
Brojna udruženja, grupe i pojedinci najavili su proteste jer ocjenjuju da „ovim činom zvanični Beograd želi da, pod crkvenom maskom i uz podršku servilne parlamentarne većine, potvrdi svoju prevlast u Crnoj Gori“.
Ministar unutrašnjih poslova Crne Gore Sergej Sekulović je izjavio da u Veljovićevom tekstu, moguće postoje elementi bića više krivičnih djela”.
Premijer Krivokapić je ocijenio da se Veljović “pod krinkom slobode govora miješa ustavne nadležnosti policije. Ćutanje predsjednika Đukanovića ovim povodom Krivokapić je ocijenio “sramotnim i opasnim”.
Jedan od lidera Demokratskog fronta Milan Knežević koji je predsjednik Odbora za odbranu i bezbjednost Skupštine Crne Gore pozvao je premijera Krivokapića da hitno “sazove sjednicu Vijeća za nacionalnu sigurnost, na kojoj bi zatražili od specijalnog tužioca Milivoja Katnića da odmah uhapsi Veljovića zbog poziva na rušenje ustavnog poretka i najave građanskih sukoba”.
Partije vladajuće većine ocijenile su da Veljović “raspiruje netrpeljivosti”.
Iz opozicione Demokratske partije socijalista saopštili su da je premijer Krivokapić odgovoran za rasplamsavanje podjela i mržnje povodom najavljenih aktivnosti SPC na Cetinju.
"Gurajući prst u oko čas Crnogorcima, čas drugim narodima, ovog puta želi da na Cetinju sprovedete nešto u inat stavu cjelokupnog Cetinja, pripremajući sa domaćim i inostranim tajnim službama planove kojima se ugrožava opšta bezbjednost, organizujući lov na sopstvene građane koje kvalifikuje kao nasilne ekstremiste", naveli su u saopštenju.
Iz DPS nijesu precizirali koje su to tajne službe.
Tema oko Joanikija se sa mreža i portala prebacila u institucije
Zbog najave SPC da će u prisustvu patrijarha Porfirija na Cetinju u zvanje mitropolita ustoličiti Joanikija koji je na tu funkciju izabran krajem maja ove godine na zasijedanju Sabora u Beogradu uporedo sa političkim traju konfrontacije na društvenim mrežama koje obiluju prijetnjama, govorom mržnje, nacionalnim etiketiranjima…
Janjišević kaže da su društvene mreže, u ovakvim situacijama, faktor koji se može žestoko zloupotrijebiti.
“U smislu podizanja tenzija, podgrijavanja i produbljivanja podjela, što se i radiIo nažalost i mi imamo tu situaciju. U toj paraleli institucije - društvene mreže, gdje su institucije toliko slabe, društvene mreže mogu kreirati određeni ambijent koji se može prenijeti na stvaran teren i eskalirati do nekog konflikta ili neželjenih posledica“, komentariše Janjišević.
On smatra da se preko hirotonisanja Joanikija, prelamaju odnos Crkve i vlasti ali da su to posledice činjenice da je Crkva bila značajan akter političkog života proteklih trideset godina.
“Jer je i prethodnoj vlasti, to odgovaralo zbog njenih partikularnih političkih interesa. Tako da su ovo, nažalost, refleksi tih odnosa, pogotovo nakon uloge Crkve u izborima 30. avgusta prošle godine“, konstatuje Janjušević.
Pale se transparenti podrške Cetinju
U više gradova Crne Gore postavljeni su transparenti kojima građani pružaju podršku Cetinjanima, koji se protive najavljenom ustoličenju mitropolita Joanikija u tom gradu.
Tako je u Danilovgradu transparent, koji je postavljen 13. avgusta, zapaljen istog dana od strane nepoznatih lica, a snimak paljenja postavljen je i dijeljen na društvenim mrežama.
I drugi transparent koji je postavljen na istom mjestu dan kasnije, takođe je vrlo brzo zapaljen.
O događaju je obaviješten tužilac u Osnovnom državnom tužilaštvu u Danilovgradu koji se izjasnio da u ovom događaju nema elemenata krivičnog djela čije se gonjenje preduzima po službenoj dužnosti, saopšteno je Anteni M iz Uprave policije Crne Gore.
Indentičan transparent postavljen je i u Nikšiću.
Cetinje je jedini grad u Crnoj Gori sa većinskim pravoslavnim stanovništvom, u kojem tokom 2020. godine nisu organizovane protestne litije SPC protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti.
*****Saradnja na tekstu Bojana Moškov